Inspirasjon, Jul, zero waste

Zero Waste-nyttårsfeiring

Kommenter innlegget

Skal du halde nyttårsfest i år, og ynskjer nokre tips til korleis du kan feire meir Zero Waste-vennleg? Her finn du sju tips til korleis du kan oppnå nettopp det.

Førebu deg

Tenk gjennom på førehand kva du treng til festen, og legg ein plan. Når ein tyr til for eksempel ein-gongs-emballasje eller kjøpe pynt som ein veit berre blir brukt ein gong, er det gjerne fordi ein ikkje har hatt tid til å planlegge på førehand og må ta kortsiktige val. Sjølv om det kanskje kan virke litt mykje, får du igjen for å sette deg ned med penn og papir, mobilen eller PCen og lage ei liste over kva du har, kva du treng og kva berekraftige produkt eller løysingar du kan gå for ved eventuelle nye innkjøp.

Dekor til festen

For mange er det å pynte til fest noko som gir mykje glede, og det kan vere lett å hive seg på nyttårspynt som ikkje vil bli brukt til neste år fordi det gjerne står 2022 på eller fordi pynten er av lav kvalitet. Sjå rundt deg heime, og tenk på korleis du kan gjenbruke pynt du allereie har på ein passande måte. LED-lyslenke er eit godt eksempel på noko som kan bidra til å skape fin stemning under nyttårsfeiringa. Putt det gjerne i ei flaske, ei korg eller ein vase du har heime.

Er du fan av vimplar, lag eller kjøp ein vimpel utan tekst, som du kan bruke i fleire anledningar. Dersom du vel å lage vimpel sjølv  av tekstil, kan du for eksempel ha eine sida i fargar som passar til nyttårsfeiring, og andre sida til bursdagsfest, sommarfest eller kva fargespekter du måtte føretrekke. Ved å henge vimpelen inntil ein vegg, vil det ikkje vere synleg at vimpelen er i «to stilar». Lyslenker er også fint å bruke som pynt i taket. Har du kanskje ei utdanka diskokule liggande på loftet? Dersom ikkje nyttårsafta er dagen for å ta den fram, når då?

Tekstilserviettar er både mogeleg å bruke på ny mange gonger, men gjer også ekstra stas på middagsbordet. Dersom du ynskjer å bruke serviettringar, men ikkje har noko liggande, kan du bruke silkeband eller ein fin hyssing, og pynte serviettane med ein kvist gran, fersk rosmarin, thuja eller anna grønt du har rundt deg.

Har de so mange gjestar at de treng bordnummer, kan de bruke ei tom saftflaske med dekor eller lys i, og klippe ut papirbitar som de limer/ teipar rundt glaset.

Lån det du manglar av vener eller familie

Ein utfordring dersom du skal ha mange gjestar, er gjerne å ha nok bestikk, service, koppar, glas med stett, stolar, langbord, gitar, eller kva du måtte trenge til nyttårsfesten din. Spør familie eller vener om du kan låne det du treng av dei. Dersom dei for eksempel sjølv skal vere med på festen din, passar det ekstra fint, for då veit du garantert at dei ikkje brukar det sjølv under nyttårsfesten. Dersom du bur i by, kan du og sjekke hygglo – som er ein slags finn.no for utleige i staden for sal. Her kan du kanskje finne langbord, stolar eller anna du måtte trenge til festen.

Grønne kvistar gjer seg fint som dekorasjon på bordet. Foto: Caroline Hernandez.

Gje gjestane moglegheit til å forsyne seg sjølv

Ved å gje gjestane moglegheit til å forsyne seg sjølv, kan ein redusere matsvinn. Det er ein fordel å servere på mindre middagstallerkenar dersom dette er eit alternativ. Dette er eit vanleg triks blant anna i hotellbransjen, som bidrar til at gjestane heller går fleire gongar å forsyner seg av maten heller enn å ta for mykje mat. Dette handlar ikkje om at gjesten ikkje skal få ete alt ein har lyst på, men at det er lett å overvurdere eigen evne til å ete alt ein tek på tallerkenen når ein ser mykje forskjellig mat ein har lyst på på ein gong. Det er heilt ok å oppfordre gjestane til å forsyne seg over fleire omgangar når ein starta måltidet, med det formålet å hindre matsvinn.

Gjer det enkelt for gjestane å handtere avfall riktig

Har du kompost heime? Ha klar ei skål eller tilsvarande i passe størrelse i vasken på kjøkkenet eller andre stadar du tenker det kan vere passande, slik at det er lett for gjestane å sortere matavfallet riktig. Det er dessverre framleis store forskjellar mellom ulike stadar om det er mogeleg å sortere ut matavfallet, so sjølv om det kan vere sjølvsagt for deg er det ikkje sikkert det er sjølvsagt for gjestane dine. Dersom det er anna sortering eller avfall som vil bli kasta, tilrettelegg for gjestane slik at dei enkelt forstår kva som skal sorterast kor.

Tøyserviettane du brukar heile året, kan «fargars raude» med tørka bær eller eit silkeband. Foto: Getty Image

Pynting av deg sjølv

Vi har i snitt 350 plagg i klesskapet, men føler gjerne at vi ikkje har noko å ha på oss når vi ser i skapet. Dersom dette er noko du kjenner deg att i, vil eg anbefale at du bygge opp ein kapselgarderobe der plagga er gjennomtenkte og tilpassa snitt, stil og fargar som du føretrekke. Det mest miljøvennlege er å bruke festplagg du allereie har i skapet heime. Dersom du ved første tanke avkreftar at du har noko du kan bruke, vil eg oppfordre deg til:

  • Ta ut alle plagg i skapet som er festplagg og legg dei utover senga slik at dei er synlege.
  • Prøv eit og eit antrekk/ kjole/ dress etc. Kanskje ser du noko du hadde gløymt eller plutseleg føler deg vel i kjolen du kjøpte på salg i 2014, men aldri brukt.
  • Finn du eit basisplagg, sjå på tilbehør som kan passe til og prøv det på. Dette er ein fin måte å sjå tinga dine i eit nytt lys.
  • Dersom du ikkje finn noko i skapet – sjekk om du finn noko brukt eller spør ein ven som har eit plagg du likar og er i ca. same størrelse.

Matrestar etter festen

Vi har alle vore der, med matrestar som tek dagevis å fortære. Sjølv din favorittrett kan bli litt i meste laget om du et den ein til to gongar dagleg over fleire dagar. Det er derfor lurt å fryse so mykje av matrestane som du kan, og hugs å merk maten godt slik at det ikkje ender opp som ein U.F.O. i frysaren (Uidentifisert Fryst Objekt). Er det mat som ikkje kan frysast, eller kanskje du er ein svært sosial type, inviter på restefest etter nyttårsfesten og få eit bonus-kalas, som det kallast på fint.

Eg håpa du fant noko inspirasjon her. Hugs å tenk progresjon heller enn perfeksjon. Blir du overvelda av alt du må tenke på, velg deg ut 1-3 ting du vil fokusere på. Som the Zero Waste-chef har sagt so fint, so treng vi ikkje eit knippe mennesker i verda som lev perfekte Zero Waste-liv, men ein haug av folk som lev uperfekte Zero Waste-liv. Eg håpa du får ei riktig fin feiring i år. Takk for året som gjekk og so sjåast vi til neste år!

Alt godt,

Kristine

Toppfoto: Ian Schneider

DIY, Fest og feiring, gåver, gjenbruk, Inspirasjon, Jul, zero waste

Ei grønare jul

Kommenter innlegget

Jula nærmar seg med stormskritt, men korleis forene årstida som trona forbruksstatistikken med din berekraftige livsstil? Få tips til korleis du kan feire meir i tråd med Zero Waste, med desse enkle tipsa.

I år er nok mange meir svoltne enn nokon gong på å kunne feire med familie og vener, etter to år med pandemi. Og etter eit eller to år der ein kanskje ikkje har kunne feira som før, gir det jo opning til å kunne etablere nye vaner, som kan bidra til mindre søppel i høgtida. Det er nemleg forska ein del på dette med endring av vaner. I følgje boka «How to Change» av Kathy Milkman (2021) kan ein ny start vere ein katapult for endring. Det kan vere små eller store ting, som for eksempel starten på eit nytt semester, eit nytt år, ei ny veke, ein ny bolig og so vidare. So med andre ord, i år er ein gyllen anledning å få med deg familievener og andre du feirar med, til å gjere små eller større endringar i ein grønare retning. Vel ut ein eller fleire av tipsa under, og hugs at progresjon er viktigare enn perfeksjon!

Berekraftig julepynt

Led-lys som julebelysning

Dersom du har gamle julelys, kan det vere på tide å skifte til led-lys. Desse brukar i snitt 75% mindre energi. Det anbefalast også å bruke ein timer på julelysa, slik at dei ikkje står på meir enn nødvendig. Dette er også i tråd med anbefalingane frå brannvesenet for å førebygge brann. Du får no tak i veldig gode og brukarvennlege timerar, som du kan styre med telefonen. Når du ikkje lenger treng timeren til julepynten, kan du flytte den over til andre gjeremål som er nyttige andre deler av året. Kanskje du vil at kaffetraktaren skal starte å trakte kaffi når du vaknar, eller at ladaren på mobilen skal skru seg av etter 2 timar. Personleg har eg timer knytta til alt av elektrisk utstyr som eg brukar på jobb, for å unngå å sitte lengre enn eg skal. Slit du med det same? Då kan dette vere ei god løysing for deg også.

Heimelaga pynt til treet og anna juledekorasjon

Å samle fleire for å lage julepynt kan vere ein koselig aktivitet, og det er mykje fint ein kan lage av ting ein enten har heime eller har i naturen rundt seg. Har du tatt vare på julepapiret frå i fjor? Lag fin dekorasjon av den!

  • Foto: Micheile Dot Com. Julepapiret fra i fjor kan bli fine julestjerner, som vist på bilde.

Andre idear til heimelaga julepynt er julestjerner til tre av pinnar, tørka frukt til treet, pynta pepperkaker med snor i, og kongler. Det er ingen ting i vegen med å kjøpe julepynt, men tenk langsiktig og vel noko du vil bruke over lengre tid. Det er også veldig mykje fint på bruktmarkedet, so sjekk for eksempel ut Finn.no for ditt favorittmerke eller stil.

Innpakning av julegåver

Eg har tidlegare laga fleire postar om kva du kan gje i staden for fysiske gåver, men dersom du skal gje fysiske gåver i år, kan du pakke dei inn gamle sjal, tøyposer og du kan gjenbruke julepapir frå gåver du har fått sjølv. Dersom du skal gje gåver til nokon der det ikkje passar med tøy som emballasje, kan du bruke gråpapir. Aviser kan også fungere som emballasje, og det er mogeleg å gjere det fint og koseleg, sjølv om du kanskje rynkar litt på nasa når du les dette. Eg lovar!

Er du ein som samlar på esker, som du kanskje eigentleg ikkje treng? Då kan dette også fungere som ein fin innpakning. Den japanske innpakningsteknikken furoshiki er populær blant mange som engasjera seg i Zero Waste. Det er ein måte å bruke sjal til å pakke inn gåver, og du kan bruke eit heilt enkelt, vanleg sjal, eller ein formsydd pose. Kanskje gåva kan pakkast inn i seg sjølv? Eg er skamlaus, og ikkje framand for å be om emballasjen tilbake, dersom eg ynskjer det, men det er lettast med personar som du feirar saman med eller når du gjev ein fødselsgåve, barselsgåve etc. og er der når pakken blir pakka opp. Dersom du likar å sy, kan du sy ein tøypose til å bruke for emballasjefri handel og pakke inn gåva med den. Du finn oppskrift på slike posar her.

Det er også lov å stille spørsmål om gåva treng innpakning.

Har du eit slikeband liggande? Det kan gjere seg fint som gåveband.
Foto: Getty Image. Dette er ein av mange måtar ein kan pakke inn julegåver.

Unngå å gje gåve som blir returnert

Det kan opplevast som litt direkte å be eller gje ei ynskjeliste til dei du skal utveksle gåver med, men det er faktisk eit aukande problem med retur av varer, då spesielt varer som er kjøpt på nett. Ein måte å unngå å gje ei gåve som vil bli bytta er rett og slett å få direkte beskjed kva folk ynskjer seg til jul, og gjerne so spesifikt som mogeleg. Eksempel på det er farge, fasong, merke eller anna er viktig. Er ynskje «ein rød sokk» eller eit spesifikt par røde sokkar frå ein spesifikk butikk? Klesbransjen er av dei bransjane som sel mest før jul, etter daglegvarebutikk, og det er venta at dei får ein del returar etter jul, sjølv om vi dessverre ikkje har spesifikke tal. Er du sikker på størrelsen du skal kjøpe? Slike ting kan vere lurt å dobbeltsjekke.

Foto: Getty Image. Det kan fort bli gåvebonanza når ein skal gje gåver til born. Tenk langsiktig når du kjøper noko. Er du på budsjett kan du framleis tenke langsiktig. Er det dyrare gåver som står på ynskjelista, kanskje fleire kan slå seg saman om gåva?

Juletre – plast eller ekte? Kva er mest berekraftig?

Då vi var små og henta juletre i skogen, blei det henta nokre dagar før det skulle i hus, slik at snøen fekk tid til å smelte av før vi tok det inn. Når det først kom inn på lillejulafta for pynting, var det berre å passe på at det fekk nok vatn, slik at det ville vare til over nyttår. I dag begynne folk å pynte juletre tidleg i desember, og nokon allereie i november. Med mindre du har treet ditt i potte, vil ikkje ekte tre klare seg like lenge utan å drysse, samanlikna med eit plasttre. Plasttre har blitt meir og meir natturtru og det er ikkje alltid like lett å sjå om treet er ekte eller ikkje.

Forsking peikar litt i ulik retning når ein samanlikna ekte juletre mot plasttre, men i følgje The American Christmas Tree Association (2010)  tek det minst 10 år med bruk av eit plasttre før det er eit betre val enn eit ekte juletre. Nokre hevdar at treet må brukast i so mykje som 20 år, før det er eit betre val. Dersom du tenker at juletre i plast kan resirkulerast, må eg dessverre skuffe deg. Dei er oftast laga av PVC og kan ikkje bli resirkulert og vil bli restavfall den dagen treet kastast.

Ekte tre er heller ikkje heilt problemfrie. Det blir ofte argumentert for at ekte tre er eit godt val fordi tre tek opp carbon. Det er ueningheiter om tre faktisk tek opp meir karbondioksid enn dei slepp ut dei første 20 åra. Juletre blir kutta tidlegare enn dette, for å unngå at dei blir for store. Dersom du ynskjer å lese meir om dette, sjekk ut denne rapporten; «The comparative Life Cycle Assesment (LCA) of Artificial vs. Natural Christmas Tree».

Foto: Osman Rana. Fun fact: Grantre får først kongler når den er 20-40 år.

For nokre er ikkje juletre so viktig, så då kan det vere eit alternativ å erstatte det med eit alternativt tree eller eliminere juletre som konsept.

Veiledningsliste for deg som står mellom plast og ekte tre:

  1. Er det viktig for deg å ha juletreet ståande framme i heile desember? – Ja/ Nei
  2. Dersom du kjøper eit juletre i plast, vil du bruke det i mist 10 år før du kastar det? – Ja/ Nei
  3. Har du oppbevaringsplass til eit nedpakka juletre i plast? – Ja/ Nei
  4. Går det fint å ha produkt i heimen som kan bidra til mikroplast? – Ja/ Nei

Dersom du fekk flest ja – passar juletre i plast best for deg. Fekk du flest nei passar ekte juletre best for deg. Dersom du går for ekte tre, kan du vurdere om du skal gå for ei i potte. Det er per i dag berre i mindre størrelsar, og fåast kjøpt hos aktørar som har større utval av planter. Spør gjerne om råd om korleis du best kan ta vare på treet om du får for potte, og hugs å venne treet til utetemperaturer gradvis når du sette det ut etter jul.

Les tidlegare post om juletre her.

Ynskjer deg ei riktig fin og litt meir berekraftig jul!

Alt godt,

Kristine

Foto: Julia Ivanina

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og har blitt støtta gjennom Patreon til og med hausten 2022. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Frieda N., Mari H., Astrid K., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H. og Synnøve Ø. Takk for dykkar bidrag! Mange av dykk har bidratt over lengre tid og gjort det mogeleg og Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Desse postane blir blant anna brukt i undervisning i skular, både i inn og utland. Takk!

Patreon er ikkje aktiv fra og med desember 2022, på grunn av andre prosjekt.

Toppfoto: Isabelle Kramer

DIY, hudpleie, Oppskrift, zero waste

[DIY] Søppelfri salve for klatrehender

Kommenter innlegget

Klatring er ein aktivitet som tære på handflata, og du får gjerne raskt ru og tørr hud. Ein feit salve med bivoks kan vere ein god redning, og dersom du har laga nokre av dei andre oppskriftene her på Grønare kvardag, har du kanskje allereie alle ingrediensane i skapet heime. Oppskrifta er grunnleggande, og du kan gjerne prøve deg fram med andre oljer om du ynskjer å bruke det i staden for olivenolje. Jojobaolje, avokadoolje og kokosolje kan vere gode alternativ. Hvetekimsolje, som er rik på E-vitamin, er også eit godt alternativ. Oppskrifta er antiseptisk og held lenge.

Fordelen med å lage sin eigen salve

Det er fleire fordelar med å lage sin eigen salve. Du har full kontroll på kva ingrediensar salven inneheld og kan velge ingrediensar basert på dine haldningar og verdiar. Du kan etter kvar som du blir meir erfaring, justere oppskriftene slik at dei passar dine behov og preferansar. Mange av oppskriftene du finn på Grønare kvardag består av dei same ingrediensane, men med ulike blandingsforhold. Det betyr at du får mange ulike produkt av dei same ingrediensane, noko som også er økonomisk gunstig.

Foto: Kristine Ullaland. Salven blir kvit og er har ein hard konsistens. Den egnar seg derfor også som fuktbar (som eit såpestykke), dersom du føretrekke det.

For å lage din eigen klatresalve treng du:

Shea-smør (shea butter) – 20 gram

Kan kjøpast hos din lokale Zero Waste-butikk eller helsekostbutikk. Kjem vanlegvis i glas med lokk i metall. Kjøp rå og uraffinert sheasmør, dersom du har dette tilgjengeleg. Alternativ to er å bruke raffinert sheasmør.

Olivenolje – 20 gram

Olivenolje (ekstra jomfruolje/ extra virgin oil) får du stort sett i glas eller metall hos din lokale daglegvarebutikk. Hugs at olivenolje bør oppbevarast i farga glas eller lystett behaldar (som tildømes metall). Står valet mellom ei blank flaske og ei brun flaske jomfruolje, velg alltid den brune flaska. Den vil ha betre haldbarheit og innhaldet er stort sett av høgare kvalitet. Nokre Zero Waste-butikkar sel også olivenolje i lausvekt, dersom du ynskjer å kjøpe oljen i eigen behaldar. Internasjonale matbutikkar sel gjerne olivenolje i større dunkar. Dette er kostnadseffektivt dersom du brukar mykje olivenolje. Dunkane er i metall og er lystette. Du kan sortere dei som metall etter bruk eller bruke ein boksopnar til å opne toppen, og bruke behaldaren til ein plante.

Bivoks – 20 gram

Bivoksen eg har brukt (som du ser på bilde) kjøpte eg før det blei kjent at det er mangel på norsk bivoks. Du vil derfor ikkje få tak i bivoks som ser lik ut (med mindre den er importert frå utlandet), ettersom den per i dag er forbeholdt norske birøktarar. Det er likevel mykje god bivoks å få tak i. Dette kan du finne på lokale Zero Waste-butikkar, kosthaldsbutikkar og hobbybutikkar (digitalt alternativ). Kjøper du bivoks fra din lokale hobbybutikk, sjekk at bivoksen kan brukast til kosmetikk.

Foto: Kristine Ullaland. Bivoks før smelting.

Tetreolje (tea tree oil) 1 dråpe

Tetreolje seiast å vere antiseptisk, og har røter til den australske urbefolkninga, Aboriginane. Tetreolje får du kjøpt fleire stadar, frå kosthaldsbutikkar til butikkar som The Body Shop. Merk at tetreoljen er svært sterk og må blandast ut etter anbefalinga på flaska til oljen. Nokre aktørar har allereie blanda ut olja, so sjå på etiketten på flaska før du brukar den, slik at du ikkje risikera at du får for høg konsentrasjon av tretreolje i kremen. Kjøper du den rein, ver merksam på at den er giftig ved små mengder og må derfor handterast med forsiktigheit. Er du ikkje so erfaren med heimelaga oppskrifter til hud og hår, anbefalast det at du kjøper ferdigutblanda løysing først. Eg meina å hugse at The Body Shop sin versjon er ferdigutblanda, men sjekk dette direkte ved eventuelt kjøp. Behaldaren kjem i glas med plastskrukork.

Sitrongras (Lemon gras) – 1 -3 dråpar (kan sløyfast)

Sitrongras blir ofte brukt saman med tetreolje, for å bidra til at den luktar godt. Sitrongras har ein frisk duft og blir brukt i produkt til velvære og vasking. Du treng ikkje sitrongras for denne oppskrifta, men personleg synast eg at den blir endå betre. No er dog sitrongras ein av mine favorittlukter. Behaldaren kjem i glas med plastskrukork, og du får stort sett kjøpt dette på din lokale helsekost.

Slik går du fram

For å smelte bivoksen, treng du eit dampbad – also ei skål som toler varme, som du kan sette i ein kjele med oppvarma vatn. Det er ein fordel å varme opp bivoksen sakte, gjerne på halv varme, saman med sheasmøret. Rør inn olivenoljen, eller den oljen du har valgt, når bivoksen og sheasmøret er smelta. Tilsett so tetreoljen og eventuelt sitrongrasoljen. Rør blandinga godt saman og hell den over i eit glas med tett lokk og sett det kjølig/ i kjøleskapet.

Foto: Kristine Ullaland. Slik vil fuktbar-versjonen sjå ut, dersom du vel å lage salven slik. Oppbevar i ein tett boks for lengre haldbarheit.

Dersom du føretrekke fuktbar – kan du helle blandinga over i ei såpeform i silikon, isbitform i silikon eller eventuell ein tom melkekartong. Dersom du vel sistnevnte, kan du med fordel tredoble oppskrifta, slik at såpebaren får litt fylde og ikkje blir for tynn og brekk med ein gong. Personleg likar eg å prøve produkt før eg lagar større mengder, men dersom du føler deg sikker på at dette er ei oppskrift som passar dine behov kan du fint lage ein større mengde.

Ettersom salven inneheld bivoks og tetreolje, har den vanlegvis svært god haldbarheit og kan fort halde eit år. Men som med alle heimelaga produkt, bruk skjønn. Dersom produktet endra lukt eller farge, kan det bety at den har blitt dårleg.

Bruk

Dersom du lagar denne som fuktbar, kan du gni den i hendene og gje gjerne salva nokre minutt å trekke inn i huda. Har du salven i eit glas, kan du skrape av ein bit og gni i handflata. Salven smeltar når den blir oppvarma av hudflata.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Frieda N., Mari H., Astrid K., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H. og Synnøve Ø. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Gregory Hayes

økologisk, emballasjefri, emballasjefri mat

Zero Waste-vennleg snop

Kommenter innlegget

I motsetning til det mange trur, er faktisk emballasjefri snop noko av det lettaste du kan få tak i når du ynskjer å kjøpe emballasjefritt. Vi snakkar sjølvsagt om smågodt! Heldigvis er det også meir sukkerfrie alternativ. Sjå enkle tips og oppskrifter som kan gjere helga ekstra hyggeleg.

Tørk sesongvarer

Du kan bruke tørrluftsfunksjonen på steikeovnen eller frukttørkar (du kan leige frukttørkar på hygglo) til å lage dei mest smakfulle ting. Tørka epler eller bananer er kjente klassikarar. Skjer frukta i jamne skiver slik at dei tørka so likt som mogeleg. Grønnkålchips er også veldig godt og enkelt å lage.

Både eple, banan og anna frukt får du kjøpt utan emballasje i din lokale nærbutikk. Du kan kjøpe dei utan medbrakt pose eller med medbrakt pose. Tørka eple kan lagrast på tett glas, men grønnkålchips er best å ete same dag.

Sjå oppskrift på eplechips her, og oppskrift på grønnkålchips finn du her.

Foto: Ronit Shaked / Tørka grønnkål

Kjenner du ikkje på motivasjonen til å tørke frukt, finn du også ofte tørka frukt og nøtter i lausvekt i butikk. Sjå etter dispenserar frå Den Lille Nøttefabrikken. Sjølv om det står boksar til å fylle nøtter i, kan du heilt fint bruke din eigen, medbrakte pose. Det er også ganske vanleg at butikkar tilbyr mandlar og dadlar i lausvekt, men min personlege erfaring er at desse ofte er ganske tørre, fordi dei ofte har lav rotasjon og ikkje blir oppbevart lufttett.

Som nevnt i introduksjonen, er smågodt noko av det enklaste å kjøpe i lausvekt. Det er også lågare kilopris på smågodt enn tilsvarande godteri pakka i emballasje. På same måte som med kjøp av nøtter i din daglegvarebutikk, kan du heilt fint bruke din eigen pose til å handle smågodt. Mest truleg vil dei i kassa reagere positivt og spør kvar du har fått tak i den fine posen din.

Ynskjer du å lage din eigen emballasje?

Det er enkelt å lage eigen emballasje som du kan bruke når du handlar mat. Alt du treng er tekstil du kan avsjå og ei symaskin. For mål og framgangsmåte, sjå tidlegare publisert oppskrift på dette her.

Popkorn

Den beste snopen eg veit er heimelaga popkorn. Det får du i lausvekt om du har ein lokal Zero Waste-butikk, alternativ får du den i kilopakke hos din lokale internasjonale matforhandlar, eller i ein mindre pakke hos din lokale daglegvarebutikk. Popkorn kan steikast i både smør, olje eller kokosolje, alt etter dine preferansar. Er det lenge sidan du har stekt popkorn sjølv, hugs å ta fire popkorn i gryta og vent til dei poppar, ta dei ut, og tøm resten av popkornet i gryta. Då veit du at gryta er varm nok til at popkornet kan begynne å poppe. Det mest vanlege er å salte popkornet, men noko som er utruleg godt er å mikse paprikapulver med litt kvitløkspulver og raust med næringsgjer (alt får du på din lokale Zero Waste-butikk, alternativt på butikk for internasjonal mat i større kvantum pakka i rein plast, eller glas med plast fra vanleg daglegvarebutikk). Er din livrett taco, kan du eksperimentere med spisskummen, paprika og salt. Kanskje det berre er meg men eg synst popkorn kler det meste! Best nystekt, men kan oppbevarast på tett glas.

Foto: Eduardo Casajús Gorostiaga

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Frieda N., Mari H., Astrid K., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H. og Synnøve Ø. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Lumitar

DIY, gjenbruk, Oppskrift, såpe

[Oppskrift] Flekkfri med mild kjemi

Kommenter innlegget

Kommersielle flekkfjernarar er nokre av verstingane når det kjem til bruk av sterke kjemikaliar. Her finn du gjerne sterke og det som har blitt uønska kjemikaliar for mange. Det er fleire moglegheiter når du skal lage eigen flekkfjernar, so tilpass gjerne til kva ingrediensar du har tilgjengeleg heime eller i ditt nærområde. Som du sikkert allereie veit, er det viktigaste trikset for å bli kvitt flekkar på tekstil nemleg å behandle flekken so fort som mogeleg. Ein god nummer to er å ha ein god flekkfjernar for hand!

Eg er ein søler. I mange år var det eit mysterium kvifor eg søler so mykje, men ein vennleg sjel informerte meg om grunnen til dette. Eg likar nemleg å ete bakoverlent. Difor får gjerne ikkje tallerkenen den funksjonen den har for andre. Eg har blitt bedre til å lene meg framover når eg et, men eg definera meg framleis som ein søler. Når uhellet er ute er det heldigvis mogeleg å gjere noko (som i dag, då eg søla olje på mi favorittbukse!). Har du ein flekk du må fjerne? Her finn du oppskrift til flekkfjernar.

Slik lagar du din eigen flekkfjernar

Flekkfjernar med glyserin

2 ss. flytande castilsåpe (castilsåpe kan lagast frå grunnen om du ynskjer)

2 ss. flytande plantebasert glyserin

3/4 kopp vatn

5 dråpa eterisk olje av sitron

Foto: Anshu A – Gjenbruk gjerne ei rein flaske med pipette til eterisk olje, dersom de vel å lage den sjølv.

Bland saman ingrediensane godt og hell over i ei sprayflaske av glas.

Bruk direkte på flekk (gjerne på undersida av flekken om det er mogeleg) og la det stå ein time, før du vaskar tekstilen.

Kvar kjøpe ingrediensane og kva emballasje kjem dei i?

Castilsåpe kan i nokre tilfelle kjøpast i medbrakt emballasje på Zero Waste-butikkar, men selgast oftast i resirkulerbar plastemballasje. Dersom du ikkje har Zero Waste-butikk, eller semi-Zero Waste-butikk i ditt nærområde er din lokale helsekost ein stad du mest truleg finn castilsåpe. Dette er ei mild såpe som ofte blir brukt som base i heimelaga reingjeringsprodukt og personleg hygieneprodukt. Eg vil anbefale at du kjøper utan parfyme dersom du har moglegheitene, for eksempel Dr. Bronner’s Baby Unscented Liquid Soap (kjem i plastflaske). Då kan du heller parfymere dei ulike produkta du lagar som du vil, dersom du vil ha lukt.

Plantebasert glyserin

Plantebasert glyserin er også noko du vil få kjøpt hos fleire Zero Waste-butikkar og semi-Zero Waste-butikkar, ettersom dette også er ein ingrediens ein ofte finn i heimelaga produkt. Glyserin er mjukgjerande og fuktigheitsbevarande, og mykje brukt i kosmetikk. Du kan også finne denne ingrediensen i mat og drikke. Har du ikkje eit lokalt Zero Waste-tilbud, sjekk ut din lokale helsekostbutikk, eller butikkar som spesialiserer seg på hobby (for eksempel heimelaga kremar etc.). Glyserin er drøy i bruk, so du kan gjerne begynne med ei mindre mengde og heller kjøpe meir når du er tom. Om du ikkje finn plantebasert glyserin emballasjefri, kan du kjøpe det i emballasje frå SunVita (plast med metallkork) (Kinsarvik helsekost) eller i glas frå Rømer (merk – ikkje spesifisert at dette er plantebasert – so sjekk det ut før kjøp).

Eterisk olje av sitron

Har du laga litt oppskrifter før, kan du kanskje føle inspirasjon til å lage eterisk olje av sitron frå grunnen(anbefaler at du brukar økologisk). Er du ny på å lage eigne produkt anbefala eg at du heller kjøpe eterisk olje av sitron på din lokale helsekostbutikk. Dei kjem vanlegvis pakka i glasbehaldar med plastkork. Sjå video under for inspirasjon til heimelaga eterisk olje av sitron.

Flekkfjernar med hydrogenperoksid

Oppskrifta til denne flekkfjernaren er ganske lik den over, men i staden for plantebasert glyserin, er stjerna her hydrogenperoksid (hydrogen peroxide). Hydrogenperoksid blir brukt til å bleike ull, hår og tenner (for å nemne noko), er antiseptisk og skal vatnast ut. Var du ein av dei som var til tannlegen under pandemien, måtte du truleg skylje munnen i hydrogenperoksid.

1/4 kopp hydrogenperoksid

2 ss. flytande castilsåpe

20 dråpa eterisk olje av sitron

Bland ingrediensane godt saman og hell over på flaske. Bruk behandlinga til flekk, vent ein time og vask tekstilen.

OBS – hugs at sarte tekstil kan vere ømfintlege for flekkfjernar. Hydrogenperoksid blir som nevnt over brukt til å bleike. Bruk skjønn!

Oppbevar flekkfjernaren i ei brun eller blå sprayflaske av glas (viktig for å unngå at hydrogenperoksida oksiderer).

Kvar kjøpe ingrediensane og kva emballasje kjem dei i?

Hydrogenperoksid kjøpast på apoteket, og kjem i glasbehaldar.

Merk flaskene godt!

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Frieda N., Mari H., Astrid K., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H. og Synnøve Ø. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Charlotte Harrison

Inspirasjon, lokal mat, søppelfri

Vårhausting – vakre vekstar med god smak!

Kommenter innlegget

Då eg var yngre var eg ofte redd for å smake på ting frå naturen, som eg ikkje kjende frå før. Spesielt ting som eg hadde plassert i kategorien «ikkje-mat». Roseblad frå nyperosa var ein slik ting. Frå naturen sin side er det jo noko som er lurt at barn er forsiktig med, ettersom det finnast giftige plantar vi må passe oss for, men jammen er det mykje spennande og godt vi finn i naturen vi omgjev oss med. Fleire av desse gode smakane finn vi no på våren! Bli inspirert til å ta deg ein tur ut og plukk!

Køyrereglar: Forhøyr deg gjerne med dei som eige området du ynskjer å plukke i, for å sikre det at det er greit at du plukkar der. Då er det lettare å komme igjen seinare, og du kan også bli forsikra om at området ikkje er sprøyta eller på anna måte behandla slik at det ikkje bør plukkast.

Plukkar du i naturen, hugs at det ikkje skal vere mogeleg å sjå at du har vore der. Ta gjerne med ei saks for å lettare kunne klippe det du treng.

Plukk det du treng: Det kan vere lett å bli litt overivrig når ein endeleg har kome i gang med å hauste. Spesielt dersom dette er noko du har tenkt du skulle ha gjort lenge. Då er det lett å ende opp med å plukke meir enn du klare å konsumere på eigenhand. Hugs at maten enten må etast relativt raskt, eller forvellast, og at det ikkje er lov til å plukke meir enn til eige bruk.

Vårlege gleder

Roseblad av Nyperose, og kjend som Rynkerose. Steinnype kan også brukast.

Uvaska nyperoseblad. Den grøne planen med lilla blomstre heiter Gjerdevikke, og er søt på smak. Fin til pynt i salat, smørbrød og dessert. Foto: Kristine Ullaland

Rynkerose er ein invaderande busk med sterk livslyst som ofte er å sjå i parkar og i hagar. Ettersom den er so villig, er dette ein plante som sprer seg, og er i dag å finne på solfylte stadar over heile landet, med unntak av Finnmark. Steinnype veks som namnet tilseie, gjerne på steinete mark, og er å finne frå Nordfjord og sørover til Sørlandet og Østlandet.

Rynkerose luktar svakt av rose, og har ein søtleg smak. Enden på rosebladet kan smake litt beskt, og nokon vel å fjerne denne delen. Personleg synst eg ikkje det øydelegg smaken, og beheld difor bladet som det er.

Roseblada må tørkast for å halde seg, og du kan enten tørke dei på kjøkkenbenken eller tørke dei i ovnen på 50 grader med over og undervarme. Passa på at kvart blad ligg for seg sjølv under tørking. Når blada er tørka hell du dei over på eit lufttett glas. Bør ideelt sett oppbevarast mørkt. Enten inne i eit skap eller i ein lystett behaldar.

Roseblada kan brukast i te eller i drinkar, som pynt på kake eller i heimelaga hudpleieprodukt. Mine favorittar er som ein del av min heimelaga ansiktsspray med blomstervatn og uttrekk av nyperoseblad. Du klare deg fint utan nyperoseblada, men den lukta ekstra godt med.

I mangel på bilete av roseblad brukt som pynt, kan du sjå korleis blå kornblomst brukast på same måte. Søtbakst frå Solros i Bergen. Foto: Kristine Ullaland
Nyperoseblad kan også brukast i ansiktsspray. Gje ein lyd om du ynskjer oppskrift. Foto: Kristine Ullaland

Mjødurt – Nordens vanilje

Har du av og til kjent ein duft av mandel når du er ute å går tur om sommaren? Då er det nok mjødurten du luktar. Mjødurten har lang tradisjon som medisinplante, og du finn den i Østfold og langs kysten til Finnmark, og so høgt som opp mot 800 meter over havet.

Du kan ete skudda fram til blomstring fra juni til september. Skudda kan minne om bitre mandlar, men sjølve blomsten smakar søtt og kan minne om honning. Blomstrane kan brukast til å smakssette eddik, eller la dei trekke i fløyte eller(mandel)melk til sausar og dessertar.

Tørk blomsten på kjøkkenbenken eller på 50 grader i ovnen, eller frysast om du vil lage saft. Du kan bruke same framgangsmåte med safting av mjødurt som ved svarthyll.

Dersom du lure på om namnet har noko med mjød å gjere, har du heilt rett! Planten har blitt brukt som ølkrydder og til å gni inn trefat og kar som det skulle bryggast mjød i (Rolv.no).

Mjødurtblomster kan tørkast og brukast til å smakssette dessertar. Foto: Kristine Ullaland

Ramsløk – Nordens kvitløk

Eg brukte eit par år på å finne stadar der eg kunne plukke ramsløk. Folk som plukkar ramsløk er nemleg gjerne litt hemmelighetsfulle rundt kvar dei har plukka løken, og det er kanskje ikkje so rart. Ramsløk har nemleg blitt so populært at fleire oppleve at områdene der planten veks blir overplukka. I Sverige er planten freda.

Forvekslande lik den giftige liljekonvallen før blomstring

Planten er dessverre veldig lik liljekonvall, som er svært giftig. Dersom det er første gong du skal plukke ramsløk og ikkje har nokon du kjenner som kan hjelpe deg, vil eg anbefale at du ventar med å plukke til planten har blomstra. Ramsløken har blomstrar i kuleformasjon og liljekonvall har klokker. Det er også ein løklukt av ramsløken som ikkje liljekonvallen har. Likevel er det mogeleg å ta feil. Eg holdt sjølv på å gå på den smellen første gong eg trudde eg hadde funne ramsløk som eg hadde tenkt å bruke til 17. mai-gjestane våre. Heldigvis blei eg sjuk då eg kom heim og fekk ikkje forvella dei i tide.

Smak

Ramsløken har ein karakteristisk kvitløkssmak, og er ekstremt god å blande i supper og gryter. Du treng ikkje mykje ramsløk for å få god smak på det du lagar. Eg har tidlegare forvella den i olje, men prøvar meg i år utan olje, fordi eg ynskjer å ete so lite olje som mogeleg.

Måten eg har forvella ramsløken på i år er 30 sekundar koking i salta vatn, for so å klemme dei saman i ballar og fryse dei på brett. Når ramsløken er frosen samlar eg dei i eit glas i frysaren, slik at eg enkelt kan plukke ut det eg treng.

Dersom du et smør og brød, er det enklaste ramsløkstrikset å smake deg fram med litt ramsløk innrørt i ekte smør. Har du i tillegg noko godt surdeigsbrød av emmer eller liknande, kan det bli vanskeleg å stoppe før det er tomt! Du kan også tørke den, mortre den og enten bruke den som den er eller blande den saman med salt – og vipps har du kryddersalt.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

DIY, emballasjefri, hudpleie, Oppskrift, zero waste

Zero Waste-linfrøgelé for krøllar

Kommenter innlegget

Har du krøllar og engasjera deg for enkle produkt laga av kjente råvarer, er det ikkje utenkeleg at linfrøgelé er din nye favoritt. Til denne oppskrifta på linfrø-gelé treng du berre to ingrediensar – ein favoritt blant tilhengarar av Curly Girl-metoden.

Du har kanskje allereie sett video eller bilde av at nokon lagar linfrøgelé? Den ser ikkje veldig appetittvekkande ut, men det treng den heldigvis ikkje heller for den er jo for håret. Og når du ser kva påverknad den har på å samle fall og krøllar, so er det fort gløymd.

Eg har sjølv eit hår som skiftar mellom krøllar og fall, og eg har etterkvart også fått mykje grått hår. Denne linfrøgeléen har verkeleg hjelpt meg å gjere håret meir samarbeidsvillig utan at eg treng å bruke meir tid. Slit du med å finne naturlege ingrediensar til å temme ditt hår so kanskje linfrøgelé kan vere tingen for deg også.

Foto: Annie Stratt. Linfrø er noko du gjerne allereie har i skapet heime.

Dette treng du

Ein kjele

Linfrø

Vatn

Sil med tette masker

Liten boks/ glas med tett lokk

Noko å fryse geléen i – ideelt sett form til isbitar/ såpeform (alternativt)

Syltetøyglas eller liknande til å oppbevare dei fryste isbitane med gelé (alternativt)

Oppskrift

0,5 dl linfrø

5 dl vatn

Gjev ca. 2,5 dl gelé. Doble gjerne oppskrifta om du har mykje hår.

Slik gjer du

  1. Mål opp dei to ingrediensane og hell dei i ein kjele.
  2. Kok opp på middels varme.
  3. Rør jevnlig til den har fått gelé-konsistens.
  4. Sett kjelen til sides og la geléen kjølne
  5. Sil ut frøa
Foto: Kristine Ullaland. Ved å helle geléen over i ei isbitform og fryse den, er det enkelt å ta opp gelé etter kvart som det passar.

Korleis bruke geléen?

Det er litt forskjellig veiledning til korleis ein får best resultat av linfrøgeléen, og eg trur dette har med at ulike hårtypar kan reagere litt ulikt.

Geléen brukast på nyvaska hår, og fordelast jamnt over heile hovudet. Håret kan følast stivt og flatt til det er tørt, og då klappar ein forsiktig over det til krøllane kjem fram. Dersom du har meir fall og tynt skandinavisk hår, kan det vere nok at du berre dyppar nyvaska fingrar i geléen for so å fordele det utover håret. Du vil då ikkje få stivt hår på same måt, men kan likevel få ein fin effekt av geléen. Prøv deg fram!

Haldbarheit

Som mange heimelaga produkt utan konserveringsmiddel har linfrøgeléen også noko kort haldbarheitstid – nemleg 1 – 2 veker i kjøleskap. Dette løyser du ved å lage meir enn du vil bruke dei neste 1 – 2 vekene, og fryser det i små silikonformer, isbitformer eller tilsvarande som du har heime. Når geléen er fryst kan du ta dei ut av forma og ta dei på eit syltetøyglas og putte dei tilbake i frysen. På den måten kan du hente ut ein eller fleire bitar ved behov.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Paul Siewert

Forbruk, Tekstil, zero waste

Er fossilkle framtida?

Kommenter innlegget

Hadde det ikkje vore til god hjelp om nokon gjorde jobben for deg når du skal vurdere nye ting til garderoben din, slik at du ikkje sjølv trong å gjere mykje research for å finne ut nettopp kva tekstil og klesplagg som var mest berekraftig? EU har starta arbeidet med å lage ei miljømerking til nettopp tekstil. I arbeidet med å utarbeide kriteria for denne miljømerkinga har dei invitert inn bransjen sjølv. Når ein no ser på det foreløpige arbeidet ser det ut til at mektige aktørar innan tekstilbransjen har satt narrative i sin favør. Forbruksforskar Ingun Grimstad Klepp held ikkje tilbake når ho seier at dersom dette miljømerket blir lansert slik som det ser ut i dag vil det vere verdas største grønvaskingsprosjekt (sjå hennar innlegg nederst i saka).

Kva er det EU planlegg?

EU-kommisjonen har lag fram eit forslag om å bruke metoden Product Environmental Footprint (PEF) som grunnlag for rangering av miljø- og klimafotavtrykk til sko og kle. Arbeidet med PEF for bruk i denne samanhengen var til høyring i haust, og er i stor grad klar til bruk. Formålet er å gjere det lett for blant anna forbrukaren å velje produkt med lavt fotavtrykk.

Det rammeverket for utrekning av miljø og klimafotavtrykk som ligg til grunne per no, vil føre til at syntetiske material vil bli framheva som gode miljøval. Naturlege material vil på den andre sida komme på andre sida av skalaen, nemleg dårleg ut.

Kort forklaring på kva Make The Label Count-kampanjen jobbar for.

Forslaget frå EU-kommisjonen har møtt sterk motstand, blant anna frå ein internasjonal koalisjon av organisasjonar som står  bak kampanjen; Make the Label Count fordi metoden PEF blir ansett som ein ufullstendig metode i arbeidet med å rekne ut påverknaden kle og sko har på miljøet. Grunnen til det er for eksempel at PEF ikkje tek i mente viktige faktorar som påverkar berekraft. Dette kan bidra til å villeie forbrukaren til å tru at klesplagg er meir miljøvennleg enn det som faktisk er tilfelle, men kva kan gjerast for å gjere denne utrekninga meir representativ?

Kva kan bidra til å gje eit meir reelt bilde av klesplagg sitt klimaavtrykk?

I følgje Make the Label Count er det fleire tiltak ein kan gjere for å få eit betre bilde av miljøpåverknaden til kle (besøk deira nettside for å få direkte oversetting):

– Inkluder mikroplastforureining

Det er etterkvart velkjent at kle avgjer fiber både i bruk og ved vask. Når desse kleda er laga av tekstil som ikkje er naturleg, vil det bety at plagga avgjer mikroplast som vil ende i naturen. For å gje eit reelt bilde av kor berekraftig eit plagg er, er det viktig å ta i berekninga om plagget bidrar til mikroplastforureining.

Foto: Daniel Spase

– Kan plagget gå tilbake til jorda eller tilbake til produksjonssirkelen?

Den sirkulere naturen til naturfiber er ikkje tatt med i betraktning PEF. Tekstilar som består av reine naturmaterial (100% ull, silke, bomull, lin. hamp etc.) kan i teorien komposterast og bli til jord. Syntetiske, fossilbasert tekstil vil aldri gå tilbake til jorda og kan bidra til mikroplastforureining til jord, luft og vatn.

– Inkluder kor lenge er plagget i bruk

Å ha med plaggets brukstid i rekneskapen når ein skal rangere kor miljøvennlege kleda våre faktisk er, er ein viktig faktor som per i dag ikkje ser ut til å vere ein del av EU-kommisjonen sin plan. Plagg som har lang brukstid er meir berekraftige enn kle som har kort brukstid. Kle av reine material blir ofte brukt over lengre tid enn kle som er laga av syntetiske material. Les meir om teori tilknytta forbruk frå tidlegare blogginnlegg.

Foto: Frantisek Duris

– Inkluder alle utslepp relatert fossile kjelder

Medan naturfiber si utrekning inkludera alt frå drivhusgass, land og vassforbruk, blir ikkje miljø- og klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil utrekna på same måte. Utrekninga av klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil inkludera ikkje «raw material formation», noko som føre til at fossilbasert tekstil kjem urettmessig ut som eit meir berekraftig val enn naturleg tekstil. Fossilbasert tekstil er definitivt vinnaren dersom EU-kommisjonen får gjennom bruken av PEF slik den står i dag. Det er viktig at dei tek med heile produksjonslinja i utrekninga av miljø og klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil.

– Inkluder produksjonspraksis

Vurdering av fiberproduksjonen skjer utan at det blir tatt inn i berekninga om det har blitt brukt berekraftige landbruksmetodar. Her går det tapt ein viktig moglegheit til å stimulere til berekraftig landbrukspraksis, og EU legg ikkje til rette for oppnåing av sitt eige mål om å beskytte og oppattrette naturlege økosystem.

– Sosial påverknad

Den sosioøkonomiske påverknaden av fiber og tekstilproduksjon er ikkje tatt i betraktning i PEF-metoden. For å få eit berekraftig samfunn må vi vi også ta den sosioøkonomiske påverknaden i betraktning.

– Makethelabelcount.org

Sterkt innlegg frå professor Ingun G. Klepp, OsloMET.

Fossilkle er ikkje framtida

Det er viktig å bruke på ny resursar vi allereie har i forbruksloopen, men som Make the Label Count-kampanjen viser, gjev ikkje EU-kommisjonen sitt arbeid det heilskaplege bilete av klimaavtrykket til tekstil slik det står skissert no. Dersom EU-kommisjonen går vidare med dette arbeidet utan å gjere endringar kan det få store følger for naturleg tekstil, som risikera å bli utkonkurrert av fossilbasert tekstil, på tross av dei nevnte negaitve konsekvensane over, som til dømes opphavet til fossiltekstil og at det avgjer mikroplast. Dersom det ikkje blir gjort endringar risikera vi at tradisjonsplagg som bunad vil bli merka som miljøversting, sjølv om dette er eit antrekk i naturtekstil som vi brukar over mange år, og som gjerne går i arv. Følg gjerne arbeidet til denne kampanjen og vis ditt engasjement, dersom dette er noko som er viktig for deg. 

Svolten på meir?

Har du lyst til å nerde deg i forbruksforsking? Sjekk ut nettstaden Klesforskning for meir info.

Les Tone Skårdal Tobiasson og Ingun Grimstad Klepp sin kronikk i tekstilforum: EU truer bunaden.

Ynskjer du informasjon og inspirasjon til korleis du kan få ein meir berekraftig, lettstelt garderobe? Sjekk ut boka Lettstelt her.

Sjekk ut intervjuet eg gjorde for ZERO WASTE NORGE med berekraftskonsulenten Anne Blirup, som står bak Sustainaware. Intervjuet har tittelen; A circular approach to textiles.

For eit meir historisk perspektiv rundt forbruk kan intervjuet eg gjorde for ZERO WASTE NORGE med historikaren Susan Strasser vere spennande for deg; What can we learn from our history.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Hanna Morgan

emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Jul, Nyttårsforsett, Repost, søppelreduksjon

Derfor forenklar Zero Waste-livsstilen nyttårsforsetta dine

Kommenter innlegget

I desse dagar er det mange som sette seg forskjellige mål for det nye året. Er du i ein prosess der du vurdera kva endringar du ynskjer i kvardagen din i det kommande året? Sjå korleis ein søppelfri livsstil og dine nyttårsforsett kan forsterke kvarandre.

Drikke og ete sunt

Sjølv om filmen etter kongens nyttårstale gjev viser bilde av vakre naturlandskap og folk som står på ski i bratte fjellskråningar, er det gjerne ikkje i fjella vi oppheld oss i jula, men inne i varmen med god tilgang på det ein måtte ynskje av mat og drikke. Norske juletradisjonar består av feit mat og sukkerhaldig drikke, noko som kan vere med på å bidra til at sunt kosthald står på lista til mange nordmenn, når ein set seg mål for det nye året.

Ein Zero Waste-livsstil vil hjelpe deg å ete sunt fordi du i større grad vil ete meir fersk og «heil» mat. Dette fordi emballasjefri mat trumfar den emballerte maten, som oftare er prosessert.  Ved å velje mat i lausvekt vil kosten bestå meir av ferske råvarer som frukt, grønsaker, som du finn i alle daglegvarebutikkar, og lausvektsvarer som bønner og linser som du finn i lausvekt hos fleire innvandrarbutkkar eller Zero Waste-butikkar. Som ein sideeffekt vil du også ete meir sesongbasert, då sesongvarene ofte er fri for emballasje. Begynn i det små med å velje ein eller to lausvektsvarer neste gong du går i butikken. Etter kvart vil dei emballasjefrie alternativa bli meir synlege for deg når du går i butikken.

Når du laga maten du et frå grunnen av, veit du i mykje større grad kva du et, enn når du kjøper prosesserte matvarer. Personleg har eg også funne stor glede i vente på vårsalaten, bærsesongen eller eplesesongen. I ei tid der ein ikkje må vente på noko, er det faktisk litt fint å vente på noko ein kan glede seg over.

elliot-banks-1178856-unsplash.jpg
Foto: Elliot Banks. Dei ulike eplesortane har noko ulik sesong. Sjå oversikt her.

Ta med eiga flaske

Grønare kvardag oppfordra i juli 2017 lesarane til å kutte plastflaska, og det blei oppmuntra til å bytte ut kjøpevatn med ei gjenbruksflaske som ein fylle på vatn med sjølv. I følgje The Guardian kjøpast det kvart minutt ein million plastflasker globalt. I Norge har dei fleste av oss godt vatn i springen. Ved å ta med eiga flaske drikk du når du er tørst, og blir mindre freista til å kjøpe usunne leskedrikkar.  Det er økonomisk, bra for helsa og bra for miljøet.

Få orden

Forbruk er i stor grad ein del av liva våre, men mykje av det vi kjøper og tek med oss inn i heimen vår er meir i vegen enn til nytte. Ved å bli bevisst på forbruksvanar og gå gjennom heimen din, kan du få eit ordenssystem som du klare å følgje.

Du har kanskje allereie høyrt om KonMari  som er eit konsept utvikla av «rydde-eksperten» Marie Kondo. Ho har ein kjend TV-serie på Netflix. KonMari handla om å forenkle og organisere heimen din, slik at du aldri treng å gjere det igjen. Tankesettet har fleire parallellar til Zero Waste-livsstilen, der ein for eksempel reflektera over livsløpet til alt ein tek med seg inn i heimen. Ved å organisere og redusere forbruksmateriell i heimen, bruka ein mindre tid på å rydde, ein har oversikt over kvar ting er. Det er økonomisk fordi ein kjøper mindre og kanskje det også kan gje deg inntekter ved å selje ting du ikkje treng, eller leige ut ting du brukar sjeldan på f.eks. leieting.no.

For inspirasjon kan du lese meir om korleis du kan redusere forbruksartiklar og spare pengar ved å følgje desse postane; Korleis få eit Zero Waste-kjøkken , Zero Waste-bad   og ein artikkel om dei fem R’ane som Zero Waste bygge på.

Lat deg inspirere av dokumentaren – Minimalism: A Documentary About the Important Things

Få betre økonomi/ spare pengar

Mange trur at det å legge om til ein Zero Waste-livsstil er kostbart, men dette stemmer ikkje. Det å ta avstand frå ting ein ikkje treng er punkt nummer ein når ein snakka om ein Zero Waste-livsstil. Det å for eksempel la vere å kjøpe take-away kaffi, for å heller å drikke ein kopp på jobb. Det å heller kjøpe brukt enn å kjøpe nytt, eller å bytte ut forbruksartiklar med gjenbruksartiklar, vil over tid spare deg for mykje pengar. Nokre kafear gjev også rabatt dersom du tek med eigen emballasje, som for eksempel Godt Brød, Nord Bakeri, Stockfleths, Starbucks og Dromedar Kaffebar.

På same måte som at det er dei små tinga i kvardagen som gjer at kvar og ein av oss i snitt kastar 433 kilo avfall i året, er mykje av det vi bruka pengar på også små ting som vi i liten grad vil sakne om vi reduserte eller kutta det ut.

Fem enkle tips for å spare pengar

  1. Kjøp brukt – Psykologisk forelding føre til at nye varer fell i pris om lag det sekundet du tek det med deg inn i heime din. Det betyr at kjøpar nr. 2 kan gjere eit godt kjøp. Prisen frå kjøpar 2 til kjøpar 3 er relativt lik, for eksempel på Finn.no.
  2. Et opp maten – Mykje av pengane våre kastar vi rett i søppla, i form av mat. Til og med Opra Winfrey har uttalt seg om dette. I Norge har vi fleire flinke folk og organisasjonar som frontar dette, som Spis Opp Maten drifta av Mette Havre. Treng du inspirasjon til kva du kan lage av matrestane dine er Fattig student ein kreativ inspiratør på dette feltet.
  3. Kjøpestopp – Mange av tinga vi har i heimen har vi for mykje av. Ha kjøpestopp på det du har for mykje av, til du har brukt opp det du har. Allier deg gjerne med ein venn, kollega eller familie og gjer det til ein konkurranse.
  4. Kjøp nytt når du har seld noko av tilsvarande verdi – Psykologisk sett er det vanskeleg for oss menneske å gje slepp på noko vi allereie har, i bytte med noko nytt. Det kan gje deg ein ekstra tenkepause, og spare deg for spontankjøp.
  5. Lag dine eigne hygieneprodukt – Enkle ingrediensar som natron, kokosolje, olivenolje og bivoks kan bli med å erstatte om lag alle dine vanlege hygieneprodukt. Det er utruleg økonomisk og du har full kontroll på kva du puttar i og på kroppen din. Her finn du oppskrifter på skrubb, såpe til hud og hår, fuktbar, deodorant, ansiktsolje, leppepomade, skjegg og hårpommade og tannkrem. Fleire av desse oppskriftene tek under fem minuttar å lage, og f.eks såpeoppskrifta held deg med såpe opp mot eit år.

Hugs at det er viktigare med progresjon enn perfeksjon! Sett heller små, realistiske mål enn store, ambisiøse mål. Då er det lettare å lukkast, i føgje forskning. Ynskjer deg eit riktig godt nytt år!Takk for at du les Grønare kvardag.

Foto: Sharon Christina Rørvik.

Repost – denne saka var først publisert 03.01.2019 og vart laga med støtte frå Patreon-støttarane, Kristoffer, Martin, Synnøve. Siri, Therese, Solhild, Taryn, Rakel, Kristin og Ida. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt gjerne Grønare kvardag på Patreon du også. Di støtte betyr mykje!

Toppfoto: Florencia Viadana

berekraftig, Ferie, gåver, gjenbruk, Inspirasjon, Jul

Svolten på ei grønare jul?

2 kommentarar

Det er små og store ting ein kan gjere for seg sjølv og andre for å få ei grønare jul. Bli inspirert til å finne idear som engasjera deg til å gjere jula litt grønare. Kanskje romjula i år er tida for å planlegge nye vaner for det nye året?

1. Dersom du tek i mot julegåver, lag ei ynskjeliste med ting du faktisk treng og ynskjer deg.

Be dei du skal gje gåver om å gjere det same. Mange kan føle at det er ubehageleg å lage ei ynskjeliste, og at ein skal vere fornøgd med gåva uansett kva ein får. Det er ein veldig fin tanke, men problemet er at vi i dag lev i overflod og dei aller fleste av oss har allereie alt for mykje ting. Personleg opplev eg det stressande å få fysiske gåver som ikkje kan etast eller drikkast, fordi eg har ikkje oppbevaringsplass og må då gje avkall på noko eg allereie har frå før.

Ein nyttig regel å tenke på når ein lagar ynskjeliste er – Kva vil den tingen vere for meg? Kor lenge/ mykje vil den vere i bruk? Kvar vil den ende når eg ikkje lenger treng den/ den blir øydelagt?

Kvalitet over kvantitet?

Tenk gjerne kvalitet over kvantitet. Er gåva du ynskjer det noko du ser føre deg at du vil bruke til den er utslitt? Kanskje gåva kan kjøpast brukt? I følgje Finn.no si eiga undersøking seier 8 av 10 at dei gjerne tek i mot brukte gåver. Har du noko liggande heime som du tenker andre kan ha glede av, er det ingen ting i vegen for å gje denne tingen som ei gåve heller.

Det er mange kodar knytt til gåver. Korleis verdsett du dei rundt deg? Kjenner du dei godt nok til å plukke ut den perfekte gåva? Kjenner dei deg godt nok til å gje deg den perfekte gåva? I følgje den franske sosiologen Marcel Mauss, har gåva ein høg sosial verdi for relasjonen mellom givar og mottakar, samt deira sosiale status. Men på trass det mange gjerne trur, er ikkje gåvas faktiske verdi er ikkje relatert til dette.

Foto: Kate Hliznitsova

Opplevingar som gåve

Dersom du føler at du allereie har for mange ting er opplevelser og tenester ei fin gåve. Då er du også med på å støtte lokalmiljøet ditt. Kanskje du kunne tenke deg nokon til å hjelpe deg med vask av badet eller ein frisørtime, ein god middag eller ein sangtime? Tenk utanfor boksen på ting du kanskje ikkje ellers ville unna deg.

Her finn du enkle tips til gjenbruksgåver til deg sjølv eller personar du vil inspirere til ein grønare kvardag.

Her finn du inspirasjon til gåver i form av opplevingar, tenester eller mat.

Treng du inspirasjon til å handle lokale julegåver? Sjå post om alternativ frå Bergen.

2. Sei nei takk til julegåver

Dette med julegåver handlar like mykje om den som gjev gåver, som den som får, so du får kjenne på om dette er noko for deg. Dersom du gjev beskjed til dine vener og familie om at du ikkje ynskjer gåver, er det fordelaktig at du tek deg tid til å forklare litt i djupna kvifor du ikkje ynskjer å motta julegåver. Som eit kompromi kan du for eksempel be om ein donasjon i ditt navn til saker og aktørar som jobbar i tråd med dine verdiar. Mange av desse aktørane har trangt budsjett og er avhengige av økonomisk bistand.

År etter år kjem det nyheitssaker som seier at vi aldri har handla for meir i jula enn i år. NHO Service og handel estimera at vi vil bruke 118 milliardar kroner på gåver, mat og anna julerelaterte førebuingar i år. Sjølv om dette er eit estimat som er på 5% under estimatet for i fjor er det framleis svimlande høge summar. Reflekter over kva som er viktig for deg. Vil pengane som ellers ville gå til ein julegåve heller gjort seg godt som ein donasjon eller at de rett og slett ikkje gjev gåver i det heile?

Eit godt måltid saman kan vere vel so fin gåve som ein fysisk ting. Foto: Kelsey Chance

Dersom du er nerd og ynskjer å forstå dette med gåver på eit djupare nivå kan du sjekke ut Marcell Mauss si kjende bok The gift (kindle/ e-bok). Eit anna tema som kan vere interessant om du vil dykke ned i dette temaet er teoriar om kjærleiksspråk. I følgje Gary Chapman er gåvegjeving ein av fem kjærleiksspråk ( i tillegg til anarkjennande ord, tid for kvarandre, tenester og fysisk nærheit). Dersom gåvegjeving er kjærleiksspråket til ein eller fleire i din omkrets, vil det i større grad bli oppfatta som ein avvisning at du ikkje vil ta i mot gåver. Det vil vere desto viktigare å kommunisere kvifor dette er viktig for deg. Chapman sine teoriar kan vere eit godt verktøy for å i større grad forstå eventuell motstand blant dine nærmaste som du kan møte ved å takke nei til gåver.

3. Fråtsing av mat og matsvinn

Vi knyt lett minner til mat, og for mange er lukta av ribbe eit sikkert teikn på at jula er her. Det å ha overflod av mat i jula er noko som har følgt oss i mange generasjonar. Då skulle dei beste kakene på bordet og ingen gå svoltne frå bordet. Levestandaren generelt, når det kjem til konsum, er svært mykje høgare i dag enn det var berre for nokre tiår sidan, og dei aller fleste av oss går ikkje svoltne frå bordet, kvardag eller fest. For å halde matsvinn nede, kan det med fordel planleggast kva ein skal ete i jula og kven som skal ta med kva (og kor mykje), på same måte som ein gjerne gjer i kvardagen. Det betyr ikkje at ein treng å kalkulere nøyaktig mengde mat, men at ein har eit meir bevisst forhald til kva og kva mengde mat ein tek med seg inn i feiringa. Kjøp gjerne lokalmat i den grad du kan, for eksempel ved å nytte REKO-ringen, der bøndene sel direkte til sine kundar. Søk opp REKO på facebook og finn din lokale møteplass dersom du ikkje har gjort det allereie. Bondens marked og lokale utsal er også eit godt alternativ.

4. Bruk romjula på læring

Ta på deg noko behageleg, lag ein kopp med noko godt å drikke, og finn fram ei bok, ein film, serie eller podcast som engasjera og gjev deg nye tankar.

Det kjem stadig nye, engasjerande bøker, filmar, dokumentarar, podcastar og so vidare. Finn noko som du tenker er spennande og gjer det klart til jul, enten det er bok eller noko anna. Om du tenke deg om, har du kanskje allereie noko på lista som du kunne tenke deg å brukt tid på i jula.

Sjå tidlegare post med tips til TV-tips her, sjekk gjerne ut min podcast Zero Waste Nation (2020), som tek føre seg ulike Zero Waste-relaterte problemstillngar.

Eller har det kome veldig mange fine bøker som er berekraftsrelaterte, alt i frå korleis ta vare på tekstil, korleis lage kle, korleis leve meir berekraftig, berekraft i det store bilde og meir inspirerande bøker som gjev håp og engasjement. Sjølv har eg kosa meg mykje med bøkene til Anne Sverdrup-Thygeson og hennar artige måte å formidle kor viktige insektene er for oss og verda. Lettleste bøker om eit viktig tema.

For mange er også jula ei tid for refleksjon over året som har vore, og kva vi ynskjer ut av det nye året. Personleg likar eg å sette med ned og lage ein plan over kva eg vil dyrke i det nye året, og få ein oversikt over kva som må dyrkast når og når maten må haustast.

5. Bruk jula på å planlegge eit meir berekraftig år

Kanskje du kunne tenke deg å sykle på jobb i staden for å ta bilen til neste år? Eller ynskjer å utfordre deg sjølv til kjøpestopp, lage dine eigne hygieneprodukt, lære deg å sy, dyrke eller selge vekk ting du har hatt liggande over fleire år som du veit andre kan ha glede av.

Treng du motivasjon og inspirasjon, sjekk gjerne ut denne posten om korleis Zero Waset-livsstilen forenklar dine nyttårsforsett.

Uansett kva du vel, hugs å tenk over kvifor du ynskjer å endre ein eller fleire vanar i ein meir berekraftig retning. Ver ærleg med deg sjølv og skriv det gjerne ned. Det å endre vanar tek tid, og kvalitet er viktigare enn kvantitet <3.

Bruk romjula til å planlegge for eit grønare, nytt år. Foto: Ashlyn Ciara

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Tarynn M., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Markus Spiske

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.