Kategoriarkiv: null søppel

berekraftig, Inspirasjon, null søppel, søppelfri, søppelreduksjon, zero waste

Tips som forlenga levetida på kleda dine

september 14, 2018 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

I følgje forbruksforskar Ingun Klepp, er folk villige til å betale meir for kleda dersom dei veit at dei vil vare. Men korleis veit vi at det er god kvalitet, og korleis kan vi vedlikehalde kleda? Enkle tips kan forlenge levetida på kleda dine.

Prisen på plagga vi kjøper har også stupt dei siste 20 åra. Dette har gjort kle til ein forbruksvare i større grad en vi har sett tidlegare. Vårt forbruk av klede blitt firedobla sidan 80-tallet og kvar femte plagg blir aldri brukt. Dei mest miljøvennlege kleda er ofte dei du allereie har. Enkle tips og triks kan gje kleda lengre liv og halde seg fine lengre.

Visste du forresten at kle ikkje skal i bosset? Sjå tidlegare post om korleis du kan resirkulere kleda dine.

Reparer kleda dine

Det å sette seg ned for å reparere ein øydelagt knapp eller sy et hol kan vere vanskeleg. Dersom du synst det er vanskeleg å komme i gang, finnast det arrangement rundt om der folk samlast for å reparere ulike ting. Naturvernforbundet har eksempelvis ei oversikt over stader og arrangement rundt om i landet. Makerspace er og noko som byrjar å bli meir vanleg rundt om i landet. Sjå om det er noko slikt i ditt område. Kanskje du har nokon vener eller familiemedlem som kan tenke seg å reparere saman med deg?

Sjå kva som må reparerast: Stryking plagget først

Eg jobba tidlegare på eit asylmottak for einslege mindreårige, og var overraska over kor fine kle dei hadde, sjølv om dei hadde stramt budsjett. Dei fortalde meg at hemmelegheita var å stryke kleda. Det har eg tatt med meg vidare og ser den same forskjellen når eg finn noko på Fretex som ved ein rask tur med strykejernet, (og tipsa under) ser heilt nytt ut. Det er også lettare å sjå hol, lause trådar, ein knapp som manglar, nuppar eller flekkar når ein stryk over kleda først.

clem-onojeghuo-248449-unsplash — Foto: Clem Onojeghu

Hol

Det er typisk at dei kleda du lika best er dei som fortast får hol. Den feilen mange gjer då, er at ein ikkje fiksa hòlet med ein gong, og det blir difor unødvendig stort og vanskeleg å reparere. Små hol eller rifter i klesplagg, kan ein enkelt fikse ved hjelp av nål og tråd. Du treng då ein tråd i same farge og ei lita nål. Merk at dersom du vel bomullstråd vil tråden krympe i vask. Dette betyr ikkje noko om du skal sy ein knapp eller eit lite hol, men dersom du skal sy ei flenge eller eit større hol bør du velje nylon slik at du unngår at tråden snurpa seg etter vask.

Sjå video om korleis du kan fikse hol i dongeribukse her (symaskin). Her finn du video som viser korleis du kan reparere hol i genseren (for hand).

Lause trådar

Fjern lause trådar som heng frå saumen. Plagget ser med ein gong mykje finare ut og dette krev lite innsats. Dersom du har ein sprettekniv er det supert, men det går heilt fint å bruke ei saks også. Det blir ofte lause trådar på knappar. Det kan då vere lurt å gå over med ny tråd dersom knappen begynne å bli laus. Klipp først opp saumen som knappen er festa med, og sy på ny saum. Då blir resultatet mykje finare.

fleur-treurniet-475628-unsplash — Foto: Fleur Treurniet

Kasjmirkam

Kle i ull får ofte nuppar. Plagget ser då med ein gong meir slitt ut. Det ein kan gjere då er å gå over plagget med ein kasjmirkam. Den fungera litt som ein børste, og børsta vekk nuppane. Plagget vil sjå nytt ut etterpå. Dersom det er rein ull som ikkje er behandla med polyester, kan nuppane komposterast. Nokon sverja også til barberhøvelen for å fjerne nuppar, medan andre meina at dette slit unødvendig på ulla og føre til hol. Kasjmirkam får ein ofte kjøpt hos aktørar som sel kle i kasjmir. Eventuelt kan du finne dei på nett. Om du slit med å finne på noko å gjere (eller treng å finne ein aktivitet til borna) kan ein også plukke nuppane for hand.

Elektrisk nuppefjernar

Syntetiske material som eksempelvis bukser i polyester, får ofte nuppar. Det gjer at plagget ser unødvendig slitt ut. Ved å gå over plagget med elektrisk nuppefjernar blir plagget som nytt. Nuppefjernar får ein kjøpt hos fleire av aktørane som sel ull (sjølv om det ikkje er anbefalt å bruke dette på ull) og hos aktørar som Clas Ohlson.

Flekkfjerning

Dersom du har fått ein flekk er det mest effektivt å skylje flekken i kaldt vatn med ein gong. I nokre tilfelle kan det vere nødvendig å legge plagget i kaldt vatn i 30 min for so å vaske plagget. Det finnast mange ulike kjerringråd for korleis ein kan fjerne flekkar, men det som går att i desse råda er at ein må ta det med ein gong. Dersom du ynskjer eit heilt naturleg flekkfjerningsmiddel, er det fleire som sverja til sommiere clay som er ei leire som er effektiv på å løyse opp flekkar av olje, smør og sminke. Eg har ikkje funne denne i Norge, so del gjerne om du kjenner til ein norsk butikk eller forhandlar som føre dette. Zero Waste-butikkar sel flekkfjernar og vaskemiddel i gjenbruksemballasje eller i lausvekt.

dan-gold-544435-unsplash — Foto: Dan Gold

Sjå på vaskerettleiinga

Som born var eg utruleg stolt av mi nye lue. Det var den same som Sporty Spice hadde. Eller ganske lik. Det var godt nok. Den hadde eg fått mykje glede av om eg hadde lest på vaskerettleiinga før eg kasta den i vaskemaskina. Når den kom ut var den so liten at den ville passa eit prematurt barn i bestefall. Det er ein grunn til at kleda kjem med vaskerettleiing, og det er lurt å sjå kva det står på desse. Det er ein praktisk påminning om korleis kleda skal behandlast. Dersom plagget er av ull treng er det ofte nok å lufte plagget for å fjerne lukt.

Vel eit mildt vaskemiddel

Det er lett å velje det vaskemiddelet som dominera butikkhyllene, men det er ikkje nødvendigvis det beste. TV2 hjelper deg testa i 2014 om ull hadde det best med Milo, og kunne ikkje finne noko forskjell på ulla som var vaska med Milo, og ulla som var vaska utan Milo. Det å gå for mindre kommersielle aktørar, krev gjerne litt meir arbeid i starten, men det kan vere verdt å bruke litt tid på. Kleda ligg på huda, og restar frå vaskemiddelet kan vere att i plagget etter vask og gje allergiske reaksjonar. Mange vaskemiddel inneheld for eksempel mykje parfyme. Det er også heldig å ha val av vaskemiddel i bakhovudet dersom ein er opptatt av at vaskevatnet skal ha minst mogeleg miljøpåverknad. Sjå etter miljøsertifiseringar. Eco-cert sertifiseringa betyr at produksjonen er kontrollert frå innhausting til det er nedbrote. Du kan og lage ditt eige vaskemiddel av to ingrediensar. Sjå oppskrift her.

Vask av kle

I følgje forskning vaskar nordmenn med varmare vatn en våre europeiske naboar. Vi vaskar og stadig oftare. Noko av dette kan ha samanheng med at kleda våre i stor grad består av syntetiske materialar. Mange av desse materiala, som eksempelvis polyester, blir raskare lukt av en naturlege material som lin, bomull, ull og silke. Dei moderne vaskemaskinene brukar mindre vatn en dei meir tradisjonelle vaskemaskinene. Det er bra at maskinene bruka mindre vatn, men det føre også til meir slitasje på kleda under vask. Det er difor lurt å unngå unødvendig vask av kleda.

caspar-rubin-37013-unsplash — Foto: Caspar Rubin

Oppbevaring av kle

Oppbevaring av kle er ein kunst, og ikkje ein eigenskap vi naturlegvis er født med. Ein spara seg mykje arbeid om ein heng opp kleda til å tørke på kleshengarar, eller brettar dei saman so snart dei er tørka. Då slepp ein rukkete klede med sur lukt. Ideelt sett bør det vere litt luft I klesskapet, slik at det er lett å ta ut det du skal ha på deg, so vel som å henge på plass det du tek av deg. Korleis kleda dine ser ut gjev utanforståande eit innblikk i korleis du organisera deg heime. Eit organisert klesskap spara deg for tid.

Les rapporten om forbruk av klede i Norge.

Toppfoto: Davod Lezcano

Denne posten er laga med støtte frå Noregs Mållag.

Ynskjer du å støtte Grønare kvardag, som er fri for betalt reklame? Snart vil dette bli mogeleg gjennom Patreon.com.

emballasjefri, null søppel, søppelfri, zero waste

Plastfri juli? Start med plasflaska

juli 7, 2017 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

I juli i fjor var omsetninga av vatn totalt 8.867.708 liter* i Norge. Dryge 2,5 millionar liter av dette var vanleg vatn, utan kolsyre. Kvifor kjøper vi eigentleg flaskevatn?

Når eg gjekk på barneskulen hadde vi ein skuletur til eit anlegg der dei hadde starta med noko heilt nytt, nemleg å tappe vatn på flaske som dei skulle selje. «Dette er det stor marknad for» hevda ein entusiastisk mann, medan han delte ut flaskevatn til alle dei måpande elevane. Vi var ikkje overtydd. Kven i all verda ville vell gidde å betale pengar for noko ein fekk gratis i vaksen, tenkte vi, og flira litt. Vi fekk likevel den entusiastiske mannen til å signere flaskene vi fekk, sånn i tilfelle dei skulle bli masse verdt ein gong i framtida.

Den signerte flaska sto lenge i kjellaren heime hos foreldra mine, og steig dessverre aldri i verdi, men flaskevatn som ei forbruksvare gjekk frå å vere noko vi tok for gitt – til å bli eit produkt i milliardklassen for globale, multinasjonale selskap. Det tok ikkje mange år før vi satt der, med flaskevatnet, og ingen lea eit augelokk om du valde å bruke pengane på flaskevatn.

Kva er problemet?

Kvart minutt kjøpast det ein million plastflasker globalt, og det er venta at talet vil stige med 20% innan 2021 i følgje The Guardian. Mange av desse flaskene blir aldri resirkulert, og om vi skulle vere so heldige å resirkulere flaskene, er omgrepet resirkulering litt missvisande. Det riktige ordet er eigentleg «downcycling» fordi kvaliteten på plasten blir forringa kvar gong den blir gjenbruket. Det betyr at den berre kan bli resirkulert nokre få gonger før den ender som permanent avfall.

I tillegg brukar dei seks ledande internasjonale bedriftene på leskedrikk gjennomsnittleg berre 7 % resirkulert plast i nye flasker. Dette fordi dei frykta at forbrukaren vil velje vekk flaska dersom det er høgre prosent, då dette vil gjere flaska uklar. Det gjer marknaden for gjenbruk av plast i drikkeflasker mindre. Visste du forresten at dersom plastflaska skulle ende i naturen ville det ta 450 år for den å «rotne». I mange tilfelle er det heller ingen garanti for at kjøpevatnet smakar betre en vatnet frå tapp. Plast er heller ikkje heilt tett og er ein av grunnane til at vatn er datostempla.

I kva situasjonar ender ein gjerne opp å kjøpe flaskevatn og kvifor?

Flaskevatn er gjerne noko vi kjøper på farten, på reise, på trening eller på veg til jobben, og det kan opplevast som litt hipt. Kva gjer at vi vel kjøpevatn over vatn frå springen? Er det av praktiske grunnar? Dersom ein kjøper ei flaske vatn, kva merke vel ein og kvifor? Dersom du ynskjer å redusere forbruk av flaskevatn, korleis kan du enkelt legge til rette for dette på ein måte som motivera til å ta i bruk drikkeflaska? Er det miljøaspektet som engasjera? Er det ei fin flaske? Er det økonomien? Eller kanskje andre ting?

Eg gløymer alltid å ta med meg flaska

Å ta med seg ei flaske heimanfrå krev at ein hugsar å ta med seg flaska – når ein går heimanfrå. Dersom du ofte gløyme å ta med deg flaska, kanskje det kan vere ei løysing å kjøpe inn fleire flasker og legge dei i treningsbaggen , jobbveska eller i bilen, om du har det. Du treng ikkje fylle opp flaska. Vatnet er best om det er tappa same dag. Dersom du kan kjøpe vatn kan du og tappe vatn. Fyll den opp når du treng det. Eg har til gode å få eit nei når eg ber tilsette i ein kiosk, kafé eller restaurant å fylle opp flaska mi.

DSCF1244 (2).JPG — Isolert drikkeflaske i rustfritt stål er lett å ta med seg og held seg godt. Denne flaska er godt brukt og er eit år gammal. Foto: Kristine Ullaland

Vanskeleg å bestemme kva drikkeflaske skal eg kjøpe

Mange kan bli overvelda av dei mange ulike råda ein får om drikkeflasker, og ein kan bli litt umotivert når ein har brukt mykje tid på å finne ei flaske som skal vere miljøvennleg for deg og miljøet, for so å få høyre at den ikkje er det likevel. Det enkle er ofte det beste – vel glas eller stålflasker. Glas vege litt, so dersom du treng 0,5 eller større, er det kanskje best med ei flaske i stål. Dersom du ser kjøkkenet med litt nye auge er det ikkje utenkeleg at du allereie har ei fin drikkeflaske i glas heime. Kanskje drikkeflaska di er ei glasflasker frå matbutikken, som tidlegare var fylt med eddik eller limonade? Eller kanskje du har ein ven eller eit familiemedlem som har ei flaske for mykje?

Flasker i metall får du isolert og vanlege. Ei vanleg flaske fungera supert. Dersom det er viktig for deg at vatnet er kaldt, og held seg kaldt lenge, kan ei isolert flaske vere tingen for deg. Dei mest vanlege drikkeflaskene som er isolert, er Klean Kanteen-flaskene, men andre flasker som 24-flaskene, er også gode flasker. Den isolerte flaska til 24 er alt i metall unntatt ein liten silikonring på korken. Det betyr at heile flaska kan gjenvinnast når den tid kjem. Dei vanlege flaskene til Klean Kanteen kan og resirkulerast, med unntak av silikonringen rundt korken. Det skal vere mogleg å resirkulere silikon, men det blir ikkje gjort i Norge per dags dato. Det er i saken over lenka til nettbutikkar, men dersom du bur i nærleiken av ein butikk som sel slike varer anbefala eg å ta turen, so får du deg litt trim, samstundes som du spara emballasje og frakt.

6951183600_acd8d2984e_z — Klean Kanteen kan kjøpast med ulike korkar. Foto: Geoffrey Franklin

Drikkeflaske for born

Born har ofte eit høgre aktivitetsnivå, og flaska må gjerne tole litt meir. Klean Kanteen si tåteflaske på 256 ml. i stål held seg fin og er lett å reingjere. Flaska er lett å halde for barnet og du kan bytte ut flasketuten med vanleg tut når barnet blir større. For større born har dei flasker i størrelse 355 ml. og oppover, med ulike korkar/ tutar etter kva ein treng. Det gjer det lett å kjøpe ny kork dersom den skulle bli øydelagt eller ikkje lenger passe bruken. Det finnast og drikkeflaske til born i glas, men det passar ikkje for alle. Den norske bedrifta Blafre sel stålflaske til born, og er noko rimelegare en dei andre.

Korleis fjerne smak av flaska

Dersom du brukar flaska til andre ting en vatn, som til dømes kaffi, vil det sannsynlegvis sette smak på flaska. Dersom ikkje smaken forsvinn når du vaskar flaska, sett flaska i vatn og rør i ei ss. natron. La det stå over natta. Dette gjeld mest stålflasker, glas tar ikkje smak. Natron får du kjøpt i din lokale helsekostbutikk, Zero Waste-butikk eller innvandrarbutikk. Eventuelt finn du det på nett.

5801707885_8f994d60eb_z — Kanskje du har eit lite syltetøyglas heime som du føretrekke til drikke? Glas kan fint brukast til både kaffi og vatn utan at smakane heng att. Foto: Weston Mallgren

Plastfri juli?

Er du ein av dei som brukar ferien på å prøve ut nye ting? Kva med å prøve deg på plastfri juli, og få med deg familie og vener til å bli med på kampanjen for ein dag, ei veke eller heile juli?

Kampanjen Plastfri juli (Plastic Free July) starta i 2011, for å få folk til å reflektere meir over plastforureining. Kampanjen har mange linkar til Zero Waste-rørsla, men knyt seg berre til juli, og kan omfatte alt i frå å ta avstand frå ein-gongs-artiklar til heilt plastfri. Synst du ein månad høyrtes litt mykje ut? Du kan melde deg opp for ein dag, ei veke, heile juli eller frå no av. Høyrest det ut som noko for deg? Meld deg på her.

*Omfatta alle norske vatnprodusentar unntatt Isklar og Voss.

Toppfoto: Chesapeak Bay Program

Grønare kvardag er ei uavhengig heimeside og lenkene i posten er ikkje sponsa. Denne posten er laga med støtte frå Noregs Mållag.

DIY, emballasjefri, hudpleie, Inspirasjon, null søppel, zero waste

Zero Waste: Bad

oktober 23, 2016 Kristine Ullaland 5 kommentarar

Overgangen til Zero Waste-bad kan vere enklare enn du trur. Sjå korleis du enkelt kan lage dine eigne hygieneprodukt, få eit ryddig og oversiktleg bad, samstundes som du kuttar unødvendig søppel og sparar pengar.

Vi har ofte meir en vi treng i baderomsskapet, og det hopar seg fort opp med ulike produkt som ein i gjerningsaugneblinken var overtydd om at ein trengte. Eg hugsar sjølv ein sjølvbruningskrem eg var overtydd om ville gjere meg like gyllenbrun som den vakre dama i reklamen. Ikkje berre ga den meg ein gulaktig fargen, den distinkte sjølvbruningslukta var ganske avslørande der eg satt i festleg lag. I tillegg var det jo uansett sol eg trengte. Det er jo ingen ting som er betre en frisk fjelluft og solkyssa kinn. Det enkle er ofte det beste. Det gjeld også baderomshylla.

Gjer det sjølv

Det som er so fint med å lage sine eigne hygieneprodukt er at dersom du ikkje likar lukta, smaken, eigenskapane til produktet eller konsistensen, så kan du endre det. Det finst og fleire gjenbruksartiklar som kan erstatte eingongsartiklar som barberhøvel I plast, Q-tips, plasttannkost, tanntråd, vaskeserviettar, for å nemne nokre.

Tannkost

Når din kommersielle tannkost er utslitt, kva med å bytte den ut med ein i bambus? Det går an å kjøpe den med naturbus (ofte svinebust) eller syntetisk bust. Svinebust kan gje litt smak, så dersom du er sensitiv for dette eller er vegbanar/ vegetarianar er syntetisk bust eit betre alternativ. Send gjerne inn tips om du veit om tannkost med naturbust som ikkje er laga av dyr. Bambustannkost med naturbust kan komposterast slik den er.

Dersom du vel syntetisk bust kan du nappe ut busta når tannkosten er gåen, for so å bruke tannkosten som planteskilt i bedet eller liknande. Eventuelt kan du ta den i komposten (dersom du leverar til kommunen, sjekk om dette går under deira ordning).

Tanntråd

Har du eit gammalt silkesjal som ikkje lenger kan brukast? Då kan du bruke den som tanntråd. Klipp ut ein flik og dra ut trådar etter behov. Tanntråden kan resirkulerast etter bruk og silkesjalet får eit nytt liv som tanntråd. Dersom du er veganer eller av andre grunnar ikkje vil bruke silke, kan du kjøpe ein gummemasør hos apoteket. Den er i kobber med utsiftbar gummi på toppen, som ein maserar gummen med. Dersom dei ikkje har det inne, spør om dei kan bestille det inn til deg.

Ansiktsvask/ fuktighetsolje

Den blomstrande hudpleieindustrien vil gjerne overtyde oss om at vi må vaske huda vår fri for olje og bruke sterke kunstige kjemikaliar for å unngå kviser og ureinheter. Etter å ha leita lenge etter produkt som virka, enda eg opp med å prøve olivenolje som hudvask og fuktighetsolje. Huda mi har aldri vore betre. Og det er gjerne noko du allereie har i huset. Dersom du brukar sminke er olivenolje også god som sminkefjernar, saman med ein vaskeklut i bomull. Du kan lese meir om det her.

Skrubb

Det har vore mykje skriveri om mikroplast i skrubb og tannkrem. Grunnen til at mikroplast er brukt i skrubb og tannkrem er ikkje nødvendigvis fordi det er betre, men det er billig. Heldigvis treng vi ikkje mikroplast for å lage ein god skrubb, du kan enkelt lage dette av til dømes olje og salt, eller honning og sukker. Eventuelt så kan du gje kaffigruten nytt liv som skrubb.

Deodorant

Kokosolje og natron er mykje brukt som deodorant. Nokre kan oppleve at natron kan vere litt sterkt for huda, ein kan då redusere mengda natron I oppskrifta, eventuelt berre bruke kokosolje. Blandinga kan du enten ha opp i din gamle deodorantstift, eller i eit glas. Tilsett duftolje som lavendel dersom du ynskjer dette. Oppskrift finn du her.

Sjampo

For stritt hår med kraftige hårstrå kan kokossåpe i fast form vere eit godt alternativ, og det er ikkje sikkert du treng balsam. For fint, skandinavisk hår er ei mildare såpe som du kan lage ved å bruke Flott Matfett (Shea, kokos og raps). Denne får du kjøpt i vanleg daglegvarebutikk. Dette er ei mild såpe og du kan bruke same oppskrift som med kokossåpa, berre at du brukar Flott Matfett i staden. Dei kan begge også brukast til kropp. Såpe i fastform er meir miljøvennleg fordi den er meir kompakt, og til forskjell frå flytande såpe er det ikkje mulig å overdosere. Den er difor svært dryg i bruk. Dersom du likar flytande såpe best, kan dette kjøpast på butikkar som bygger på Zero Waste-tankegangen, som til dømes Reindyrka, Råvarene (begge Bergen) og Mølleren Sylvia (Oslo). Lush fører også emballasjefri sjampo og balsam.

Kokossåpe og sheasåpe er gode til hårvask, og kan også brukast til kropp og hender, samt til barbering. Foto: Kristine Ullaland

Balsam

Eplesidereddik fungera fint som balsam, men dersom du brukar ein sjampo som er rik på fuktighet, som til dømes sjampoen som er nemnt over, så er det ikkje sikkert du treng balsam. Eventuelt kan eplesidereddik brukast som ein kur når det trengst. Fåas kjøpt i lausvekt i nokre helsekostbutikkar og hos Mølleren Sylvia og Råvarene. Du kan og lage det sjølv av ferske epler.

Handvask

Mange trur at fastsåpe er mindre hygienisk en flytande såpe, men dette stemmer ikkje. Handvask er ein to-stegs-prosess, ein vaskar hendene for so å skylje dei i vatn. Då vil alt av skitt og bakteriar renne av hendene og ned i vasken. Såper i fast form utan emballasje finn du hos fleire helsekostbutikkar, Zero Waste-butikkane Mølleren Sylvia, Råvarene og du kan lage det sjølv.

Barberhøvel

Den gamle klassikaren Safety Razor er på full fart tilbake, og det er ikkje so rart. Ikkje berre tar den seg godt ut på baderomshylla, den er ein god investering og blada kostar rundt 5 krone per stykk. Mange med sensitiv hud opplev mindre irritert hud ved bruk av ein Safety Razor, samanlikna med ein kommersiell barberhøvel. Høyr med familien før du skaffar deg eit eksemplar, det er ikkje utenkeleg at de allereie har ein liggande. Dei eldre modellane er ofte av betre kvalitet en dei nye modellane.

Barberskum

Kokossåpe kan brukast som barberskum, samt olivenolje. Alepposåpa fungera også godt og kan kjøpast i lausvekt hos til dømes Råvarene. Fleire barbersjapper fører også «old school» barbersåper i lausvekt eller metall/ tynt papir.

Lag barbersåpe sjølv. Foto: Noel Pennington

Q-tips

Dette er ikkje noko du treng. Du kan heller bruke ein vaskeklut eller eit lommetørkle til å vaske øyra.

Toalettpapir

Nokre vel vekk toalettpapir til fordel for klutar, men for dei som synst dette blir for mykje kan resirkulert, ubleikt toalettpair vere eit godt alternativ. Det finst alternativ som er pakka i papp, men desse får ein berre kjøpt på nett, og då går vinninga opp i spinninga. Serla er det beste alternativet i vanlege daglegvarebutikkar, elles finnest det ulike alternativ hos Zero Waste butikkar og helsekostbutikkar.

Menstruasjon

Tampongar, som er eit vanleg sanitetsprodukt for mange kvinner, er laga av ei blanding mellom bomull og viskose (ryan). Desse produkta er klora, og eit biprodukt av dette er Dioxin og desinfeksjonsbiprodukt (DBPs) som trihalometan. Dioxin er hormonforstyrrande og eit kjend kreftframkallande stoff (karsinogen). Bytt heller til gjenbruksartiklar som tøybind eller menskopp. Menskopp kan brukast 12 timar om gangen, og er absolutt det mest praktiske. Dersom dette ikkje er noko for deg er tøybind eit godt alternativ. Vel eit med så naturlege produkt som mogleg. Hugs at klesvasken vår er ein av verstingane når et kjem til mikroplast.

Vask av bad

Bruk miljøvennlege vaskemiddel når du vaskar badet. Les meir om det her.

Komposter

Visste du at hår og negle kan komposterast? Hiv det i komposten.

Toppfoto: Heloïse Choffart

*Grønare kvardag er ei uavhengig heimeside og ingen av referansane er sponsa/ betalt. Dersom du har lyst til å lese meir om Zero Waste-tankegangen finn du informasjon her. For meir baderomsinspo, sjekk ut Grønare kvardag si Pinteresttavle; Grønare bad.

dokumentar, emballasjefri, gjennbruk, Inspirasjon, kortreist mat, null søppel, resirkulering, søppelfri, søppelreduksjon, zero waste

Fem grøne TV-tips

mars 21, 2016 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Føler du at du kastar vekk alt for mykje tid på å sjå film og TV-seriar? Ikkje har dårleg samvit. Film og tv-seriar er eit av vår tids viktigaste kulturutrykk og kan tilby ein sentral innsikt i dei ynskjer, idear og ideal som er i samfunnet. Sjå Grønare kvardag sine tips til filmar og seriar, og bli utfordra til nye tankar rundt klima, miljø og samfunn.

Filmfortellingane har overtatt mange av dei klassiske mytenes funksjonar, som nettopp var å gje oss ein felles grunn for å forstå og tolke verda vi lev i. Sett i eit miljøperspektiv; Kva utfordringar står vi ovanfor? Kva er verdifult for oss? Kva vegar kan vi (og bør vi) velje? Og kva framtid ynskjer vi?

Battlestar Galactica (IMdb)

Tv-serie frå 2004-2009

Battlestar Galactica stiller spørsmål til om vi bør finne ei løysing på klimautfordringane vi står ovanfor, eller om vi heller bør fokusere på å finne andre planetar vi kan leve på. Dette høyres svært science fiction ut men det er folk som jobbar med dette. Den 22. desember, 2015 kunne grunnleggaren av Tesla, Paypal og romfartsselskapet SpaceX, Elon Musk, melde at dei har fått til å lande ein rakett ved hjelp av rakettens eigen motorkraft. I følge Musk er dette det første skritt på vegen mot kolonisering av Mars.

I TV-serien Battlestar Galactica er koloniar i verdsrommet blitt kvardagsleg og menneska er godt etablerte. Jorda er uleveleg og menneska er på jakt etter ein ny planet å busette seg på. TV-serien er relevant som aldri før, og tek føre seg ulike utfordringar vi står ovanfor i dagens samfunn i tillegg til klima. Serien belyser til dømes utfordring med og behovet med å definere eit «oss» og «dei», filosofiske tankar rundt utvikling av kunstig intelligens og komplekse relasjonar blant menneskjer under særs prøva situasjonar.

Bør vi fokusere på å redde jorda eller bør vi heller fokusere på å bygge ein battlestar?

The Truman Show (IMdb)

Spelefilm frå 1998

I følgje Kirkegaards tenking blir vi frå tidleg alder vant med at andre tar avgjersler for oss, slik at vi sjølv ikkje treng å ta stilling til vanskelege val. Både dei arva eigenskapane og det miljøet og samfunnet vi er ein del av, blir i stor grad regna som dei faktorane som bestemmer verdiar og val. Vi oppføre oss slik det blir forventa at ein oppfører seg i miljøet og samfunnet vi er ein del av. Truman sitt liv er eit realityshow, alt er arrangert, og han veit ikkje sjølv.

Filmen tar for seg det grunnleggande filosofiske spørsmålet; Korleis kan eg stole på at den verda eg har rundt meg, er verkeleg og ikkje ei kulisse? Mange av miljøutfordringane vi står ovanfor er ikkje synlege for oss med mindre vi aktivt oppsøker dei. Bli inspirert av Truman til å utfordre deg sjølv til å søke etter løysingar og gode tilnærmingar til dine hjartesaker.

Avatar (IMdb)

Spelefilm frå 2009

We’re here, we’re big, we’ve got the guns, we’ve got the technology, we’ve got the brains, we therefore are entitled to every damn thing on this planet.

Alt kan kjøpast for pengar og kapitalismen rår. I likskap med aktuelle saker vi har i Norge i dag, som til dømes sjødeponiet i Førdefjorden, er naturen trua av menneska i Avatar. Filmen er estetisk laga med vakker natur, og sjølv om filmen ikkje viser til harde fakta, er bodskapen klart. Vi må ta vare på naturen.

Filmen stiller spørsmål til kva kunnskap vi har i ryggen når vi gjer store og komplekse inngrep i naturen. Det er lett å vifte med peikefingeren mot industrien, men som konsumentar må vi minne oss på at vi og er med på å skape ein etterspørsel. Kva rolle har vi sjølv i dette?

Filmen er inspirert av den tida Amerika blei invadert og fråteke frå dei innfødde.

Nausicaä (IMdb)

Spelefilm frå 1984

2016 byrja med giftlokk over Bergen by. Det består av svevestøv, nitrogendioksid og svoveldioksid. Det er ikkje første gong og Norge er tidlegare dømt for dårleg luftkvalitet av EFTA-domstolen. I Kina er ansiktsmasker so vanleg at dei no er å sjå på catwalken. Er dette noko vi må bli vande med?

I filmen Nausicaä blir vi ført til framtida der verda er øydelagd av menneskja og det er berre små lommer med menneskjer som har overlevd. Ein av desse er prinsessa Nausicaä som bur i vindens dal. I staden for å prøve å øydelegge den giftige jungelen som gjer det umogleg for menneskja å puste utan masker, prøver ho å forstå den.

Om du får meirsmak, sjekk også ut Prinsesse Mononoke (1997).

Trashed (IMdb)

Dokumentar frå 2012

Forbruket vårt har aldri vore større, og med eit høgt konsum kjem store mengder avfall. Trashed tek føre seg den store søppelproblematikken i dagens samfunn, og utfordringar det medføre, som til dømes i form av svært høge verdiar kunstige kjemikaliar både i jord, menneske og dyr.

Denne britiske dokumentaren er eit godt stykke forskningsjournalistikk som ser problemet frå fleire sider. Sjølv om utviklinga er dyster, viser dokumentaren til sterke positive krefter i grasrotbevegelsen. Som den kjende antropologen Margaret Mead sa det; Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has. Alt vi gjer i vår kvadag, små eller store ting er med på å støtte opp om, eller bryte ned etablerte rammer i samfunnet vi lev i. Bruk forbrukarmakta di og sei di meining.

emballasjefri, emballasjefri mat, Kompost, kortreist mat, Makkompost, null søppel, resirkulering, søppelreduksjon, zero waste

Zero Waste kjøkken

januar 7, 2016 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Visste du at du både kan få romsleg plass på kjøkkenet, gode råvarer og spare lommeboka? Sjå Grønare kvardag’s tips og transformer kjøkkenet ditt om til eit søppelfritt kjøkken.

Mange blir forundra når dei høyrer om Zero Waste og tenker at dette må ta alt for mykje tid, og i likskap med andre livsstilsendringar tek det sjølvsagt tid å legge om vaner. Det blir litt som når ein flyttar til ein ny stad og på nytt må finne ein god matbutikk ein likar, eit treningssenter, sitt favoritt bibliotek og plassen med dei beste drinkane. Slik er det også når ein skal oppdage sin eigen heimstad på ny med ein visjon om ein søppelfri kvardag. Bruk kreativiteten og tenk nytt, inkluder vener og familie og finn gode vaner som passar for dykkar livsstil og behov.

Den lettaste endringa du kan gjere for å minske søppel er å tenke nye over kva du tek med seg inn i heimen. Vi treng ofte mindre en det vi trur og det dei kommersielle makter fortel oss at vi treng.

Planlegg måltida for den kommande veka

Då far min var born hadde dei faste måltid alle dagar i veka, og dei fleste i bygda hadde den same rutinen, ettersom dette var styrt av årstida og kva ein fekk tak i i butikken. I dag handlar vi mykje på impuls, og vi veit gjerne ikkje kva vi skal ha til middag før vi står i butikken. Impulsive innkjøp fører fort til svinn. Den lettaste måten å endre dette på er å lage ein vekeplan for måltida. Fleire matbloggar som til dømes Veganmisjonen tilbyr ferdige vekemenyar. Matkjedene byrjar no også å henge seg på trendane med middagsplanlegging, då det sjølvsagt og er av deira interesse at vi som forbrukarar er meir føreseieleg. Ironisk nok kan ein hevde at vårt handlemønster til dels er eit resultat av det einsidige fokuset matvarekjedene har køyrt på pris, i staden for til dømes kvalitet. Rema 1000 tilbyr ein middagsapp der du enkelt kan planlegge måltida dine. Mindre matsvinn sparar både lommeboka di og søppelspannet.

Du kan og lage dine eigne vekeplaner og sjonglere dine favorittrettar.

8477474033_d9a783bc84_h — Gode system gjer det lett å halde oversikten over kva ein har. Foto: Bryan Lee

Eliminer unødige gjenstandar frå kjøkkenet

Kva treng du eigentleg på kjøkkenet? Mange ender opp med fulle hyller av ting ein eigentleg ikkje treng. Gå igjennom skuffer og skap og fjern dublettar og ting du ikkje brukar. Doner vekk tinga til ein samfunnsgagnleg organisasjon som Fretex. Kanskje noko kan seljast på Finn.no, eller kanskje nokon naboar eller familiemedlemmar har bruk for det. Ver streng med kva du tek inn i kjøkkenet, og lag eit system som gjer at det er lett å sjå kva du har i skuffer og skap. Tenk fleirbruk rundt tinga du har.

Det kan høyres litt rart ut men noko av det mest tilfredstillande ved Zero Waste-livsstilen er for mange nettopp det å finne ut korleis ein kan minke eigendelar. Sjølv om det i utgangspunktet kan vere litt vanskeleg å gje i frå seg ting, er det mykje meir verdifult å kunne bruke kjøkkenet lett og effektivt. Mindre ting fører ofte også til mindre tid til oppvask og rydding.

Bytt ut eingongsprodukt med fleirgongsprodukt

Plast bør ein unngå i den grad ein kan. Det kan berre resirkulerast nokre få gonger før det blir permanent avfall. Det plastmjukgjerande stoffet DINP som brukast i Norge er kontroversielt. Danske myndigheiter er klare i si tale om at ftalatet DINP, i likskap med sin forgjengar DEHP, er hormonforstyrrande. Kjøper du bakepapir utan svanemerke er det godt mogleg at det inneheld fluor. Dette blir brukt for å unngå at feittet festar seg til papiret. Fluor blir i likskap med DINP knytt til hormonforstyrringar, samt nedsett sædproduksjon. Sjå forbrukerrådet sin hormonsjekk for rettleiing.

10292821883_8f8ac3465e_z — Bruk smør eller olje i staden for bakepapir. Foto: Yelp Inc.

Smør eller olje egna seg godt til å smøre former med for å unngå at mat sett seg fast. Du kan eventuelt investere i ei silikonmatte. I staden for plastfilm og aluminiumsfolie kan ein bruke boksar eller bivokspapir (sjå oppskrift). I staden for tørkepapir kan ein bruke kjøkkenhandkle eller sy eigne kjøkkenhandkle på rull. Det same gjeld for papirserviettar. Bytt dei ut med noko i ty. Sjølv eingongsprodukt som serviettar er billige, blir mange bekkar små ein stor å. Det er økonomisk å heller tenke gjenbruk.

Sjå på kjøkkenet ditt som din eigen vesle butikk

For nokre år sidan møtte eg ein matantropolog. For han var det å studere korleis folk laga mat noko av det mest spennande han kunne tenke seg. Der eg såg curry og raspeballa, såg han kulturarv, tradisjon og samspel mellom menneskjer. Det tok meg nokre år før eg forstod kva han eigentleg snakka om.

Det er lettvint å kjøpe prosesserte varer der jobben er gjort for oss, men dette går på bekostning av vår personlege tilknyting til matlaging. Vi mistar kunnskap og erfaring vi har nedarva frå familie og vener i generasjonar og det gjer oss også svært avhengig av produsentane. Vi ender opp med lite kunnskap om kva ingrediensar som er naudsynte for å lage dei ulike varene, noko som både gjer det vanskeleg å stille spørsmål ved innhaldslista til matvarene vi kjøper. I ein hektisk kvardag er det heller ikkje alltid ein har overskot til å saumfare innhaldslistene til alle produkta ein ynskjer å kjøpe. Stussa du også over at du først fant ut at det var sukker i ketsjupen då dei først fekk ein sukkerfri variant? Det enkle er ofte det beste. Gjer det sjølv.

Sjå på kjøkkenet ditt som din eigen vesle butikk. Det er overraskande mykje du enkelt kan lage sjølv. Og det gjeld ikkje berre mat. Få ingrediensar som natron, krystallsoda, kokosolje og kaustisk soda kan til og med halde deg med alle hygieneprodukta du treng.

Utfordr deg sjølv til å prøve å lage ting frå grunnen av. Spør familie og vener om råd. Kanskje de til og med kan inspirere kvarandre?

4072623022_81f39be720_z — Heimelaga sitronost. Foto: Chiot’s Run

Sylting, safting, forvelling, hermetisering, tørking og fermentering

Er du tilhengar av kortreist, emballasjefri mat? Då er du avhengig av å kjøpe sesongbetonte varer. Konservering av gode råvarer er i vinden som aldri før, og det er både mykje kurs og informasjon på nettet. Kanskje har du har ein slektning eller venn som meir en gjerne deler av sin kunnskap? Det er også få ting som smakar so godt som til dømes heimelaga hermetiserte pærer eller heimelaga leverpostei på nybaka brød.

Tips til bloggar: Fermentering, Sylting, safting og konservering

Kutt emballasjen

Sesongens frukt og grønt er lett å få tak i emballasjefritt i konvensjonelle butikkar, men om du ynskjer kjøtt og fisk må du til din lokale slaktar, fiskeforhandlar eller kolonial (Bergen). Kjøp kjøtt og fisk frå og frys ned i porsjonar slik at du enkelt kan ta opp det du treng etter kvart. Dersom du kjøper i større kvantum en det du et for veka, treng du berre å supplere med friske grønsaker dei neste vekene. Mindre tid på butikken, og meir tid til det du vil bruke den til. Samtidig sparar du miljøet for unødig søppel, resirkulering og traving fram og tilbake til bosspannet. Sjå Grønare kvardag si liste over emballasjefrie matvarer i Bergen.

Resirkuler

Finn ut kva din kommune resirkulera og lag eit enkelt sorteringssystem på kjøkkenet som gjer det enkelt å resirkulere. Hugs at sorteringssystemet vil endre seg etter kvar som du legg om til ein søppelfri livsstil, det kan difor vere lurt å lage eit fleksibelt sorteringssystem. Du vil fort sjå at det ikkje lenger er bruk for den vanlege bossbøtta. Det er også mogleg å sende søppelet til TerraCycle som nyttar søppelet til å lage nye ting. Brukar de eingongsty eller plasthanskar på jobben? Kanskje de kan resirkulere dette gjennom TerraCycle?

Komposter

Grønare kvardag november 214.JPG — Få kompostmakken til å lage næringsrik jord av matavfallet ditt. Foto: Kristine Ullaland

For å finne ut korleis ein kan redusere mengda søppel ein generera i løp av ein dag, må ein først sjå kva ein faktisk har i søppla. Mange vil bli overraska over kor mykje av dette som faktisk er nedbrytbart materiale. I motsetning til andre lister relatert til avfall, toppar vi forbrukarane lista med 231 000 tonn matsvinn i 2013, samanlikna med 68 000 tonn matsvinn i butikkledda, 2000 tonn matsvinn i grossistledda og 60 000 tonn i matindustrien.

I Bergen tilbyr ikkje renovasjonsverket kompost, og gjev difor støtte til etablering av kompost med intill 1000 kr. For folk i små leilegheiter i byen kan det vere umogleg å starte ein varmkompost eller ein kaldkompost, enten på grunn av manglande hage eller på grunn av skadedyr. Makkompost eller den Japanske fermenteringskomposten, Bokashi er gode luktfrie alternativ. Bokashikomposten kan du ha rett under vasken og består av ein lufttett behaldar der ein tilsett melkesyrebakteriar eller EM1. Makkompost er også luktfritt og det anbefalast at ein startar med 1000 makk for ein vanleg husstand. Jord frå Makkompost, ogso kalla det svarte gullet, er så næringsrik at fleire statar i USA har merka det som gjødsel. Makken må vere inne når det er minusgrader, og jobbar best rundt 20 grader og oppover. Hugs, næringsrik jord gjev næringsrike plantar.

Dersom du har spørsmål send gjerne ein mail til post@gronarekvardag.no.

Lukke til!

Toppfoto: Miss Yas

emballasjefri, hudpleie, null søppel, zero waste

Olivenolje som ansiktsvask

november 21, 2015 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Olivenolje er ikkje berre sunt å ha i salaten, den er også utmerka å bruke som ansiktsvask og fuktkrem. Lær korleis du kan forenkle dine skjønnheitsrutiner.

Vi lev hektiske liv, ofte i forureina byer, drikker gjerne store mengder kaffi og dusjar i alt for varmt vatn. Det er mange ting som kan gjere at huda kjem i ubalanse, og då er det lett å ty til sterke hjelpemiddel for å få huda i balanse. I tillegg omgjev vi oss om lag konstant med reklamer som fortel oss at vi treng både det eine og det andre for å sjå ut som normale, oppegåande menneskjer. Det seiast at den dagen kvinner blir nøgd med sin eigen utsjånad vil økonomien krasje. I 2014 sto kvinner for 70% av omsetninga innan helse, personleg pleie, etc. på nett.

Eg har sjølv brukt alt for mykje pengar på hudpleieprodukt som lova bot og betring, samt gått regelmessig til hudpleier for å få mi atopiske hud i balanse. Eg hugsar framleis dei dagane det var vondt å smile, fordi huda var så tørr. Kremane blei stadig sterkare og sterkare for at dei skulle ha noko effekt på huda mi, og produkta byrja etter kvart å bli ganske kostbare og tidkrevjande å bruke.

Eg bestemte meg for å prøve noko heilt nytt, noko som eg faktisk allereie hadde heime; Extra Virgin Olivenolje. Huda endra seg totalt. Eg har ikkje lenger tørr hud eller svarte prikkar på nasa. I tillegg fungera olivenolja både som sminkefjernar, ansiktsvask og fuktkrem. Eg sparar tid, pengar og hylleplass på badet. Dette er no alt eg brukar.

Olje løyser olje

Ein av dei mest grunnleggande prinsippa innan kjemi er at likt løyser likt. Det er difor ikkje so rart at olivenolje fungera so godt som ansiktsvask. Dette er ein effektiv måte å reingjere porene for skitt og bakteriar, skånsamt og naturleg. Kva vi definera som rein hud er ikkje nødvendigvis det kroppen definera som rein hud. Mykje av såpene vi brukar i dag til vask av ansiktet er unødvendig sterke og fører til at vi treng ei rekke nye produkt for å oppnå ei balansert hud. Det er også vanskeleg å halde seg oppdater på kva alle dei kunsige kjemikaliane i produkta faktisk er og kva dei gjer med kroppen vår og miljøet. Det enkle er ofte det beste.

6788557287_4972c8f447_z — Mykje av vår identiet er knytt opp til konsum, men for mange eigendelar kan faktisk virke belastande, på trass av reklamar som lovar det motsatte. Rydd vekk det du ikkje treng i baderomsskapet og erstatt det med gode, naturlege produkt som til dømes olivenolje. Foto: Hernàn Piñera

Velg riktig olivenolje

Ei god olivenolje inneheld mykje antioksidantar, samt vitamin A og E. I Norge har vi lite kunnskap om korleis vi kan finne ein god olivenolje, og tek gjerne den billigaste vi finn i butikken. Extra Virgin-nemninga er ingen garanti for at olivenolja har ein god kvalitet, og oljen kan gjerne vere blanda med hasselnøttolje utan at dette kan kjennast på smaken. Det er ikkje sikkert at dette gjer so mykje forskjell for den gjevne forbrukar, men det er viktig å vere oppmerksam på kva varer ein ynskjer å kjøpe og kva varer ein faktisk kjøper. Olivers & Co sel flotte kvalitetsoljer om du ynskjer å vere sikker på at du kjøper ei rein Extra Virgin Olivenolje, eventuelt er full opphavsnemning på flaska eit kvalitetsstempel. Hugs at olivenolje er ei ferskvare med haldbarheit i 18-24 månadar.

Kva du treng

Extra Virgin Olivenolje, gjerne økologisk

Vaskeklutar i bomull

Duftolje (valfritt)

Korleis gå fram

Masser olivenolje i ansiktet som vanleg. Blautgjer ein vaskeklut i varmt vatn og legg over ansiktet. Bruk so kluten til å tørke av oljen med. Pass på å få med områder rundt nase og munn.

Mest truleg vil det vere nok å gjere dette på kvelden, medan du vaskar ansiktet i kun vant på morgonen.

Oppbevaring

Fyll olivenoljen over i ei fin pumpeflaske som du kan ha på badet. Vel gjerne ei lystett behaldar for å halde oljen so frisk som mogleg. Om du allereie har ein behaldar du kan bruke i klart glas, ikkje fyll behaldaren heilt opp og fyll på etter kvart. Olja er svært drøy i bruk.

Behaldaren som er brukt i toppfotografiet er gjennbruk av ei lita glasflaske som rommar 100 ml. Den blir brukt til reise.

Tilsette lukt?

Dersom du føler du luktar litt som ein salat når du brukar olivenolje som ansiktsvask, tilsett nokre dråpar duftolje. Ver merksam på at ikkje alle duftoljene egnar seg til denne bruken. Rådfør deg med butikktilsette før du kjøper noko du ikkje er kjend med. Til dømes er kanelduftolje veldig sterkt for huda. Det finnest også ulike typar duftolje. Rein duftolje av rose kan anbefalast.

Kritikk av olivenolje som ansiktsvask

Eit av argumenta for at olivenolje ikkje bør brukast som sminkefjernar, ansiktsvask eller fuktkrem, er at den ikkje trenger i djupna av huda, men berre går på overflata. Men kvifor er det nødvendig at den går i djupna? Sjølv meina eg at fuktigheit er det mest nødvendige for å vedlikehalde huda, noko som olivenolje gjer for meg. Balansert hud kjem sjølvsagt ikkje berre frå utvendig behandling, men også frå innsida gjennom kva vi et, drikk og gjer i løp av kvardagen.

Andre oljer

Når du skiftar over frå dine kommersielle produkt til olivenolje, kan huda få kviser, men dette vil gå over etter 1-3 veker. Dersom huda ikkje har noko positiv effekt av olivenolje etter 1-3 veker kan du prøve ut andre oljer. Det finnast ei mengde ulike lett tilgjenglege naturlege oljer som kan passe deg, som til dømes avokadoolje. Nokon blandar også ut olivenoljen med eplecidereddik. Eplecidereddik lukkar porar, i likskap med ein natronskrubb.

Lukke til!

Ta gjerne kontakt om du har spørsmål.

Toppfoto: Kristine Ullaland

berekraftig, emballasjefri, gåver, null søppel

Grønare julegåver

november 7, 2015 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Vi brukar omlag over dobbelt so mykje pengar på julegåver som våre skandinaviske naboar. I 2014 brukte vi i snitt 5622 kr på julegåver. Til samanlikning brukte svenskane rundt 2640 kr. I vekas innlegg tipsar Grønare kvardag om korleis du kan bidra til ei meir berekraftig jul ved å velje berekraftige gåver.

Det er mange kodar knytt til gåver. Korleis verdsett du dei rundt deg? Kjenner du dei godt nok til å plukke ut den perfekte gåva? Kjenner dei deg godt nok til å gje deg den perfekte gåva? I følgje den franske sosiologen Marcel Mauss, har gåva ein høg sosial verdi for relasjonen mellom givar og mottakar, samt deira sosiale status. Men på trass det mange gjerne trur, er ikkje gåvas faktiske verdi er ikkje relatert til dette.

Kva med å utfordre både deg sjølv og dine næraste til å gje kvarandre berekraftige gåver i år? Det er eigentleg ikkje so vanskeleg, og kan kanskje til og med spare deg for tid. Den største utfordringa er kanskje å tillegga seg ein ny tankegang. Kva er ei verdig gåve, og kva er det sosialt akseptert å gjev vekk? Utfordr deg sjølv til å tenke nytt i årets julegåveførebuing.

Tips til grønare julegåver:

Foto: Kristine Ullaland. Ynskjeliste er ein fin måte å informere dei rundt deg kva du treng.

Lag ynskjeliste

Ynskjeliste er ein flott måte å informere familie og vener om kva du treng og ynskjer deg. Om du er ein av dei smarte forbrukarane som berre kjøper eit merke sokkar i ein bestemt farge og difor alltid har like par, skriv det opp på ynskjelista. Har du ein favorittvin, kaffi, sparar pengar til ein ferietur eller treng nye tallerkenar til serviset ditt. Skriv det på lista. Det sparar både deg og givaren for tid, spesielt dei som ikkje ser deg so ofte og ikkje er oppdatert på kva du treng. Be vener og familie om å gjere det same.

Gje opplevingar framfor ting

Vi har ikkje so stor tradisjon med å gje opplevingar, og ser ut til å føretrekke ting. Kanskje fordi det er lettare å anerkjenne fysiske gåver ved å for eksempel ta dei i bruk med ein gong. Til dømes pleidde alle i familien min å få eit par strikka sokkar av bestemor mi. Vi tok alltid sokkane på med ein gong vi hadde pakka dei opp, for ingen ting er som skikkelege ullsokkar på ein kald desemberdag. Samstundes fekk besta kontant stadfesta at gåva falt i smak. Det er ikkje like lett å få ein slik kontant tilbakemelding på gåva om ein gjev vekk ein konsertbillett eller gåvekort, men det betyr ikkje at gåva ikkje blir verdsett. Ei gåve de kan oppleve saman er også flott. Pioneren innan Zero Waste-bevegelsen, Bea Johnson, fortel at dei gjev borna sine ein kalender med familieaktivitetar, der dei har ein aktivitet kvar månad gjennom det neste året. Dette er ein fin måte å samle familien på, eventuelt vener.

Foto: Peter/ Flickr. Kva med å gje venene dine gåvekort på ein opplevelsesdag de kan dele saman? Kva med å leige spa-avdelinga i nærområdet ein kveld? Book eit dag med ein seglbåtinstruktør. Hyr inn den lokale fotografen til å kurse dykk i foto, eller XXXXX — Foto: Peter/ Flickr. Kva med å gje venene dine gåvekort på ein opplevelse de kan dele saman? Kva med å leige spa-avdelinga ein kveld? Book ein dag med ein seglbåtinstruktør. Hyr inn den lokale fotografen til å kurse dykk i foto, eller book den fine hytta i nærområdet ditt for ei helg.

Kjøp brukt

Det er faktisk utruleg mykje flott å få tak i brukt, enten du går i butikk eller på nett. Av ein eller anna grunn kjenst ordet «brukt» litt meir guffent ut, enn ordet «vintage» eller «antikk». Antikk betyr at gjenstanden ofte er meir en 100 år. «Vintage» er meir diffus og er eit gammalt engelsk uttrykk for «god årgang». Retro, til forskjell, er ofte kopiar eller etterlikning av gamle moter. Det har blitt trendy å kjøpe «vintage», det kan difor ofte vere ganske dyrt. Det er mykje flott ein kan kjøpe brukt om ein ser litt vekk i frå det som er trendy. Kanskje de til og med har nokre vakre ting eller møblar i boda de kan gje vekk til familie eller vener?

Gi gåver du sjølv har fått vidare

Når eg gjev vekk gåver ber eg alltid vener om å bytte gåva om dei ikkje likar den, eventuelt gje den vidare. Sjølv om ein gjerne føler at ein har treft innertiaren med gåva ein kjøpte, er det ikkje sikkert at mottakaren føler det same. Det er heller ikkje alltid like lett å huske på om du føler at gåva er ein innertiar fordi den er lik stilen til venen din, eller om det rett og slett er fordi venen din allereie har ein slik eigendel? Likevel, som Mauss seier, betyr det ikkje so mykje kva gåva er, men kva tankar som er lagt bak gåva. Gje gåva vidare til nokon du veit ikkje har ein slik eigendel frå før, og som vil sette pris på gåva.

Gje vekk noko du allereie har liggande heime

Kva er ei verdig gåve? Nokre synst kanskje det er radikalt å gje vidare ting ein allereie har heime, i likskap med å gje vidare gåver ein har fått frå andre. Dette på trass av at du sjølv gjerne ikkje brukar gjenstanden, og du veit om ein eller fleire vener som ville satt pris på denne tingen. I følgje Bea Johnson er det å sitte på eigendelar ein ikkje brukar, bortkasting av ressursar. Eit godt tips kan vere å ha ei skuff eller ein kasse der du legg eigendelar som du ikkje brukar, som kan passe godt som gåver. Ikkje berre blir du kvitt noko du ikkje brukar, du gleder også ein god ven med ei fin gåve. Om du føler avsky ved tanken på å gje vidare noko du allereie har fått sjølv og ikkje treng, som du veit nokon i din «gåvekrets» vil sette pris på, reflekter over dette. Kva ligg bak?

Foto: David Seetiangtham. Typosar som kan eliminere dei små plastposane er ei fin gåve. Kanskje du kan fylle dei med noko godt? — Foto: David Seetiangtham. Typosar som kan eliminere dei små plastposane er ei fin gåve. Fyll dei med noko godt og gje dei til ein god ven.

Gje gåver som inspirerar til ein grønare kvardag

Mange ynskjer ein grønare kvardag men treng litt hjelp til å komme i gang. Om du har ein slik ven, kva med å kjøpe eller lage noko som du veit vil sette fart på prosessen? Mange av Grønare kvardag sine oppskrifter er lette å lage og er flotte gåver. Små handlenett i bomull som venen din kan bruke til kjøpe tomatar, nøtter eller liknande i er ei fin gåve. Eventuelt, kva med eit bivokspapir eller matboks i rustfritt stål som kan eliminere plastmatboksen? Kickstart gode nyttårsføresett for din famillie og dine vener ved å inspirere til berekraftige kvardagsrutiner.

Innpakking

Visste du at om lag alt julepapiret går rett i søppla? Det kan ikkje resirkulerast. Bytt heller over til berekraftige alternativ. Skal du gje vekk ei skjorte og godteri? Kva med å bruke skjorta som innpakning? Tenk kreativt. Avispapir eller gråpapir egnar seg også godt som innpakkingspapir og kan resirkulerast. Kanskje du tok vare på noko julepapir frå i fjor som du kan bruke om att? Ty kan også brukast som innpakking. For inspirasjon, sjekk ut Furoshiki.

Ynskjer dykk ei riktig fin førjulstid.

Sjekk gjerne ut Grønare kvardag sin Pinterestkonto for inspirasjon til ei grønare jul.

Toppfoto: Kristine Ullaland

Bokashi, emballasjefri, Kompost, null søppel, søppelfri, zero waste

Bokashi: Lag ditt eige serum og strø

oktober 26, 2015 Kristine Ullaland 11 kommentarar

Nei dette er ikkje ein lekker limonade. Det er melkesyrebakterien Lactobacillus (IMO), bokashien sin gode hjelpar. Lær korleis du kan lage den sjølv, samt ditt eige bokashistrø.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lactobacillus er ein type bakterie som finnast i mange ulike former. Dette er ein «vennleg» melkesyrebakterie som blant anna lev i vårt fordøyelsesystem i følgje U.S. National Library of Medicine.

Du kan kultivere mikrobar sjølv, enten frå lufta, frå jord eller lauv. Denne oppskrifta kultivera bakteriar frå lufta. Om du ikkje ynskjer å dyrke bakteriekulturen sjølv kan du enten kjøpe effektive mikroorganismar til bokashi, kalla EM1 eller kjøpe ferdig bokashistrø. EM1 er ein mykje meir effektiv bakteriekultur beståande av fleire typar bakteriar som forsterkar kvarandre. Dyrking av bokashiserum og å lage strø frå grunnen er tidkrevjande og for spesielt interesserte.

Å dyrke fram den ynskja bakteriekulturen kan ta nokre veke, avhengig av temperatur. Dersom du er ivrig etter å komme i gang med komposten rådast det at du kjøper første pose bokashistrø for so og eventuelt lage ditt eige.

Bokashi og drivhusgassar

I likskap med makkompost, som også er kjent som Vermikompost, produsera ikkje bokashien drivhusgassar slik som tradisjonell kompost gjer. Dette fordi komposten blir fermentert for so å bli nedbrote, og gjennomgår ikkje rotning som tradisjonell kompost gjer. Det er denne prosessen som skapar drivhusgassar. På ein måte kan ein sei at bokashi ikkje er ein komposteringsprosess men ein anaerob fermenteringsprosess, som gjer det enkelt for jordas levande organismar å fordøye bokashikomposten. Drivhusgassar eller ei, kompost er ein fin måte å kutte søppelet på og gjev næringsrik jord.

Ingen lukt eller problem med skadedyr

Sidan komposten er lukka treng du ikkje uroe deg for skadedyr eller insekt. Komposten er luktfri og kan fint oppbevarast inne. Det er allsidig og kan brukast til å fjerne lukt og opne tilstoppa rør, i tillegg til kompostering. Den blir til dømes brukt til å fjerne lukt i grisebingar og likande.

Lag ditt eige serum (Lactobacillus) og bokashistrø/ papir

Oppskrifta er delt opp i to fasar sidan du først må dyrke fram den ønska bakteriekulturen, før du kan sette det inn i aviser eller liknande som du brukar på komposten.

Kanskje du har nokre aviser liggande heime som du kan bruke? Visste du at papir berre kan resirkulerast 6-7 gonger før det blir permanent avfall? Kompostering er eit godt alternativ til forbrenningshallar. Foto: Svein Halvor Halvorsen

Lactobacillus

Du treng:

Ris (eventuelt ein anna kjelde til karbohydrata som til dømes quinoa)

To behaldarar til å dyrke bokashien i (ein liten og ein som rommar 10 gonger so mykje)

Ein kjøkkenhandduk eller liknande til å dekke over behaldarane

Flasker til å oppbevare serumet i (plast)

Oppskrift:

1 del risvatn

10 delar mjølk

10 delar sukker eller melasse

Framgangsmåte:

Ta ris i ein behaldar og fyll det med dobbelt so mykje vatn. Rist vatnet og risen godt, og skyl av vatnet i ein behaldar. Dette blir din base for bakterieveksten, og den vil tiltrekke seg mikrobar du har i lufta heime, blant dei bakterien Lactobacillus.

Legg ein kjøkkenhandduk eller noko liknande lett over basen slik at ikkje insekt eller rusk kan komme nedi. Hugs at det ikkje kan vere for tett. Vi ynskjer tross alt å trekke til oss bakteriar.

I løp av 2-8 dagar vil det danne seg ei kvit hinne på basen og lukte syrleg. Du vil sjå at basen har delt seg i tre lag. Topplaget har ei kvitleg hinne. Det midtarste laget er gråleg/ kvitt, medan botnen har kvitt botnslam. Vi er interessert i det midtarste laget og silar derfor basen, eventuelt bruk eit tøystykke som sil og press vatnet gjennom for hand.

Mål blandinga i eit desilitermål og hell so blandinga i ein større emballasje. Bland inn 10 delar mjølk. Økologisk heilmjølk er det beste, men all mjølk vil virke. Ved å tilsette mjølk lagar vi ein god vekstbase for Lactobacillus. La blandinga stå til det har danna seg eit kvitt skum på toppen. Det tek vanlegvis 1-3 veker, avhengig av temperatur.

Sjå video for illustrasjon av konsistens.

Fjern toppen av blandinga med ein steikespade eller liknande. Lukta er sursøt og minner om rømmask (rømmekolle). Veska vil være svakt gul. Sil av og hell resten blandinga over i ein ny behaldar der du tilsett sukker eventuelt melasse. Bland godt inn og fyll over på tette flasker. Denne fasen skal ikkje utvikle gass, men det anbefalast likevel å oppbevare serumet på plastflasker. Eg har sjølv serumet på glasflasker men dette krev meir tilsyn for å forsikre at flaskene ikkje sprekk. Hald eit auge med flaskene og opn dei med jevne mellomrom for å sleppe ut eventuell gass.

Legg biprodukta av prosessen i komposten eller grav det ned i bedet. Ver obs på at det vil byrje å lukte når du skil blandinga. Om du gjer det inne, kan det vere lurt å gjere det når du ikkje skal ha gjestar ein time seinare.

Du kan blande sukker/melasse og serum det direkte i flaskene. 1 del sukker og 1 del serum.

Haldbarheit: Serum

Det stridast kor lenge blandinga kan oppbevarast før den blir dårleg. Nokre seier 2 år, medan andre seier 3 månadar. Dersom du blandar serumet med melasse kan du oppbevare det i romtemperatur, om du brukar sukker må du oppbevare blandinga i kjøleskapet.

Grønare kvardag_Bokashi serum1_DIY_Kristine Ullaland — Serumet bør oppbevarast på plastflasker då gassproduksjon kan forekomme, noko som kan føre til at glassflaskene sprekk. Glassflaske krev ekstra arbeid. Foto: Kristine Ullaland

Oppskrift

Bokashistrø/ Bokashiark:

Sett serumet inn i avispapir, kaffi eller kveitekli (kruskakli)

For å bruke serumet til bokashi er det vanleg å blande det inn i avispapir eller ein eller anna type kli. Du kan også bruke kaffi. Nokre brukar serumet som spray direkte på komposten, men eg har ikkje prøvd dette sjølv.

Framgangsmåte:

Bland serumet ut med 20 delar vatn, og sett inn i til dømes avispapir. Serumet blir no «aktivert» og dersom du lat det stå på flaske vil det danne seg gassar i flaska. Serumet har også kortare levetid når det først er aktivert. Opne flaska med nokre dagar mellomrom for å sleppe ut gassen. Det beste er å bruke alt du vatnar til å sette inn i til dømes avispapir. Kveitekli// kruskakli skal vere det mest effektive, men har sjølv berre brukt avispapir.

Ta ut stiftane av avisene. Du kan velje om du vil bruke ein plastpose eller ein tett behaldar. Vakuumpakking er klart det beste. Legg avispapiret i ein tett plastpose og fyll med veske slik at avisene blir fuktige. Det skal vere ca. 50 % luftfuktighet. Om du brukar kli skal du kunne forme ein ball, utan at den fell frå kvarandre når du opnar hendene att. Klem ut so mykje luft du kan av posen og knyt den. La posen ligge 1-2 veker. Det er viktig at prosessen er lufttett og at den har så lite luft som mogeleg.

Når avisene luktar sursøtt, er dei klare til tørking. Du kan også bruke dei slik dei er. Haldbarheita skal faktisk vere betre når dei er fuktige, men dei er mykje meir utsatt mugg og krev difor ein heilt tett behaldar og minimalt med luft. Det er difor lurt å tørke papiret. Det tek ca. 1-2 dagar. Om du vel å bruke kveitekli, er eit leikebasseng ypparleg for tørking. Strøet må vendast under tørking for å få alt tørt, samt unngå mugg. Oppbevar det so i ein plastpose eller ein tett behaldar. Jo mindre luft det er i behaldaren, jo betre. Om du oppbevara det i ein plastpose, klem ut all luft og knyt att posen. Ta ut ark etter bruk.

Grønare kvardag_Bokashi Norge_ — Ynskjer du å lære meir om Bokashi. Sjekk gjerne ut den nyoppstarta bedrifta Bokashi Norge. Bilete er hyperlenka.

Kjøpe serum eller bokashistrø?

Om du synst dette høyres vanskeleg ut kan du kjøpe ferdig bokashistrø hos Bokashi Norge. Dei jobbar også med å få til eit effektivt strø basert på byggrestar frå eit lokalt mikrobryggeri. Om du ikkje ynskjer å lage serumet sjølv kan du kjøpe det her. Ynskjer du å lære meir om bokashi, kan boka Bokashi composting: From scraps to soil in weeks anbefalast. Boka er kritisk til sjølvdyrka bokashistrø fordi det ikkje er like effektivt som EM og EM1 som er ei har ein samansetning på minst 3 ulike bakteriekulturar, inkludert ulike former for melkesyrebakterien Lactobacillus, som blir brukt i oppskrifta over. Mi erfaring er at den heimelaga kulturen er god nok og kompostera matavfallet innan 5-6 veker under ideell temperatur (over 18-20 grader). Eg vil likevell mest truleg gå over til å kjøpe strø, eventuelt EM1, då det ikkje passar min livsstil å lage dette sjølv. Har du prøvd dette før og har andre erfaringar? Del gjerne i kommentarfeltet.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lukke til, enten du vel å lage eller kjøpe bokashistrø.

Toppfoto: Kristine Ullaland

økologisk, emballasjefri, null søppel, Zero Waste butikk

Mølleren Sylvia

september 29, 2015 Kristine Ullaland 6 kommentarar

Emballasjefrie butikkar er på full frammarsj. Grønare kvardag har besøkt Mølleren Sylvia, Oslos andre Zero-Waste butikk. Her får du ikkje berre varer i lausvekt, Mølleren Sylvia er økologisk og er ein tilhengar av kortreist mat. Den vakre butikken held til i Hegdehaugsveien 12, ikkje langt frå Oslos kjerne.

Tanken bak butikken er å gjennskape den gamle kolonialen der alt kan kjøpast i lausvekt. I følgje kvinna bak Mølleren Sylvia, Elisabeth Tollisen, vil fridomen til å kjøpe dei mengdene mat ein treng redusere unødig søppel både i form av matsvinn, men også emballasje. Ho oppfordrar sine kundar til å ta med eigne behaldarar, men sel også små tøyposer og krukker.

Grønare kvardag anbefala på det sterkaste å ta turen innom. Butikken er svært gjennomført og alle varene har blitt handplukka etter nye bakgrunnsjekk. Tollefsen har blant anna tatt reiseavstandar i betraktning når ho har plukka ut varer. Dispenserane er fylt med alt du måtte ynskje til ein fin pris, og vareutvalet er framleis under utvikling. Dei tilbyr også vaskemiddel lausvekt.

Lokal matprodusent i Oslo? Mølleren Sylvia ynskjer å bli kjent med deg.

Zero Waste er ikkje berre eit Oslofenomen. Det er mykje søppelfri aktivitet også i Bergen. I februar får vi faktisk vår første Zero Waste butikk i Skostredet. Rå Lab er bedrifta bak butikken og består av ein gjeng engasjerte, idealistiske gründerar. Vi gler oss! Les meir om Rå Lab og Råvarene her.

Har du tips om ein emballasjefri butikk eller gode råvarer i lausvekt? Del gjerne enten i kommentarfeltet eller på post@gronarekvardag.no.

Sjekk gjerne ut Grønare kvardag si emballasjefrie guide for Bergen.

Alle foto: David Seetiangtham/ Grønare kvardag

emballasjefri, Gjesteinnlegg, null søppel, zero waste

Emballasjefri vegetarmiddag

september 24, 2015 Kristine Ullaland 5 kommentarar

Vekas innlegg er skrevet av Mia Frogner, bloggaren bak den inspirerande vegetarsida Green Bonanza. Mia blei nyleg utfordra av Grønare kvardag til å lage ein emballasjefri middag. Ho tok utfordringa med strak arm.

Emballasjefri vegetarmiddag

Da Grønare kvardag utfordret meg til å lage en emballasjefri middag med varer fra kommersielle dagligvarebutikker, tenkte jeg “jajamensann, det kan vel ikke være så trøblete”.

Det er lett å glemme det, når vi er innom butikken på vei hjem fra jobb og bare skal plukke opp det vi mangler til middagen. Det er lett å overse det, for vi har ikke fokuset vårt der, men om du ser etter, vil du bli både overrasket og sjokkert over hvor vanskelig det er å handle emballasjefritt på de største matvarekjedene i Norge.

Emballasjefri handel i 2015

Jeg vet at jeg er bortskjemt. Jeg bor midt på Grønland i Oslo, med byens største og beste grønnsaksbutikk i umiddelbar nærhet, i et lokale hvor en enorm Rema 1000 pleide å være. Rema forsvant, Grønland Frukt og Grønt flytta inn fra nabolokalet, og det er titalls meter med ferske råvarer året rundt. Inne får jeg både nøtter, urter og oster uten å måtte kjøpe med emballasje, og selv om det krever litt planlegging å ha med seg egne bokser eller poser er det fullt gjennomførbart. I Oslo begynner det nå å dukke opp flere butikker med fokus på emballasjefri handling, og gjerne også av økologiske og lokale råvarer. Holisten har åpnet på Mathallen, Økohjertet i Vika har noe utvalg og nylig åpnet også Mølleren Sylvia i Hegdehaugsveien på Majorstua. Helt top notch, men hva skjer om du tar turen til nærmeste Meny, Kiwi og Rema?

Handleregler

Som sagt, jeg gikk på med godt mot, utstyrt med både handlenett, noen ark beeswrap og et par mindre bomullsposer til løsvekt der det ikke er nok med en eller to som kan ligge løst i kurven. Jeg finner ofte inspirasjon av å gå og se på råvarer, og nå hadde jeg også skrudd på blikket som sorterte ut emballasje. Jeg inngikk en avtale med meg selv før jeg gikk inn i butikken, hvor jeg bestemte meg for fire grader av emballasje:

Ingen emballasje overhodet
Gjenbrukbar emballasje som jeg vet at jeg vil kunne bruke på nytt
I teorien gjenbrukbar emballasje, men med lav eller ingen sannsynlighet for gjennomføring
Emballasje som må kastes etter jeg har brukt det den inneholder

Jeg ville i hovedsak bruke råvarer i kategori 1, til nød 2, om jeg ikke så andre utveier. I tillegg har jeg jo fra før et kriterie om kvalitetsråvarer, og det viser seg at disse ikke alltid er i overensstemmelse.

Hva blir det til middag?

Jeg startet på Meny. I fruktdisken er emballasjefritt ganske så uproblematisk, men det var nå ikke frukt jeg skulle ha til middag, heller. Et raskt blikk på salatutvalget gjorde salat uaktuelt, med mindre jeg var interessert i en avocado- og tomatsalat. Det kunne jeg jo godt ha vært, men det må jo passe sammen med resten, og det viste seg at resten i all hovedsak består av rotgrønnsaker og løk. Jeg fant både vanlig potet, bakepotet og søtpotet i løsvekt, samt løk og purreløk, det fantes fennikel og ingefær (men det fikk jeg ikke til å passe i menyen), og blomkål (men all brokkoli var i plast). Utvalget av råvarer er nok også ganske sesongbasert, for jeg fant både neper, rødbeter og masse sopp i løsvekt på Meny, og det kan jeg ikke huske å ha sett i løsvekt året rundt. Jeg plukket med meg et par bakepoteter, en søtpotet, en løk, en bunt rødbeter, et blomkålhode, og pakket et lite bomullsnett fullt av kantarell, for de klarer jeg ikke la være å handle når jeg først ser dem.

So far, so good. Men så begynte det. For hva skal middagen egentlig smake? Ikke ingefær, det passer ikke så godt til rotgrønnsaker. Hvitløk og chili lå godt pakket inn i både plastikk og papp. Urtepottene har et fint lag med plastikk rundt seg de også. En sitron! Ja, en sitron kan jeg saktens bruke, tenkte jeg. Og så da?

Jeg vil ha hvitløk!

Tomatsaus, kanskje. Det kan jo funke, om enn uten hvitløk og chili og friske urter, jeg har jo sitron og løk. De fine, røde tomatene lå godt pakket inn i både papp og plast, og de eneste som lå utenfor, var vassne, lyse og ikke veldig innbydende. Og som vi alle vet, tomatsaus av kjipe tomater blir en kjip tomatsaus. På Meny selger de passatatomater fra Mutti på glassflaske, og jeg er heldigvis flink til å gjenbruke glassflasker (blant annet til hjemmelaget mandelmelk og saft), så jeg la en i kurven, og tenkte på kategori 2. Kategori 3 og 4 er jo fortsatt uaktuelt, og heldigvis finnes gode olivenoljer også på glassflasker som helt fint kan gjenbrukes.

Men tilbake til smaken, da. Salt? Pepper? Nja. På små glass eller poser, som jeg måtte erkjenne for meg selv at jeg aldri kommer til å gjenbruke. Så der sto jeg, og kikket, kikket og kikket, tenkte så det knaket, før jeg så én enslig liten glasskrukke med havsalt – som til alt overmål var iblandet økologiske urter! Jubel! Glasskrukker bruker jeg jo til alt, og denne er faktisk perfekt til Not Parmesan. Nok en kategori 2 der altså, om du er interessert i å ha smak i maten.

Ørlite knekk i motivasjonen

Vel ute av grønnsaksavdelingen på Meny tok det dog slutt. Og hva proteiner angår, som det finnes overflod av i det plantebaserte matriket, er helt umulig uten å få med seg emballasje som må kastes på kjøpet. Metallbokser kan riktignok gjenvinnes og gjenbrukes som for eksempel potte til en plante, men det er selvsagt en grense for hvor mange man trenger. Pappbokser kan komposteres, og det er faktisk godt likt av mark. Dessverre har jeg ikke tilgang til dette, og pappen havner derfor i papirsøppelet. Korn, ris, melkeprodukter, smør og ost var det bare å tusle forbi, da butikken jeg var i ikke hadde ferskvaredisk. Det hadde vert noe, å kunne spørre en ansatt om de kunne pakke inn en ostebit i mitt medbrakte beeswaxpapir. Vegansk middag spiser jeg jo uansett stadig vekk, men den største utfordringen med å finne embalasjefrie alternativ i en vanlig dagligvarebutikk, er å finne proteinrike varer. Om jeg hadde hatt kompost hadde egg vert et godt alternativ, da denne pappen er super å kompostere.

Dagens redning ble løsvektnøtter fra Den Lille Nøttefabrikken. Utfordringen her er dog at når du betaler på vekt, må den medbrakte emballasjen din veie tilnærmet null, om du ikke ønsker å betale ekstra for vekten av et plastglass. Det kan derfor være lurt å veie emballasjen sin før en fyller den opp om du for eksempel har en glassbeholder. Kjøpte bomullsposer har som oftest vekt notert på posen, slik at det kan trekkes fra i kassen. Jeg fylte noen desiliter i en liten bomullspose, og gikk for å betale.

Jeg vil jo bare betale

Jeg hadde ikke tenkt over at dette ville ta litt ekstra tid i kassen og gikk i på butikken rett etter jobb.. Og det tok altså så lang tid. Herremannen i kassa visste ikke hva grønnsakene var, han kunne verken prisene eller PLU-kodene, for grønnsaker i løsvekt har dessverre ingen innebygd strekkode. Det varte og rakk, og varte og rakk for hver eneste grønnsak, og køen ble mer og mer urolig og jeg ble mer og mer ukomfortabel der jeg sto med handlenettet mitt. I tillegg knotet denne mannen såpass at jeg endte opp med å betale 29,90 for en liten purreløk, så jeg måtte tusle tilbake og få tilbake 27 kroner etterpå.

Jeg gikk innom både Kiwi og Rema på veien hjem for å se om de hadde hvitløk, chilli, urter eller noe annet i løsvekt enn hva Meny kunne by på, men det var enda mindre å finne der. Poteter, løk, blomkål og frukt går fint, men utover det er vanskelig.

Alt var faktisk bedre før

Skal vi virkelig ha et matvareinnkjøpssystem som er så bygget på effektivitet, at det er umulig å handle økonomisk og miljøvennlig i løsvekt i ordinære matvarebutikker, som tross alt er hverdagen og realiteten til de aller, aller fleste i Norge? Jeg kan komme på en rekke løsninger som vil gjøre dette både gjennomførbart, effektivt og ikke minst hyggelig, og så kommer jeg på at jajamensann, det var visst sånn det var før i tiden, når ikke alt handlet om å spare minutter i enhver sammenheng. Selv om utfordringen med å handle søppelfritt absolutt var krevende, er det virkelig viktig å få fokus på dette. Nå har jeg gått for en nærmest total søppelfri middag, men bare ved å være bevisst på emballasje når man handler, vil merkes i søppelspannet hjemme. Jeg håpar at de positive trendene vi ser nå fortsetter slik at det ikke blir så ressurskrevende for oss forbrukere å velge emballasjefrie alternativ.

Så, hva ble det til middag?

Jeg endte opp med å ikke bruke kantarellene eller nøttene, jeg gikk for ovnsbakte rotgrønnsaker med en tomat- og rødbetesaus, sammen med blomkålris med sitron og purreløk. Det var godt, det smakte masse.. Glasset med salt og urter ble redningen smaksmessig når jeg ikke fant hvitløk, og jeg brukte olivenolje på glassflaske som kan gjenbrukes, men utover det holdt jeg meg unna ingredienser jeg hadde hjemme fra før.

Bakte rotgrønnsaker med blomkålris og tomatsaus

2-3 porsjoner

2 bakepoteter / 4-6 poteter

2-3 små rødbeter

1 liten søtpotet

1 gul løk

1 blomkålhode

1 liten purreløk

1/2 flaske passata-tomatsaus

Saft av 1/2 sitron

Urtesalt

Olivenolje

Sett ovnen på 200 grader. Kok opp vann i en kjele, og skjær potetene og rødbetene (skrell dem først) i skiver på ca 1 cm. La først potetskivene koke i fem minutter før du fisker dem ut, og legger dem utover bakebrettet. La rødbetene koke i fem minutter også (legg av en halv til sausen), før de også legges på brettet. Søtpoteten trenger du ikke koke på forhånd. Risle over olivenolje, og strø over urtesalt, før du setter brettet inn i ovnen. Der skal det stå i ca. 30 minutter.

Tomatsausen lager du ved å surre finhakket løk og halve purreløken (den hviteste delen) i olivenolje og en klype urtesalt til løken er mør, før tomaten has oppi. Rasp den siste halve rødbeten, og ha den også oppi tomatsausen, sammen med 2 dl vann. La det småkoke på lav varme mens grønnsakene står i ovnen.

Blomkålris lager du enkelt ved å finhakke blomkålen, eller kjøre den kornete i en matmølle, før den varmes i en panne sammen med noen dråper olje, resten av purreløken finhakket, og saften fra en halv sitron.

God emballasjefri middag!

Headerfoto: Mia Frogner/ Green Bonanza

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.