Kategoriarkiv: Inspirasjon

Inspirasjon, Jul, zero waste

Zero Waste-nyttårsfeiring

Kommenter innlegget

Skal du halde nyttårsfest i år, og ynskjer nokre tips til korleis du kan feire meir Zero Waste-vennleg? Her finn du sju tips til korleis du kan oppnå nettopp det.

Førebu deg

Tenk gjennom på førehand kva du treng til festen, og legg ein plan. Når ein tyr til for eksempel ein-gongs-emballasje eller kjøpe pynt som ein veit berre blir brukt ein gong, er det gjerne fordi ein ikkje har hatt tid til å planlegge på førehand og må ta kortsiktige val. Sjølv om det kanskje kan virke litt mykje, får du igjen for å sette deg ned med penn og papir, mobilen eller PCen og lage ei liste over kva du har, kva du treng og kva berekraftige produkt eller løysingar du kan gå for ved eventuelle nye innkjøp.

Dekor til festen

For mange er det å pynte til fest noko som gir mykje glede, og det kan vere lett å hive seg på nyttårspynt som ikkje vil bli brukt til neste år fordi det gjerne står 2022 på eller fordi pynten er av lav kvalitet. Sjå rundt deg heime, og tenk på korleis du kan gjenbruke pynt du allereie har på ein passande måte. LED-lyslenke er eit godt eksempel på noko som kan bidra til å skape fin stemning under nyttårsfeiringa. Putt det gjerne i ei flaske, ei korg eller ein vase du har heime.

Er du fan av vimplar, lag eller kjøp ein vimpel utan tekst, som du kan bruke i fleire anledningar. Dersom du vel å lage vimpel sjølv  av tekstil, kan du for eksempel ha eine sida i fargar som passar til nyttårsfeiring, og andre sida til bursdagsfest, sommarfest eller kva fargespekter du måtte føretrekke. Ved å henge vimpelen inntil ein vegg, vil det ikkje vere synleg at vimpelen er i «to stilar». Lyslenker er også fint å bruke som pynt i taket. Har du kanskje ei utdanka diskokule liggande på loftet? Dersom ikkje nyttårsafta er dagen for å ta den fram, når då?

Tekstilserviettar er både mogeleg å bruke på ny mange gonger, men gjer også ekstra stas på middagsbordet. Dersom du ynskjer å bruke serviettringar, men ikkje har noko liggande, kan du bruke silkeband eller ein fin hyssing, og pynte serviettane med ein kvist gran, fersk rosmarin, thuja eller anna grønt du har rundt deg.

Har de so mange gjestar at de treng bordnummer, kan de bruke ei tom saftflaske med dekor eller lys i, og klippe ut papirbitar som de limer/ teipar rundt glaset.

Lån det du manglar av vener eller familie

Ein utfordring dersom du skal ha mange gjestar, er gjerne å ha nok bestikk, service, koppar, glas med stett, stolar, langbord, gitar, eller kva du måtte trenge til nyttårsfesten din. Spør familie eller vener om du kan låne det du treng av dei. Dersom dei for eksempel sjølv skal vere med på festen din, passar det ekstra fint, for då veit du garantert at dei ikkje brukar det sjølv under nyttårsfesten. Dersom du bur i by, kan du og sjekke hygglo – som er ein slags finn.no for utleige i staden for sal. Her kan du kanskje finne langbord, stolar eller anna du måtte trenge til festen.

Grønne kvistar gjer seg fint som dekorasjon på bordet. Foto: Caroline Hernandez.

Gje gjestane moglegheit til å forsyne seg sjølv

Ved å gje gjestane moglegheit til å forsyne seg sjølv, kan ein redusere matsvinn. Det er ein fordel å servere på mindre middagstallerkenar dersom dette er eit alternativ. Dette er eit vanleg triks blant anna i hotellbransjen, som bidrar til at gjestane heller går fleire gongar å forsyner seg av maten heller enn å ta for mykje mat. Dette handlar ikkje om at gjesten ikkje skal få ete alt ein har lyst på, men at det er lett å overvurdere eigen evne til å ete alt ein tek på tallerkenen når ein ser mykje forskjellig mat ein har lyst på på ein gong. Det er heilt ok å oppfordre gjestane til å forsyne seg over fleire omgangar når ein starta måltidet, med det formålet å hindre matsvinn.

Gjer det enkelt for gjestane å handtere avfall riktig

Har du kompost heime? Ha klar ei skål eller tilsvarande i passe størrelse i vasken på kjøkkenet eller andre stadar du tenker det kan vere passande, slik at det er lett for gjestane å sortere matavfallet riktig. Det er dessverre framleis store forskjellar mellom ulike stadar om det er mogeleg å sortere ut matavfallet, so sjølv om det kan vere sjølvsagt for deg er det ikkje sikkert det er sjølvsagt for gjestane dine. Dersom det er anna sortering eller avfall som vil bli kasta, tilrettelegg for gjestane slik at dei enkelt forstår kva som skal sorterast kor.

Tøyserviettane du brukar heile året, kan «fargars raude» med tørka bær eller eit silkeband. Foto: Getty Image

Pynting av deg sjølv

Vi har i snitt 350 plagg i klesskapet, men føler gjerne at vi ikkje har noko å ha på oss når vi ser i skapet. Dersom dette er noko du kjenner deg att i, vil eg anbefale at du bygge opp ein kapselgarderobe der plagga er gjennomtenkte og tilpassa snitt, stil og fargar som du føretrekke. Det mest miljøvennlege er å bruke festplagg du allereie har i skapet heime. Dersom du ved første tanke avkreftar at du har noko du kan bruke, vil eg oppfordre deg til:

  • Ta ut alle plagg i skapet som er festplagg og legg dei utover senga slik at dei er synlege.
  • Prøv eit og eit antrekk/ kjole/ dress etc. Kanskje ser du noko du hadde gløymt eller plutseleg føler deg vel i kjolen du kjøpte på salg i 2014, men aldri brukt.
  • Finn du eit basisplagg, sjå på tilbehør som kan passe til og prøv det på. Dette er ein fin måte å sjå tinga dine i eit nytt lys.
  • Dersom du ikkje finn noko i skapet – sjekk om du finn noko brukt eller spør ein ven som har eit plagg du likar og er i ca. same størrelse.

Matrestar etter festen

Vi har alle vore der, med matrestar som tek dagevis å fortære. Sjølv din favorittrett kan bli litt i meste laget om du et den ein til to gongar dagleg over fleire dagar. Det er derfor lurt å fryse so mykje av matrestane som du kan, og hugs å merk maten godt slik at det ikkje ender opp som ein U.F.O. i frysaren (Uidentifisert Fryst Objekt). Er det mat som ikkje kan frysast, eller kanskje du er ein svært sosial type, inviter på restefest etter nyttårsfesten og få eit bonus-kalas, som det kallast på fint.

Eg håpa du fant noko inspirasjon her. Hugs å tenk progresjon heller enn perfeksjon. Blir du overvelda av alt du må tenke på, velg deg ut 1-3 ting du vil fokusere på. Som the Zero Waste-chef har sagt so fint, so treng vi ikkje eit knippe mennesker i verda som lev perfekte Zero Waste-liv, men ein haug av folk som lev uperfekte Zero Waste-liv. Eg håpa du får ei riktig fin feiring i år. Takk for året som gjekk og so sjåast vi til neste år!

Alt godt,

Kristine

Toppfoto: Ian Schneider

DIY, Fest og feiring, gåver, gjenbruk, Inspirasjon, Jul, zero waste

Ei grønare jul

Kommenter innlegget

Jula nærmar seg med stormskritt, men korleis forene årstida som trona forbruksstatistikken med din berekraftige livsstil? Få tips til korleis du kan feire meir i tråd med Zero Waste, med desse enkle tipsa.

I år er nok mange meir svoltne enn nokon gong på å kunne feire med familie og vener, etter to år med pandemi. Og etter eit eller to år der ein kanskje ikkje har kunne feira som før, gir det jo opning til å kunne etablere nye vaner, som kan bidra til mindre søppel i høgtida. Det er nemleg forska ein del på dette med endring av vaner. I følgje boka «How to Change» av Kathy Milkman (2021) kan ein ny start vere ein katapult for endring. Det kan vere små eller store ting, som for eksempel starten på eit nytt semester, eit nytt år, ei ny veke, ein ny bolig og so vidare. So med andre ord, i år er ein gyllen anledning å få med deg familievener og andre du feirar med, til å gjere små eller større endringar i ein grønare retning. Vel ut ein eller fleire av tipsa under, og hugs at progresjon er viktigare enn perfeksjon!

Berekraftig julepynt

Led-lys som julebelysning

Dersom du har gamle julelys, kan det vere på tide å skifte til led-lys. Desse brukar i snitt 75% mindre energi. Det anbefalast også å bruke ein timer på julelysa, slik at dei ikkje står på meir enn nødvendig. Dette er også i tråd med anbefalingane frå brannvesenet for å førebygge brann. Du får no tak i veldig gode og brukarvennlege timerar, som du kan styre med telefonen. Når du ikkje lenger treng timeren til julepynten, kan du flytte den over til andre gjeremål som er nyttige andre deler av året. Kanskje du vil at kaffetraktaren skal starte å trakte kaffi når du vaknar, eller at ladaren på mobilen skal skru seg av etter 2 timar. Personleg har eg timer knytta til alt av elektrisk utstyr som eg brukar på jobb, for å unngå å sitte lengre enn eg skal. Slit du med det same? Då kan dette vere ei god løysing for deg også.

Heimelaga pynt til treet og anna juledekorasjon

Å samle fleire for å lage julepynt kan vere ein koselig aktivitet, og det er mykje fint ein kan lage av ting ein enten har heime eller har i naturen rundt seg. Har du tatt vare på julepapiret frå i fjor? Lag fin dekorasjon av den!

  • Foto: Micheile Dot Com. Julepapiret fra i fjor kan bli fine julestjerner, som vist på bilde.

Andre idear til heimelaga julepynt er julestjerner til tre av pinnar, tørka frukt til treet, pynta pepperkaker med snor i, og kongler. Det er ingen ting i vegen med å kjøpe julepynt, men tenk langsiktig og vel noko du vil bruke over lengre tid. Det er også veldig mykje fint på bruktmarkedet, so sjekk for eksempel ut Finn.no for ditt favorittmerke eller stil.

Innpakning av julegåver

Eg har tidlegare laga fleire postar om kva du kan gje i staden for fysiske gåver, men dersom du skal gje fysiske gåver i år, kan du pakke dei inn gamle sjal, tøyposer og du kan gjenbruke julepapir frå gåver du har fått sjølv. Dersom du skal gje gåver til nokon der det ikkje passar med tøy som emballasje, kan du bruke gråpapir. Aviser kan også fungere som emballasje, og det er mogeleg å gjere det fint og koseleg, sjølv om du kanskje rynkar litt på nasa når du les dette. Eg lovar!

Er du ein som samlar på esker, som du kanskje eigentleg ikkje treng? Då kan dette også fungere som ein fin innpakning. Den japanske innpakningsteknikken furoshiki er populær blant mange som engasjera seg i Zero Waste. Det er ein måte å bruke sjal til å pakke inn gåver, og du kan bruke eit heilt enkelt, vanleg sjal, eller ein formsydd pose. Kanskje gåva kan pakkast inn i seg sjølv? Eg er skamlaus, og ikkje framand for å be om emballasjen tilbake, dersom eg ynskjer det, men det er lettast med personar som du feirar saman med eller når du gjev ein fødselsgåve, barselsgåve etc. og er der når pakken blir pakka opp. Dersom du likar å sy, kan du sy ein tøypose til å bruke for emballasjefri handel og pakke inn gåva med den. Du finn oppskrift på slike posar her.

Det er også lov å stille spørsmål om gåva treng innpakning.

Har du eit slikeband liggande? Det kan gjere seg fint som gåveband.
Foto: Getty Image. Dette er ein av mange måtar ein kan pakke inn julegåver.

Unngå å gje gåve som blir returnert

Det kan opplevast som litt direkte å be eller gje ei ynskjeliste til dei du skal utveksle gåver med, men det er faktisk eit aukande problem med retur av varer, då spesielt varer som er kjøpt på nett. Ein måte å unngå å gje ei gåve som vil bli bytta er rett og slett å få direkte beskjed kva folk ynskjer seg til jul, og gjerne so spesifikt som mogeleg. Eksempel på det er farge, fasong, merke eller anna er viktig. Er ynskje «ein rød sokk» eller eit spesifikt par røde sokkar frå ein spesifikk butikk? Klesbransjen er av dei bransjane som sel mest før jul, etter daglegvarebutikk, og det er venta at dei får ein del returar etter jul, sjølv om vi dessverre ikkje har spesifikke tal. Er du sikker på størrelsen du skal kjøpe? Slike ting kan vere lurt å dobbeltsjekke.

Foto: Getty Image. Det kan fort bli gåvebonanza når ein skal gje gåver til born. Tenk langsiktig når du kjøper noko. Er du på budsjett kan du framleis tenke langsiktig. Er det dyrare gåver som står på ynskjelista, kanskje fleire kan slå seg saman om gåva?

Juletre – plast eller ekte? Kva er mest berekraftig?

Då vi var små og henta juletre i skogen, blei det henta nokre dagar før det skulle i hus, slik at snøen fekk tid til å smelte av før vi tok det inn. Når det først kom inn på lillejulafta for pynting, var det berre å passe på at det fekk nok vatn, slik at det ville vare til over nyttår. I dag begynne folk å pynte juletre tidleg i desember, og nokon allereie i november. Med mindre du har treet ditt i potte, vil ikkje ekte tre klare seg like lenge utan å drysse, samanlikna med eit plasttre. Plasttre har blitt meir og meir natturtru og det er ikkje alltid like lett å sjå om treet er ekte eller ikkje.

Forsking peikar litt i ulik retning når ein samanlikna ekte juletre mot plasttre, men i følgje The American Christmas Tree Association (2010)  tek det minst 10 år med bruk av eit plasttre før det er eit betre val enn eit ekte juletre. Nokre hevdar at treet må brukast i so mykje som 20 år, før det er eit betre val. Dersom du tenker at juletre i plast kan resirkulerast, må eg dessverre skuffe deg. Dei er oftast laga av PVC og kan ikkje bli resirkulert og vil bli restavfall den dagen treet kastast.

Ekte tre er heller ikkje heilt problemfrie. Det blir ofte argumentert for at ekte tre er eit godt val fordi tre tek opp carbon. Det er ueningheiter om tre faktisk tek opp meir karbondioksid enn dei slepp ut dei første 20 åra. Juletre blir kutta tidlegare enn dette, for å unngå at dei blir for store. Dersom du ynskjer å lese meir om dette, sjekk ut denne rapporten; «The comparative Life Cycle Assesment (LCA) of Artificial vs. Natural Christmas Tree».

Foto: Osman Rana. Fun fact: Grantre får først kongler når den er 20-40 år.

For nokre er ikkje juletre so viktig, så då kan det vere eit alternativ å erstatte det med eit alternativt tree eller eliminere juletre som konsept.

Veiledningsliste for deg som står mellom plast og ekte tre:

  1. Er det viktig for deg å ha juletreet ståande framme i heile desember? – Ja/ Nei
  2. Dersom du kjøper eit juletre i plast, vil du bruke det i mist 10 år før du kastar det? – Ja/ Nei
  3. Har du oppbevaringsplass til eit nedpakka juletre i plast? – Ja/ Nei
  4. Går det fint å ha produkt i heimen som kan bidra til mikroplast? – Ja/ Nei

Dersom du fekk flest ja – passar juletre i plast best for deg. Fekk du flest nei passar ekte juletre best for deg. Dersom du går for ekte tre, kan du vurdere om du skal gå for ei i potte. Det er per i dag berre i mindre størrelsar, og fåast kjøpt hos aktørar som har større utval av planter. Spør gjerne om råd om korleis du best kan ta vare på treet om du får for potte, og hugs å venne treet til utetemperaturer gradvis når du sette det ut etter jul.

Les tidlegare post om juletre her.

Ynskjer deg ei riktig fin og litt meir berekraftig jul!

Alt godt,

Kristine

Foto: Julia Ivanina

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og har blitt støtta gjennom Patreon til og med hausten 2022. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Frieda N., Mari H., Astrid K., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H. og Synnøve Ø. Takk for dykkar bidrag! Mange av dykk har bidratt over lengre tid og gjort det mogeleg og Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Desse postane blir blant anna brukt i undervisning i skular, både i inn og utland. Takk!

Patreon er ikkje aktiv fra og med desember 2022, på grunn av andre prosjekt.

Toppfoto: Isabelle Kramer

Inspirasjon, lokal mat, søppelfri

Vårhausting – vakre vekstar med god smak!

Kommenter innlegget

Då eg var yngre var eg ofte redd for å smake på ting frå naturen, som eg ikkje kjende frå før. Spesielt ting som eg hadde plassert i kategorien «ikkje-mat». Roseblad frå nyperosa var ein slik ting. Frå naturen sin side er det jo noko som er lurt at barn er forsiktig med, ettersom det finnast giftige plantar vi må passe oss for, men jammen er det mykje spennande og godt vi finn i naturen vi omgjev oss med. Fleire av desse gode smakane finn vi no på våren! Bli inspirert til å ta deg ein tur ut og plukk!

Køyrereglar: Forhøyr deg gjerne med dei som eige området du ynskjer å plukke i, for å sikre det at det er greit at du plukkar der. Då er det lettare å komme igjen seinare, og du kan også bli forsikra om at området ikkje er sprøyta eller på anna måte behandla slik at det ikkje bør plukkast.

Plukkar du i naturen, hugs at det ikkje skal vere mogeleg å sjå at du har vore der. Ta gjerne med ei saks for å lettare kunne klippe det du treng.

Plukk det du treng: Det kan vere lett å bli litt overivrig når ein endeleg har kome i gang med å hauste. Spesielt dersom dette er noko du har tenkt du skulle ha gjort lenge. Då er det lett å ende opp med å plukke meir enn du klare å konsumere på eigenhand. Hugs at maten enten må etast relativt raskt, eller forvellast, og at det ikkje er lov til å plukke meir enn til eige bruk.

Vårlege gleder

Roseblad av Nyperose, og kjend som Rynkerose. Steinnype kan også brukast.

Uvaska nyperoseblad. Den grøne planen med lilla blomstre heiter Gjerdevikke, og er søt på smak. Fin til pynt i salat, smørbrød og dessert. Foto: Kristine Ullaland

Rynkerose er ein invaderande busk med sterk livslyst som ofte er å sjå i parkar og i hagar. Ettersom den er so villig, er dette ein plante som sprer seg, og er i dag å finne på solfylte stadar over heile landet, med unntak av Finnmark. Steinnype veks som namnet tilseie, gjerne på steinete mark, og er å finne frå Nordfjord og sørover til Sørlandet og Østlandet.

Rynkerose luktar svakt av rose, og har ein søtleg smak. Enden på rosebladet kan smake litt beskt, og nokon vel å fjerne denne delen. Personleg synst eg ikkje det øydelegg smaken, og beheld difor bladet som det er.

Roseblada må tørkast for å halde seg, og du kan enten tørke dei på kjøkkenbenken eller tørke dei i ovnen på 50 grader med over og undervarme. Passa på at kvart blad ligg for seg sjølv under tørking. Når blada er tørka hell du dei over på eit lufttett glas. Bør ideelt sett oppbevarast mørkt. Enten inne i eit skap eller i ein lystett behaldar.

Roseblada kan brukast i te eller i drinkar, som pynt på kake eller i heimelaga hudpleieprodukt. Mine favorittar er som ein del av min heimelaga ansiktsspray med blomstervatn og uttrekk av nyperoseblad. Du klare deg fint utan nyperoseblada, men den lukta ekstra godt med.

I mangel på bilete av roseblad brukt som pynt, kan du sjå korleis blå kornblomst brukast på same måte. Søtbakst frå Solros i Bergen. Foto: Kristine Ullaland
Nyperoseblad kan også brukast i ansiktsspray. Gje ein lyd om du ynskjer oppskrift. Foto: Kristine Ullaland

Mjødurt – Nordens vanilje

Har du av og til kjent ein duft av mandel når du er ute å går tur om sommaren? Då er det nok mjødurten du luktar. Mjødurten har lang tradisjon som medisinplante, og du finn den i Østfold og langs kysten til Finnmark, og so høgt som opp mot 800 meter over havet.

Du kan ete skudda fram til blomstring fra juni til september. Skudda kan minne om bitre mandlar, men sjølve blomsten smakar søtt og kan minne om honning. Blomstrane kan brukast til å smakssette eddik, eller la dei trekke i fløyte eller(mandel)melk til sausar og dessertar.

Tørk blomsten på kjøkkenbenken eller på 50 grader i ovnen, eller frysast om du vil lage saft. Du kan bruke same framgangsmåte med safting av mjødurt som ved svarthyll.

Dersom du lure på om namnet har noko med mjød å gjere, har du heilt rett! Planten har blitt brukt som ølkrydder og til å gni inn trefat og kar som det skulle bryggast mjød i (Rolv.no).

Mjødurtblomster kan tørkast og brukast til å smakssette dessertar. Foto: Kristine Ullaland

Ramsløk – Nordens kvitløk

Eg brukte eit par år på å finne stadar der eg kunne plukke ramsløk. Folk som plukkar ramsløk er nemleg gjerne litt hemmelighetsfulle rundt kvar dei har plukka løken, og det er kanskje ikkje so rart. Ramsløk har nemleg blitt so populært at fleire oppleve at områdene der planten veks blir overplukka. I Sverige er planten freda.

Forvekslande lik den giftige liljekonvallen før blomstring

Planten er dessverre veldig lik liljekonvall, som er svært giftig. Dersom det er første gong du skal plukke ramsløk og ikkje har nokon du kjenner som kan hjelpe deg, vil eg anbefale at du ventar med å plukke til planten har blomstra. Ramsløken har blomstrar i kuleformasjon og liljekonvall har klokker. Det er også ein løklukt av ramsløken som ikkje liljekonvallen har. Likevel er det mogeleg å ta feil. Eg holdt sjølv på å gå på den smellen første gong eg trudde eg hadde funne ramsløk som eg hadde tenkt å bruke til 17. mai-gjestane våre. Heldigvis blei eg sjuk då eg kom heim og fekk ikkje forvella dei i tide.

Smak

Ramsløken har ein karakteristisk kvitløkssmak, og er ekstremt god å blande i supper og gryter. Du treng ikkje mykje ramsløk for å få god smak på det du lagar. Eg har tidlegare forvella den i olje, men prøvar meg i år utan olje, fordi eg ynskjer å ete so lite olje som mogeleg.

Måten eg har forvella ramsløken på i år er 30 sekundar koking i salta vatn, for so å klemme dei saman i ballar og fryse dei på brett. Når ramsløken er frosen samlar eg dei i eit glas i frysaren, slik at eg enkelt kan plukke ut det eg treng.

Dersom du et smør og brød, er det enklaste ramsløkstrikset å smake deg fram med litt ramsløk innrørt i ekte smør. Har du i tillegg noko godt surdeigsbrød av emmer eller liknande, kan det bli vanskeleg å stoppe før det er tomt! Du kan også tørke den, mortre den og enten bruke den som den er eller blande den saman med salt – og vipps har du kryddersalt.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Jul, Nyttårsforsett, Repost, søppelreduksjon

Derfor forenklar Zero Waste-livsstilen nyttårsforsetta dine

Kommenter innlegget

I desse dagar er det mange som sette seg forskjellige mål for det nye året. Er du i ein prosess der du vurdera kva endringar du ynskjer i kvardagen din i det kommande året? Sjå korleis ein søppelfri livsstil og dine nyttårsforsett kan forsterke kvarandre.

Drikke og ete sunt

Sjølv om filmen etter kongens nyttårstale gjev viser bilde av vakre naturlandskap og folk som står på ski i bratte fjellskråningar, er det gjerne ikkje i fjella vi oppheld oss i jula, men inne i varmen med god tilgang på det ein måtte ynskje av mat og drikke. Norske juletradisjonar består av feit mat og sukkerhaldig drikke, noko som kan vere med på å bidra til at sunt kosthald står på lista til mange nordmenn, når ein set seg mål for det nye året.

Ein Zero Waste-livsstil vil hjelpe deg å ete sunt fordi du i større grad vil ete meir fersk og «heil» mat. Dette fordi emballasjefri mat trumfar den emballerte maten, som oftare er prosessert.  Ved å velje mat i lausvekt vil kosten bestå meir av ferske råvarer som frukt, grønsaker, som du finn i alle daglegvarebutikkar, og lausvektsvarer som bønner og linser som du finn i lausvekt hos fleire innvandrarbutkkar eller Zero Waste-butikkar. Som ein sideeffekt vil du også ete meir sesongbasert, då sesongvarene ofte er fri for emballasje. Begynn i det små med å velje ein eller to lausvektsvarer neste gong du går i butikken. Etter kvart vil dei emballasjefrie alternativa bli meir synlege for deg når du går i butikken.

Når du laga maten du et frå grunnen av, veit du i mykje større grad kva du et, enn når du kjøper prosesserte matvarer. Personleg har eg også funne stor glede i vente på vårsalaten, bærsesongen eller eplesesongen. I ei tid der ein ikkje må vente på noko, er det faktisk litt fint å vente på noko ein kan glede seg over.

elliot-banks-1178856-unsplash.jpg
Foto: Elliot Banks. Dei ulike eplesortane har noko ulik sesong. Sjå oversikt her.

Ta med eiga flaske

Grønare kvardag oppfordra i juli 2017 lesarane til å kutte plastflaska, og det blei oppmuntra til å bytte ut kjøpevatn med ei gjenbruksflaske som ein fylle på vatn med sjølv. I følgje The Guardian kjøpast det kvart minutt ein million plastflasker globalt. I Norge har dei fleste av oss godt vatn i springen. Ved å ta med eiga flaske drikk du når du er tørst, og blir mindre freista til å kjøpe usunne leskedrikkar.  Det er økonomisk, bra for helsa og bra for miljøet.

Få orden

Forbruk er i stor grad ein del av liva våre, men mykje av det vi kjøper og tek med oss inn i heimen vår er meir i vegen enn til nytte. Ved å bli bevisst på forbruksvanar og gå gjennom heimen din, kan du få eit ordenssystem som du klare å følgje.

Du har kanskje allereie høyrt om KonMari  som er eit konsept utvikla av «rydde-eksperten» Marie Kondo. Ho har ein kjend TV-serie på Netflix. KonMari handla om å forenkle og organisere heimen din, slik at du aldri treng å gjere det igjen. Tankesettet har fleire parallellar til Zero Waste-livsstilen, der ein for eksempel reflektera over livsløpet til alt ein tek med seg inn i heimen. Ved å organisere og redusere forbruksmateriell i heimen, bruka ein mindre tid på å rydde, ein har oversikt over kvar ting er. Det er økonomisk fordi ein kjøper mindre og kanskje det også kan gje deg inntekter ved å selje ting du ikkje treng, eller leige ut ting du brukar sjeldan på f.eks. leieting.no.

For inspirasjon kan du lese meir om korleis du kan redusere forbruksartiklar og spare pengar ved å følgje desse postane; Korleis få eit Zero Waste-kjøkken , Zero Waste-bad   og ein artikkel om dei fem R’ane som Zero Waste bygge på.

Lat deg inspirere av dokumentaren – Minimalism: A Documentary About the Important Things

Få betre økonomi/ spare pengar

Mange trur at det å legge om til ein Zero Waste-livsstil er kostbart, men dette stemmer ikkje. Det å ta avstand frå ting ein ikkje treng er punkt nummer ein når ein snakka om ein Zero Waste-livsstil. Det å for eksempel la vere å kjøpe take-away kaffi, for å heller å drikke ein kopp på jobb. Det å heller kjøpe brukt enn å kjøpe nytt, eller å bytte ut forbruksartiklar med gjenbruksartiklar, vil over tid spare deg for mykje pengar. Nokre kafear gjev også rabatt dersom du tek med eigen emballasje, som for eksempel Godt Brød, Nord Bakeri, Stockfleths, Starbucks og Dromedar Kaffebar.

På same måte som at det er dei små tinga i kvardagen som gjer at kvar og ein av oss i snitt kastar 433 kilo avfall i året, er mykje av det vi bruka pengar på også små ting som vi i liten grad vil sakne om vi reduserte eller kutta det ut.

Fem enkle tips for å spare pengar

  1. Kjøp brukt – Psykologisk forelding føre til at nye varer fell i pris om lag det sekundet du tek det med deg inn i heime din. Det betyr at kjøpar nr. 2 kan gjere eit godt kjøp. Prisen frå kjøpar 2 til kjøpar 3 er relativt lik, for eksempel på Finn.no.
  2. Et opp maten – Mykje av pengane våre kastar vi rett i søppla, i form av mat. Til og med Opra Winfrey har uttalt seg om dette. I Norge har vi fleire flinke folk og organisasjonar som frontar dette, som Spis Opp Maten drifta av Mette Havre. Treng du inspirasjon til kva du kan lage av matrestane dine er Fattig student ein kreativ inspiratør på dette feltet.
  3. Kjøpestopp – Mange av tinga vi har i heimen har vi for mykje av. Ha kjøpestopp på det du har for mykje av, til du har brukt opp det du har. Allier deg gjerne med ein venn, kollega eller familie og gjer det til ein konkurranse.
  4. Kjøp nytt når du har seld noko av tilsvarande verdi – Psykologisk sett er det vanskeleg for oss menneske å gje slepp på noko vi allereie har, i bytte med noko nytt. Det kan gje deg ein ekstra tenkepause, og spare deg for spontankjøp.
  5. Lag dine eigne hygieneprodukt – Enkle ingrediensar som natron, kokosolje, olivenolje og bivoks kan bli med å erstatte om lag alle dine vanlege hygieneprodukt. Det er utruleg økonomisk og du har full kontroll på kva du puttar i og på kroppen din. Her finn du oppskrifter på skrubb, såpe til hud og hår, fuktbar, deodorant, ansiktsolje, leppepomade, skjegg og hårpommade og tannkrem. Fleire av desse oppskriftene tek under fem minuttar å lage, og f.eks såpeoppskrifta held deg med såpe opp mot eit år.

Hugs at det er viktigare med progresjon enn perfeksjon! Sett heller små, realistiske mål enn store, ambisiøse mål. Då er det lettare å lukkast, i føgje forskning. Ynskjer deg eit riktig godt nytt år!Takk for at du les Grønare kvardag.

Foto: Sharon Christina Rørvik.

Repost – denne saka var først publisert 03.01.2019 og vart laga med støtte frå Patreon-støttarane, Kristoffer, Martin, Synnøve. Siri, Therese, Solhild, Taryn, Rakel, Kristin og Ida. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt gjerne Grønare kvardag på Patreon du også. Di støtte betyr mykje!

Toppfoto: Florencia Viadana

berekraftig, Ferie, gåver, gjenbruk, Inspirasjon, Jul

Svolten på ei grønare jul?

2 kommentarar

Det er små og store ting ein kan gjere for seg sjølv og andre for å få ei grønare jul. Bli inspirert til å finne idear som engasjera deg til å gjere jula litt grønare. Kanskje romjula i år er tida for å planlegge nye vaner for det nye året?

1. Dersom du tek i mot julegåver, lag ei ynskjeliste med ting du faktisk treng og ynskjer deg.

Be dei du skal gje gåver om å gjere det same. Mange kan føle at det er ubehageleg å lage ei ynskjeliste, og at ein skal vere fornøgd med gåva uansett kva ein får. Det er ein veldig fin tanke, men problemet er at vi i dag lev i overflod og dei aller fleste av oss har allereie alt for mykje ting. Personleg opplev eg det stressande å få fysiske gåver som ikkje kan etast eller drikkast, fordi eg har ikkje oppbevaringsplass og må då gje avkall på noko eg allereie har frå før.

Ein nyttig regel å tenke på når ein lagar ynskjeliste er – Kva vil den tingen vere for meg? Kor lenge/ mykje vil den vere i bruk? Kvar vil den ende når eg ikkje lenger treng den/ den blir øydelagt?

Kvalitet over kvantitet?

Tenk gjerne kvalitet over kvantitet. Er gåva du ynskjer det noko du ser føre deg at du vil bruke til den er utslitt? Kanskje gåva kan kjøpast brukt? I følgje Finn.no si eiga undersøking seier 8 av 10 at dei gjerne tek i mot brukte gåver. Har du noko liggande heime som du tenker andre kan ha glede av, er det ingen ting i vegen for å gje denne tingen som ei gåve heller.

Det er mange kodar knytt til gåver. Korleis verdsett du dei rundt deg? Kjenner du dei godt nok til å plukke ut den perfekte gåva? Kjenner dei deg godt nok til å gje deg den perfekte gåva? I følgje den franske sosiologen Marcel Mauss, har gåva ein høg sosial verdi for relasjonen mellom givar og mottakar, samt deira sosiale status. Men på trass det mange gjerne trur, er ikkje gåvas faktiske verdi er ikkje relatert til dette.

Foto: Kate Hliznitsova

Opplevingar som gåve

Dersom du føler at du allereie har for mange ting er opplevelser og tenester ei fin gåve. Då er du også med på å støtte lokalmiljøet ditt. Kanskje du kunne tenke deg nokon til å hjelpe deg med vask av badet eller ein frisørtime, ein god middag eller ein sangtime? Tenk utanfor boksen på ting du kanskje ikkje ellers ville unna deg.

Her finn du enkle tips til gjenbruksgåver til deg sjølv eller personar du vil inspirere til ein grønare kvardag.

Her finn du inspirasjon til gåver i form av opplevingar, tenester eller mat.

Treng du inspirasjon til å handle lokale julegåver? Sjå post om alternativ frå Bergen.

2. Sei nei takk til julegåver

Dette med julegåver handlar like mykje om den som gjev gåver, som den som får, so du får kjenne på om dette er noko for deg. Dersom du gjev beskjed til dine vener og familie om at du ikkje ynskjer gåver, er det fordelaktig at du tek deg tid til å forklare litt i djupna kvifor du ikkje ynskjer å motta julegåver. Som eit kompromi kan du for eksempel be om ein donasjon i ditt navn til saker og aktørar som jobbar i tråd med dine verdiar. Mange av desse aktørane har trangt budsjett og er avhengige av økonomisk bistand.

År etter år kjem det nyheitssaker som seier at vi aldri har handla for meir i jula enn i år. NHO Service og handel estimera at vi vil bruke 118 milliardar kroner på gåver, mat og anna julerelaterte førebuingar i år. Sjølv om dette er eit estimat som er på 5% under estimatet for i fjor er det framleis svimlande høge summar. Reflekter over kva som er viktig for deg. Vil pengane som ellers ville gå til ein julegåve heller gjort seg godt som ein donasjon eller at de rett og slett ikkje gjev gåver i det heile?

Eit godt måltid saman kan vere vel so fin gåve som ein fysisk ting. Foto: Kelsey Chance

Dersom du er nerd og ynskjer å forstå dette med gåver på eit djupare nivå kan du sjekke ut Marcell Mauss si kjende bok The gift (kindle/ e-bok). Eit anna tema som kan vere interessant om du vil dykke ned i dette temaet er teoriar om kjærleiksspråk. I følgje Gary Chapman er gåvegjeving ein av fem kjærleiksspråk ( i tillegg til anarkjennande ord, tid for kvarandre, tenester og fysisk nærheit). Dersom gåvegjeving er kjærleiksspråket til ein eller fleire i din omkrets, vil det i større grad bli oppfatta som ein avvisning at du ikkje vil ta i mot gåver. Det vil vere desto viktigare å kommunisere kvifor dette er viktig for deg. Chapman sine teoriar kan vere eit godt verktøy for å i større grad forstå eventuell motstand blant dine nærmaste som du kan møte ved å takke nei til gåver.

3. Fråtsing av mat og matsvinn

Vi knyt lett minner til mat, og for mange er lukta av ribbe eit sikkert teikn på at jula er her. Det å ha overflod av mat i jula er noko som har følgt oss i mange generasjonar. Då skulle dei beste kakene på bordet og ingen gå svoltne frå bordet. Levestandaren generelt, når det kjem til konsum, er svært mykje høgare i dag enn det var berre for nokre tiår sidan, og dei aller fleste av oss går ikkje svoltne frå bordet, kvardag eller fest. For å halde matsvinn nede, kan det med fordel planleggast kva ein skal ete i jula og kven som skal ta med kva (og kor mykje), på same måte som ein gjerne gjer i kvardagen. Det betyr ikkje at ein treng å kalkulere nøyaktig mengde mat, men at ein har eit meir bevisst forhald til kva og kva mengde mat ein tek med seg inn i feiringa. Kjøp gjerne lokalmat i den grad du kan, for eksempel ved å nytte REKO-ringen, der bøndene sel direkte til sine kundar. Søk opp REKO på facebook og finn din lokale møteplass dersom du ikkje har gjort det allereie. Bondens marked og lokale utsal er også eit godt alternativ.

4. Bruk romjula på læring

Ta på deg noko behageleg, lag ein kopp med noko godt å drikke, og finn fram ei bok, ein film, serie eller podcast som engasjera og gjev deg nye tankar.

Det kjem stadig nye, engasjerande bøker, filmar, dokumentarar, podcastar og so vidare. Finn noko som du tenker er spennande og gjer det klart til jul, enten det er bok eller noko anna. Om du tenke deg om, har du kanskje allereie noko på lista som du kunne tenke deg å brukt tid på i jula.

Sjå tidlegare post med tips til TV-tips her, sjekk gjerne ut min podcast Zero Waste Nation (2020), som tek føre seg ulike Zero Waste-relaterte problemstillngar.

Eller har det kome veldig mange fine bøker som er berekraftsrelaterte, alt i frå korleis ta vare på tekstil, korleis lage kle, korleis leve meir berekraftig, berekraft i det store bilde og meir inspirerande bøker som gjev håp og engasjement. Sjølv har eg kosa meg mykje med bøkene til Anne Sverdrup-Thygeson og hennar artige måte å formidle kor viktige insektene er for oss og verda. Lettleste bøker om eit viktig tema.

For mange er også jula ei tid for refleksjon over året som har vore, og kva vi ynskjer ut av det nye året. Personleg likar eg å sette med ned og lage ein plan over kva eg vil dyrke i det nye året, og få ein oversikt over kva som må dyrkast når og når maten må haustast.

5. Bruk jula på å planlegge eit meir berekraftig år

Kanskje du kunne tenke deg å sykle på jobb i staden for å ta bilen til neste år? Eller ynskjer å utfordre deg sjølv til kjøpestopp, lage dine eigne hygieneprodukt, lære deg å sy, dyrke eller selge vekk ting du har hatt liggande over fleire år som du veit andre kan ha glede av.

Treng du motivasjon og inspirasjon, sjekk gjerne ut denne posten om korleis Zero Waset-livsstilen forenklar dine nyttårsforsett.

Uansett kva du vel, hugs å tenk over kvifor du ynskjer å endre ein eller fleire vanar i ein meir berekraftig retning. Ver ærleg med deg sjølv og skriv det gjerne ned. Det å endre vanar tek tid, og kvalitet er viktigare enn kvantitet <3.

Bruk romjula til å planlegge for eit grønare, nytt år. Foto: Ashlyn Ciara

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Tarynn M., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Markus Spiske

DIY, hudpleie, Inspirasjon, Oppskrift, zero waste

Zero Waste body butter

Kommenter innlegget

Hyppig bruk av antibac og handvask kan føre til tørre hender. Då kan ein god, feit krem være til hjelp. Med fire enkle ingrediensar kan du enkelt lage dette heime.

Dette treng du:

Kokosolje, helst uraffinert.

Du får kjøpt kokosolje på store daglegvarebutikkar, Zero Waste-butikkar, helsekostbutikkar og internasjonal matbutikk. Flott om den er uraffinert, men om du har raffinert i skapet heime kan du heilt fint bruke den.

Mandelolje

Helsekostbutikkar og internasjonal matbutikk. Nokre Zero Waste-butikkar kan ha dette. Eg har kjøpt min på Kinsarvik i Bergen.

Sheasmør

Helsekostbutikkar, nokre internasjonal matbutikk og Zero Waste-butikkar kan ha dette.

Kakaosmør

Helsekostbutikk og nokre Zero Waste-butikkar.

Stavmiksar eller handmiksar

Eit tett glas til å ha kremen på, fortrinnsvis i glas. Små marmeladeglas passa ofte fint, dersom du har noko slikt liggande.

Kokossmør er hardt, i motsetning til sheasmør og kokosolje, men smelta raskt under oppvarming. Foto: Kristine Ullaland

Oppskrift

Oppskrifta er svært enkel. Du treng:

1 del kokosolje

1 del mandelolje

1 del sheasmør

1 del kakaosmør

Korleis gå fram?

Eg har brukt 1 spiseskei av kvar ingrediens, men om du ynskjer mindre mengde krem kan du gå ned til spiseskje.

Ta alle ingrediensane i ein bolle som toler varme, og sett bollen i vannbad. Sett komfyren på lav varme slik at ingrediensane begynne å smelte. Rør til alle ingrediensane har løyst seg opp og sett bollen i kjøleskapet. La den stå ca. ein time.

Når blandinga er smelta og heilt blank, sett den i kjøleskapet i ca. ein time. Dekk gjerne over med noko, som for eksempel ein tallerken eller eit tefat. Foto: Kristine Ullaland

Etter ein time bør ingrediensane vere stivna. Dersom dei ikkje er det, la bollen stå litt lenger.

Etter ein time i kjøleskapet vil blandinga vere stiv. Bruk handmiksar eller stavmiksar for å oppnå krema konsistens. Foto: Kristine Ullaland

Når blandinga er stivna, bruk handmiksar i blandinga (eventuelt stavmiksar om du ikkje har handmiksar). Denne delen kan ta nokre minuttar, men du vil etter kvart sjå at blandinga begynne å bli kvit og får ein kremette konsistens. Når heile blandinga er krema er du ferdig!

Hell blandinga over på glas og voilà – kremen din er klar!

NB – ikkje la kremen stå i sol eller utsett den for varme. Den vil då smelte og den krema konsistensen vil forsvinne. Ver obs dersom kremen skiftar lukt, farge eller konsistens. Sjølv om ingrediensane er naturlege, kan ein likevel reagere. Prøv gjerne ut kremen på ein liten plass, for eksempel på handleddet, før du smøre heile kroppen. Er du i tvil, forhøyr deg med din lege.

Kremen held seg fint i 6 mnd. i romtemperatur.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

berekraftig, DIY, emballasjefri, Forbruk, hudpleie, Inspirasjon, søppelfri, zero waste

Ting du ikkje visste bidrar til plastforureining

Kommenter innlegget

Mange av tinga vi tenke på som ein del av kvardagen kan bidra til unødvendig forsøpling. Sjå om nokon av tinga på lista under er nokre av dine favorittar.

Tyggis!

Mange er nok ikkje klar over at tyggis er plast. Litt meir forklart er det laga av syntetisk gummi som er laga av råolje (same som gummistøvlane dine). Det er derfor du kan tygge den same tyggisen i timesvis. Når du spytta tyggisten på bakken, blir det derfor slike kvite tyggismerker fordi det er eit syntetisk produkt og vil ikkje bryte ned slik vanleg mat gjer. Det er anslått 100.000 tonn tyggis kjem på avveie årleg, og dette bidreg til plastforureining, i følgje Just One Ocean.

Tyggis er ikkje noko nytt – berre innhaldet

Menneske har tygd tyggis-liknande ting i tusenvis av år, i følgje Just One Ocean, som viser til grekarane brukte resin frå mastick treet, medan aztekarane og mayafolket brukte ein type tresevje. Det same gjorde indianarane, som tygde harpiks, ei vane som også nybyggarane tok til seg.

Chicle, som er eit gummiliknande stoff som er utvunne av sapodilletreet, var fram til 1950-åra den føretrekte ingrediensen. Den store etterspørselen etter tyggis gjorde det vanskeleg å finne nok råvarer og blei etterkvart erstatta med syntetiske produkt.

Det er framleis mogeleg i dag å få tak i tyggis laga av naturlege råvarer, som sapodilletreet. True Gum er ein slik forhandlar, som du finn i fleire helsekostbutikkar og nokre Zero Waste/bærekraftsfokuserte butikkar.

Eg er ikkje kjend med kva emballasje True Gum er kjem med, og korvidt den kan resirkulerast.

Te-pose

Visste du at ein tepose kan gje teen din meir enn berre god smak? Kanadiske forskarar har funne at nokre plast-teposar avgir høge nivå av mikroplast i vatn. Medan dei fleste teposar er laga av papir, plast er brukt til å forsegle posen har premium te i postar i stor grad gått over til pyramideforma posar. Denne formen skal i følgje produsentane gje teen betre mogelegheit til å trekke. I forsøket fant forskarane at ein einsleg tepose avga 11.6 bn mikroplast og 3.1. bn nanoplast til vatnet. Menga partiklar desse posane avga er mykje høgare enn tidlegare rapportert i forbindelse med plastforureining og mat.

Kva kan du gjere?

Kjøp te i lausvekt eller utan te-pose. Kva som er tilgjengeleg og riktig løysing for deg vil vere avhengig av kvar du bur og om du har veldig spesifikke preferansar når det kjem til smak. Det finnast jo ei mengde av ulike te-typar og smakar, so det kan jo vere ein fin anledning til å prøve litt nye ting. Kanskje du finne ein ny favoritt? Dersom du bur i ein by har du mest truleg ein eller fleire butikkar som sel te i lausvekt. Dersom du ikkje har det, kan du kjøpe te utan te-posar, som selgast f.eks. på Kremmerhuset eller tilsvarande butikkar. Emballasjen kan dessverre ikkje resirkulerast frå Kremmerhuset. Dersom du har ein innvandrersjappe kan du finne større kvantum med te, men ver obs på at te i blanke posar gjerne har lågare kvalitet. Te er ferskvare og skal oppbevarast mørkt.

Kvalitet på te

Dersom du går på ein butikk som Reindyrka, vil du sjå at det er ulike kvalitetar på teen. Det påverka pris og påverka også kompleksitet på smak. Dersom du berre vil ha ein enkel, vanleg te, gå for noko Earl Gray. Om du likar å smake på ulik mat og drikke, kan dette vere ei spennande reise. Sjå etter lange teblad og lite «rusk». Dette er høgkvalitets-te og er gjerne litt dyrare. Du kan gjerne kjøpe ein av kvar og samanlikne. Kanskje den rimelegare er kvardags-te og den dyrare til helgekos?

Kjøpe du ein god kvalitets-te kan du og trekke teen fleire gongar utan at den blir kjip. Hugs å gje teen god nok plass til å trekke.

Eingongsvaskeklutar

Eingongsklut til ansikt, hender er stort sett laga av plastmaterial. Ein stor utfordring med desse klutane er at dei er laga av plastmaterial og har gått frå å vere noko ein bruker no og då, til å vere sminkefjernar, ansiktsvask, desinfisering av overflate, vask av golv. Det mange gjer når dei er ferdig med klutane er å kaste den i toalettet. Kluten løyse seg aldri opp, og hopa seg saman med andre klutar som er kasta i toalettet. Det er forsøplande i seg sjølv, men er også med på å øydelegge avløpspumper. Det er lett å tenke at det er berre noko ein gjer av og til, men i sum blir det faktisk ganske mange klutar. Skal du bruke slike klutar, ikkje kast dei i toalettet. Den forsvinn ikkje sjølv om du ikkje lenger ser den.

Kva kan du gjere i staden?

Ihuga Zero Waste-entusiastar, lagar gjerne sine eigne gjenbruksklutar. Det er tøyklutar som blir oppbevart i ein lufttett behaldar, satt inn med vaskemiddel etter ynskje. Når klutane er brukte, blir dei vaska og satt inn i ein ny behaldar. Alternativ er vanlege tøyfiller og vanleg vaskevatn.

Snus og røyk

Snus blir sett på som eit naturmiddel, og mange kastar dessverre snut i naturen. Snus inneheld, om berre ein liten del, plast, so sjølv om du kastar snusen i naturen vil den ikkje kunne gå heilt tilbake til naturen. Tobakk har også ein historie bak seg der den blei brukt som plantevernmiddel. Det er nikotinen som skal vere det viktige verkemiddelet her. Ein ekstra god grunn til å kaste snus og røyk i søppla.

Røyksneipar kastast gjerne i vannlåsen, i buskene eller ut av vindauget. Ein tenke gjerne ikkje so mykje over det, men det er plastforsøling. I følgje Nicolas Mallos, direktør for Free Seas Program, består filteret i sigarettar av tusenvis av små plastpartiklar. Det er derfor svært uheldig at desse kjem ut i naturen.

Håpa du fant litt inspirasjon og nye tankar! Eg heiar på deg!

Har du sjølv tips som du vil dele? Del gjerne her eller på Grønare kvardag si facebook-side.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Melissa Askew

Bokashi, DIY, emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Kompost, Makkompost, Oppskrift, såpe, zero waste

Top fem leste saker om korleis du kan få ein Grønare Kvardag

Kommenter innlegget

Er du nysgjerrig på kva hygieneprodukt du kan lage sjølv? Kva matavfall du har, som kanskje kan spire til ny mat? Eller kanskje du har lyst til å kutte plastfilmen og bytte den ut med bivokspapir? Bli inspirert av Grønare kvardag sine fem mest leste saker frå det siste året, og prøv noko nytt!

1. Lag di eiga såpe

Du er kanskje ein av dei som tenker at såpebar er mindre hygienisk? Men det er ikkje noko gode bevis som tilseie at dette stemmer, so lenge ein brukar såpa slik den skal – nemleg vask i min. 20 sekund, for so å skylje vekk såpa. På miljøsida er såpebar ein vinnar, fordi den er kompakt og konsentrert. I motsetning til flytande såpe er den svært vanskeleg å overdosere, og varer difor også mykje lengre. Du kan enkelt lage di eiga såpe som skummar mykje, med ingrediensar du lett får tak i, i ditt nærområde. Les meir om såpebar og korleis du kan lage di eiga her.

2. Spiring av matavfall

Mykje av plantevekstane vi et kan faktisk spirast! Kor kult er ikkje det? Purre og hjartesalat er eit av eksempla. Dersom du set rota i vatn og skiftar vatn kvar dag, og sjå korleis røtene spring fram. Då kan du plante den i jord om du vil, eller halde fram med å ha den i vatn. Mange vekstar har også frø som du kan plante på ny, slik at du får nye plantar heilt gratis. Dersom du tek deg ein runde på kjøkkenet finn du sikkert fleire alternativ, som for eksempel chili og paprika. Få fleire tips og inspirasjon ved å opne saka med den passande tittelen «Frå søppel til mat – spiring av matavfall».

Foto: Kristine Ullaland

3. Kutt plastfilmen og bruk bivokspapir i staden

For mange er plastfilm eit viktig hjelpemiddel på kjøkkenet. I mange tilfelle kan ein eigentleg kutte plastfilmen og i staden for eksempel legge ein tallerken over matrestane før ein sette det i kjøleskapet. Det er likevel mange som ikkje føle at dette er tilstrekkeleg og ynskjer ei tilsvarande forbruksvare som plastfilm. Då kan bivokspapir vere eit godt alternativ, og for å lage det sjølv treng du bivoks, eit tøystykke (helst med mønster) og ei varmekjelde. Tenke du dette er noko du ynskjer å lære meir om, kan du lese om bivokspapir og sjå oppskrift her.

Bilde av heimelaga bivokspapir. Foto: Kristine Ullaland

4. Lag ditt eige bokashi-strø!

Då denne saka først kom ut, var ikkje bokashistrø so tilgjengeleg som det er i dag (det gjeld forsovidt også bivokspapir), so i dag får du kjøpt bokashistrø på dei fleste butikkar som føre ting til hage. Dersom du høyre om bokashi for første gong nett no, er det ein japansk kompost der du syltar eller fermentera komposten, slik at du slepp lukt og skadedyr som ein ofte forbind med dei meir tradisjonelle kompostane. Du treng berre ein lufttett behaldar og bokashistrø for å komme i gang, og har du lyst til å gjere alt frå grunnen av, kan du faktisk lage ditt eige kompoststrø. Då treng du ris, melk, sukker, noko å sette serumet inn i, som for eksempel papir eller mesk – og så treng du tolmodigheit. Prosessen tek frå 1-3 veker. Men er du tolmodig er det eit artig prosjekt. Du kan lese meir her om korleis du går fram.

Heimelaga bokashistrø – før det er satt inn i papir/ mesk eller andre avfallsprodukt som du ynskjer å bruke. Foto: Kristine Ullaland.

5. Inviter makken inn – og gje den matrestane dine!

Då eg oppdaga kor mykje eg kasta, og såg etter tiltak for å redusere avfallet mitt var faktisk makkompost noko av det første eg begynte med. Det har eg flira litt av i ettertid, for det er mange ting som er mykje enklare å starte med dersom du ynskjer å redusere avfallsmengda (vi har ikkje tilbod om kompost gjennom kommunen). Men kva skal eg sei, eg var svært motivert til å starte med nettopp makkompost og då blei det slik. I dag brukar eg bokashikompost, men det som er veldig positivt med makkomposten er at du ikkje treng hage eller uteområde. Nokre entusiastiske kompostmakk-folk har til og med bygd om møblar til å huse makken. Det er mykje morro ein kan gjere, det er det ingen tvil om. Kanskje det er derfor denne saka er på top-fem lista det siste året. Les meir om makk og makkompost her.

Eit eksempel på korleis ein heimelaga makkompost kan sjå ut. Foto: Kristine Ullaland

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

økologisk, berekraftig, emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Jul, Kompost, lokal mat, søppelfri, zero waste, Zero Waste-butikk

Inspirasjon til lokal julehandel

Kommenter innlegget

Det har aldri vore viktigare å støtte dine frittståande lokalbutikkar enn det er no. Kjøp julemat og julegåver frå dine frittståande, favorittbutikkar som bidrar til ei grønare kvardag.

Eg vil absolutt anbefale å ta turen innom din lokale Zero Waste-butikk no før jul, og finne noko godt til julefeiringa og gåver til deg sjølv eller andre. I Bergen anbefalast Råvarene og semi-Zero Waste-butikken Reindyrka.

Råvarene tilbyr mykje mat i lausvekt og har ein heilheitleg tilnærming til Zero Waste, medan Reindyrka fokusera mykje på lokale råvarer og økologisk mat, men tilbyr også noko i lausvekt, både tørrevare og fersk frukt og grønt.

Råvarene og Reindyrka har ting og matvare i ulike prisklassar, slik at du kan finne ein liten oppmerksomhet til ho på jobben, noko godt til å ha i julesokken, fine julegåver som bidrar til mindre søppel, og bidrar til gode råvarer og forbruksartiklar – enten til deg sjølv eller som gåve.

Begge butikkane levera gratis i Bergen, dersom du ikkje har høve til å komme innom butikken sjølv.

Eigar og dagleg leiar Anne-Line Randal delar ansvaret for Reindyrka saman med Anja Eilertsen, som ho starta butikken med i 2010.

REINDYRKA, Strandgaten 21, Bergen

Reindyrka er ein butikk som tilbyr økologiske matvarer, og har fokus på lokale råvarer, og feira i år 10-årsjubileum. Bedrifta blei stifta av Anne-Line Randal og Anja Eilertsen, som begge er kjente fjes og viktige inspiratorar i det «grøne» miljøet i Bergen. Hos Reindyrka finn du både ting du kan ete, drikke og smøre på huda di som er lokale, nokon også i lausvekt. Dei har også eit rikt utval av lausvektsvare i frukt og grønt-avdelinga, og kanskje byens beste eple. Ellers har dei også eit rikt utval av refill av flytande såpe til hud, hår og hender, og alt av flytande vask som du måtte trenge til heimen.

Forslag til gåver til under 100 kr

Det fine med lausvektsvarer er at du kan kjøpe den mengda du treng. Difor kan dei fleste lausvektsvarene komme i denne gåvekategorien. Ta med eit fint glas eller flaske heimanfrå og fyll den med såpe, te eller mat. For eksempel er ei fin gåve å gje ei flaske med velduftande såpe eller saltsåpe til håret. Kanskje du allereie har ein behaldar til dette heime? Såpebar er drygare i bruk, om du vil at såpa skal vare lengre. Ellers kan eg anbefale å fylle eit glas med ein god te, for eksempel kamille. Det kan virke skremmande at det står over 1200 kr kiloen, når du skal helle kamillete over i din eigen behaldar, men hugs at kamille-te er lett. Kamilleteen på bilde kosta 48 kr + glas 16 kr + tesil 29 = 93 kr. Du har kanskje noko hamp eller fine band liggande som du kan bruke til pynt om du vil.

Kamillete pynta med hamp og tørka nype. Du kan også bruke granbar eller andre «julete» vekstar. Foto: Kristine Ullaland. Totalpris for gåva er 93 kr. Dette er den dyraste teen Reindyrka har, so om du vil ha ein rimelegare variant kan du velgje ein anna type te.

Forslag til gåve mellom 300 og 500 kr

Det fine med Reindyrka, er at du kan velgje kvantum etter budsjett og ynskja mengde, so det å kjøpe mat som gåve er supert. Dei sel også yogablokk i kork, frå det norske selskapet The Asanas til 225 kr per stykk. Dette er eit produkt som er utsolgt frå The Asanas sine nettsider. Med so mykje heimekontor som folk har no, kan yogablokker komme god med. Ellers har dei diverse bøker om mat og dyrking, handlaga leikesverd i tre til 499,- og mykje godt å drikke. Dei har diverse fruktdrikke med namnet hyllest, som passa fint å gje som gåve til ein pris frå 140,- og oppover.

Trykk på bildene for å få stort format. Bilde av diverse ting og matvarer frå Reindyrka. Foto: Kristine Ullaland

Forslag til gåver over 1000 kr

Lag ei digg matkorg som gåve. Du kan bruke ei korg du har, ein ølkasse eller ein pappkasse. Det er heilt ok å sei at du vil ha korga tilbake, og at det berre er innhaldet som er gåva. Fyll det med matvarer som har litt lengde haldbarheit, ettersom ein gjerne har kjøpt inn mykje mat til jula. God drikke er ein slager, og starta på 65 kr og oppover. Reindyrka har ein del eksklusive matvarer som ein gjerne ikkje kjøpe til kvardag, so kvifor ikkje gå for ekstra gode matvarer i jula? For eksempel yoghurt på glas som er so fint at du garantert vil bruke det omatt. Er det ein barnefamilie, so er kanskje ei barnebok om hagen ein fin ting å legge ved, med ein helsing som oppfordra å bruke jula til å planlegge planting til våren. Å smake på gode råvarer samstundes som ein drøyme om kva ein kan plante og hauste i 2021 kan vere ein fin ting å gjere saman. Butikken har mange gode varer, so her er det mange alternativ. Dei tilsette har god kunnskap til å hjelpe deg å sette saman ein matkasse, og denne kan også leverast i Bergen dersom du ikkje kan hente sjølv, eller om mottakaren bur i Bergen og ikkje du.

Korg med innhald av mat og forbruksartiklar til rundt 1000 kr, og består av to typar te, honning, ulike såper, hyllest-drikk, brød, tanntablettar og tannkost, popkorn, kaffi og tøyposar. Denne korga inneheld ein miks frå Råvarene og Reindyrka. Om du ikkje har ei korg, kan du bruke ein kasse eller tøypose. Foto: Kristine Ullaland
Engasjerte Julie byrja som dagleg leiar av Råvarene i år, etter fleire år i servicebransjen. Ho ynskjer gjennom sitt arbeid å gjere det lettare for folk å redusere avfall og leve meir berekraftig.

RÅVARENE, Skostredet 5, 5017 Bergen

Den lille Zero Waste-butikken, Råvarene i Skostredet, er bygd på engasjement for ein meir søppelfri kvardag. Sjølv om den berre er fire år, har den blitt ein viktig inspirasjon for Zero Waste-butikkane som har poppa opp rundt om i landet vårt dei siste åra. Her finn du omlag alt du måtte trenge for å gå frå forbruksartiklar til gjenbruksartiklar. Butikken gjev rabatt til studentar og faste kundar som handlar over ein viss sum, og dei tilsette er alltid klare til å hjelpe om du skulle ha spørsmål.

Forslag til gåver under 100 kr

POPKORN!

Ta med eit fint glas du har heimanfrå og fyll det med popkorn. Dersom du vil gjere ekstra stas på mottakarane av popkornet, kan du lage ei god krydderblanding til popkornet. Min favoritt er 1 del næringsgjer og 1 del paprikakrydder (begge fåast kjøpt på Råvarene). Popkorn kan vere ein fin avveksling til anna julegodt som ofte er ganske mektig. Dersom du ynskjer det, kan du også kjøpe eit glas. Det ligg på rundt 18- 35 kr. Glasa på bilde er eldfaste glas frå Weck, som kostar meir, og er berre brukt til illustrasjon.

Det kan føles rart, men det er faktisk heilt ok å gje ei gåve i ein emballasje som du vil ha tilbake. Sjølv gjev eg sjeldan frå meg emballasjen, men heller innhaldet i gåva. Dersom eg trur mottakaren vil ha glede av emballasjen er sjølvsagt saka noko anna, men som oftast har folk mykje slikt liggande. Glasa over er frå Weck (kjøpt på Råvarene tidlegare) og glaset med gullfarga lokk er eit fetaost-glas. Foto: Kristine Ullaland

Er du ikkje glad i popkorn? Det fine med kjøp i lausvekt er at du kan kjøpe mengda mat du treng, og dermed kjøpe innafor budsjettet. Finn fram eit fint glas og fyll det med gode krydder, te, matvare eller godteri. Spør om hjelp frå dei tilsette om du har eit satt budsjett du skal forhalda deg til.

Forslag til gåver mellom 300 – 500 kr

Råvarene har forskjellige boksar i metall som kan brukast til matboks eller oppbevaring av matrestar. Desse ligg på 250 og oppover, og er av god kvalitet. Dei har også fleire drikkeflasker, med og uten mønster, og sjølv om dei er isolerte vil eg anbefale slike til vatn. Vatnet held seg kaldt i over eit døgn, og om du berre bruka flaska til vatn, vil den trumfe flaskevatn til ein kvar tid.

Er ikkje noko av dette på ynskjelista i år, har Råvarene fine beeswraps i ulike mønster, som du kan bruke f.eks. i staden for matpapir. I øvre sjikte tilbyr dei barberhøvel i metall, som kostar på 400 og opp til 550 dersom du skal ha med stativ. Om du ynskjer ein litt dyrare gåve, kan du slenge med barbersåpe. Den ligg på litt over 100 kr og er dryg i bruk.

Trykk på bilde for å sjå det i stort format. Foto: Kristine Ullaland

Forslag til gåver over 1000 kr

Eit alternativ er sjølvsagt å samle ulike matvarer og gjenbruksartiklar til ein fin gåve. Her kan dei tilsette ved Råvarene hjelpe deg om du treng litt råd til kva som passar til gåvemottakaren. Dersom du ynskjer ein ting, er startpakken til Bokashi-komposten veldig fin. Då får du to boksar til bokashi-kompost og strø. Dersom mottakaren av gåva bur i Bergen, kan dei også søke om å få opp til 50% tilbake av kjøpesummen av komposten frå BIR. Gåvemottakar treng då kvitteringa, so opp til deg om du føler deg komfortabel med det. Uansett ei fin gåve.

Slik ser bokashi-startsettet ut. To bøtter og bokashistrø. Komposten er svært enkel å bruke. Foto: Kristine Ullaland

Hugs at dine handlingar (og handel) betyr noko, og vi gjer gjerne det naboen gjer. Kvifor ikkje vere den naboen som påvirka til eit meir berekraftig samfunn ved å ta små, enkle berekraftige val?

Råvarene og Reindyrka hjelpe deg på vegen.

Bur du ikkje i Bergen? Kva butikkar har du i ditt nærområde som du ynskjer å støtte spesielt i denne perioden?

GOD JULEHANDEL

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y. Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Kristine Ullaland

emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, søppelfri, zero waste

10 ZERO WASTE-HACKS PÅ BUDSJETT

Kommenter innlegget

Når eg fortel om Zero Waste opplev eg ofte spørsmål som «det må jo koste ein del» eller kommentarar som «eg har ikkje økonomi til å leve ein slik livsstil», men stemmer eigentleg dette?

Nokre ting kostar ekstra å kjøpe, men vil spare seg inn. For eksempel kostar ein menskopp omlag det same som hygieneartiklar for ein syklus kostar. Men i staden for å berre vare ein månad, kan menskoppen brukast i opp til 10 år. Det spara deg for ein del pengar på sikt. Andre avfallsførebyggande tips går på planlegging. Her får du tips til kva du kan gjere for å kutte avfallet på ein budsjettvennleg måte. Eg utfordra deg til å velge ut ein ting av lista. Del gjerne kva du vel og korleis det går!

  1. Bytt frå flytande såpe til såpebar

Det er fleire grunnar til at såpebar til hud, hår og hender er eit økonomisk val. I motsetning til flytande såpe som er veldig lett å overdosere, er det ikkje like lett å overdosere med ein såpebar, rett og slett fordi det ikkje berre er å trykke på ei tube. Pleie du å kjøpe dei store emballasjene med såpe for å spare pengar? Forhandlarane utvida ofte opninga på slike emballasjer, slik at det fort går meir såpe enn du brukte før. Såpebar varer mykje lengre enn ein pakke flytande såpe, og du får kjøpt dette i papiremballasje eller utan emballasje. Du kan også lage di eiga såpe om du vil. Det finnast eit hav av oppskrifter på nettet, eller du kan prøve denne. Du får kjøpt såpebar hos din lokale daglegvarebutikk, Zero Waste-butikk eller helsekost.

Foto: Kristine Ullaland. Lush er ein av fleire aktørar som sel såpe utan emballasje. Du får også kjøpt dette på din lokale helsekostbutikk eller Zero Waste-butikk.

2. Planlegg og kjøp inn ei vekes måltid om gangen

Start planlegginga med å gå gjennom kva du har i kjøleskapet og av tørrvarer, og planlegg ut i frå dette slik at du får brukt det du allereie har. Planlegg mat for ei veke, og gå til innkjøp av varene du mangla når du ikkje er trøtt og svolten. Då er det lett å bli vippa av pinnen og ende opp med heilt andre ting enn du hadde tenkt. Vi nordmenn kastar mykje mat årleg, so her er det pengar å spare. Dersom du finn det motiverande, kan du gå gjennom kva du har brukt på mat tidlegare, og samanlikne med kva du brukar på mat etter de begynte med vekeplanlegging – sett av pengane de sparar til å gjere noko kjekt som du gler deg til.

3. Kjøp mat i sesong

Ynskjer du å kjøpe mat utan emballasje i din lokale matvarebutikk, men synst at det stadig endra seg kva du finn tilgjengeleg? Det er fordi dette endra seg etter kva som er i sesong. For eksempel er hausten tid for rotgrønsaker, gresskar og blomkål som er perfekt for ei næringsrik og god høstgryte saman med linser. Sesongbasert mat er ofte billigare og smakar ekstra godt. Sjekk også ut dine lokale innvandrarbutikkar, dei sel ofte mat utan emballasje og fleire fører sokalla b-varer, som smakar like godt som det ein ellers finn i butikken men som kanskje ikkje hadde riktig fasong for eksempel.

4. Lag dine eigne hygieneprodukt

Visste du at du kan lage tannkrem og deodorant av dei same ingrediensane – kokosolje og natron, men før du hive deg på det vil eg utfordre deg til å tenke over om du faktisk treng å bruke deodorant kvar dag? Er dette noko du brukar fordi du treng det, eller noko du begynte å bruke fordi det var berre eit produkt alle brukte? Dersom du tek ein runde med denne tankegangen og ser over hygieneprodukta dine ser du kanskje at det er fleire ting du faktisk ikkje treng. Dersom du treng ekstra motivasjon til å kutte desse produkta kan du rekne saman kva det kosta det å kjøpe produkt som du ikkje har brukt (men merk at pengane på kontoen går ikkje ned sjølv om du kvittar deg med desse produkta). Gje gjerne vekk produkt du ikkje treng gjennom for eksempel Finn.no.

Sjå postar om olivenolje som ansiktsvask, korleis du kan lage din eigen skrubb, tannkrem eller deodorant her.

Foto: Kristine Ullaland. Om du føle deg klar til å prøve ei oppskrift med fleire ingrediensar enn dei som er referet til over, kan du prøve deg på denne leppepomaden.

5. Menskopp

Gjennom ei livstid vil kvinner i snitt kaste mellom 100 til 140 kg sanitetsprodukt. Dersom du tenke over den økonomiske delen av det er dette ein månadleg utgift som kostar rundt 200-300 kr per syklus. Dersom vi reknar at du brukar 200 kr på sanitetsprodukt i månaden blir det 2400 i året. Dersom vi gangar dette med 10 år blir summen 24.000. Kva om eg fortalde det at du berre treng ein menskopp, som kostar rundt 250-350 kr, og at du kan bruke den i 10 år? Les ein meir om menskopp her.

6. Barberhøvel

Eingongshøvlar skapar unødvendig mykje avfall, men mange vel desse over dei meir kostbare barberhøvlane frå f.eks gillette, der braberblada kosta rundt 140 kr for ein 4-pakning. Ved å gå over til ein gjenbruks-barberhøvel i rein metall kan du faktisk på blad som er tilpassa din hudtype for fem kroner for barberbladet NB! Folk som har dårleg erfaring med safety razor har gjerne kjøpt det «beste barberbladet for salg», dette betyr ofte det skarpaste bladet og passar for ru, gamal mannehud og ikkje sarte kvinneleggar. Du kan få ein god høvel frå 200 kr og barberblada ligg stor sett på 25 kr for 5 blad. Dette er pakka i papir og blada kan resirkulerast på din lokale renovasjon. Du kan lese meir om korleis velje høvel og barberblad her.

Foto: Kristine Ullaland. Kjøpe du ein kvalitetshøvel kan du bruke den i mange år, og når den ein gong blir øydelagt og ikkje kan reparerast, kan den leverast tilbake til renovasjonen for å bli til eit nytt produkt av metall. Blad til ein slik høvel kostar 5 kr stk og kjem ofte i ein fem-pakning.

7. Lag din eigen bokashi-kompost

Det kostar å kaste, og dessverre er det mange kommunar som ikkje tilbyr kompost til sine innbyggarar. Når ein ser over dei tradisjonelle kompostane som varmkompost og kaldkompost, ligg prisane på 5000,- kroner, og startpakke til bokashikompost ligg på rundt 1200,-. Eg vil anbefale bokashikompost, men du treng ikkje kjøpe boksar. Dei beste kompostboksane eg har er tom emballasje eg har fått frå kebab-sjappa i nabolaget, og dei er dei eldste bokashiboksane eg har. Det einaste du treng er ein lufttett boks og bokashistrø. Bokashistrøet kostar rundt 200-250 og varer ca. eit halvt år (dette vil variere etter kor mange de er i hushaldninga og kor mykje komposterbart avfall de har). Les meir om bokashikompost her og korleis du kan lage ditt eige strø (men i dette tilfelle er det lettare å kjøpe:).

8. Sengetøy i lin – som igjen kan bli kjøkkenhandle

Kor mange laken og sengetøy treng du eigentleg? Kan du klare deg med eit? Vi har over år berre hatt eit sett sengetøy, og gjev oss meir oppbevaringsplass. Sengetøyet har dei siste åra vore den same modellen, og vi brukar rundt 3 år på å slite det ut. Då får sengetøyet nytt liv som kjøkkenhandkle og tøyposar til mat. Eg vil anbefale at du kjøpe lin ettersom det er mindre krevjande å dyrke enn bomull, men dersom dette er ein tekstil du ikkje likar vel heller noko du faktisk likar og kjem til å bruke. Det er ikkje so miljøvennleg om det blir liggande i skapet ubrukt.

9. Selg ting du ikkje brukar

Foto: Kristine Ullaland. Har du fine vintagekle som du ynskjer å selje, kan din lokale bruktbutikk vere interessert. Dersom du tenker økonomi er det mest økonomisk å selge det sjølv. Her illustrert med eit bilde frå Kollektivet i Kristiansand.

Sett opp ein eigen konto i banken din som du sette over alle pengane du får på å selge dine gamle ting. Før eg gjorde dette hadde eg lite oversikt over kor mykje eg fekk inn på å selge mine gamle ting. Finn.no og Tise er begge fine plassar å selge. Sosialantropologen Michael Thompson har laga modellar som ser på reisa tinga våre har frå nykjøp til verdilause til verdifulle antikvitetar – ei artig bok om du vil nerde litt, men ein ting eg tok med meg derfra som eg sjølv brukar når eg sel ting eg har kjøpt nye er at ein stort sett kan vente seg 25 % av innkjøpsprisen av klea når du sel vidare. Dette gjeld dog berre dersom du er førstekjøpar, dersom du har kjøpt brukt kan du i stor grad vidareselge for same prisen du kjøpte for. Det er derfor svært økonomisk gunstig å kjøpe brukt. Kleskjøpa mine finansiera seg i stor grad sjølv, nokre plagg stig til og med i pris fordi dei blir trendy eller samleobjekt. Har du gull i skapet eller andre stadar i heimen din? Gje andre gleda av å bruke det, og sett pengane du får inn på ein eigen konto slik at du ser at det faktisk gjev inntekter – kanskje det kan finansiere dine kleskjøp også?

10. Kutt unødvendige forbruksartiklar på kjøkkenet

Tørkepapir, bakepapir, aluminiumsfolie og plastfilm er berre nokre av forbruksartiklane mange nordmenn kjøper jamnleg, men kva om du hadde redusert eller kutta bruken av ein eller fleire av desse artiklane? Tenk gjennom kva situasjonar du brukar for eksempel tørkepapir og tenk over kva alternativ er. Er det for eksempel når du blir klissette på hendene under matlaging? Kanskje ein handvask og tøyhanduk kan fungere like so godt? Bakepapir kan erstattast med olje/ smør eller du kan kjøpe ei silikonmatte, som kan brukast i mange år. Folk bruka aluminiumsfolie til mykje forskjelling, blant anna pakke inn mat. Bruk heller ein tallerken til å dekke over maten eller ein boks. Det same gjeld plastfilm. Dersom du treng motivasjon kan du gjere det same her som med fleire av punktene over, sjå over kvitteringar (dersom du har eit medlemskort har du også oversikt over kjøpa dine her), og rekn saman kor mykje du brukar på forbruksartiklar på kjøkkenet i månaden og året.

Foto: Kristine Ullaland. Ein enkel måte å redusere emballasjeavfall på kjøkkenet er å ta med gjenbrukbare tøyposar til lausvektsvarer. Desse posane kan du kjøpe eller sy sjølv. Bruk gjerne tekstil du har liggande heime. Posane på bilde er laga av ei gamal gardin og sengetøy. Dette kan og vere ei fin gåve. Oppskrift finn du her.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y. Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Kristine Ullaland