Kategoriarkiv: Forbruk

Er fossilkle framtida?

januar 21, 2022 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Hadde det ikkje vore til god hjelp om nokon gjorde jobben for deg når du skal vurdere nye ting til garderoben din, slik at du ikkje sjølv trong å gjere mykje research for å finne ut nettopp kva tekstil og klesplagg som var mest berekraftig? EU har starta arbeidet med å lage ei miljømerking til nettopp tekstil. I arbeidet med å utarbeide kriteria for denne miljømerkinga har dei invitert inn bransjen sjølv. Når ein no ser på det foreløpige arbeidet ser det ut til at mektige aktørar innan tekstilbransjen har satt narrative i sin favør. Forbruksforskar Ingun Grimstad Klepp held ikkje tilbake når ho seier at dersom dette miljømerket blir lansert slik som det ser ut i dag vil det vere verdas største grønvaskingsprosjekt (sjå hennar innlegg nederst i saka).

Kva er det EU planlegg?

EU-kommisjonen har lag fram eit forslag om å bruke metoden Product Environmental Footprint (PEF) som grunnlag for rangering av miljø- og klimafotavtrykk til sko og kle. Arbeidet med PEF for bruk i denne samanhengen var til høyring i haust, og er i stor grad klar til bruk. Formålet er å gjere det lett for blant anna forbrukaren å velje produkt med lavt fotavtrykk.

Det rammeverket for utrekning av miljø og klimafotavtrykk som ligg til grunne per no, vil føre til at syntetiske material vil bli framheva som gode miljøval. Naturlege material vil på den andre sida komme på andre sida av skalaen, nemleg dårleg ut.

Kort forklaring på kva Make The Label Count-kampanjen jobbar for.

Forslaget frå EU-kommisjonen har møtt sterk motstand, blant anna frå ein internasjonal koalisjon av organisasjonar som står bak kampanjen; Make the Label Count fordi metoden PEF blir ansett som ein ufullstendig metode i arbeidet med å rekne ut påverknaden kle og sko har på miljøet. Grunnen til det er for eksempel at PEF ikkje tek i mente viktige faktorar som påverkar berekraft. Dette kan bidra til å villeie forbrukaren til å tru at klesplagg er meir miljøvennleg enn det som faktisk er tilfelle, men kva kan gjerast for å gjere denne utrekninga meir representativ?

Kva kan bidra til å gje eit meir reelt bilde av klesplagg sitt klimaavtrykk?

I følgje Make the Label Count er det fleire tiltak ein kan gjere for å få eit betre bilde av miljøpåverknaden til kle (besøk deira nettside for å få direkte oversetting):

– Inkluder mikroplastforureining

Det er etterkvart velkjent at kle avgjer fiber både i bruk og ved vask. Når desse kleda er laga av tekstil som ikkje er naturleg, vil det bety at plagga avgjer mikroplast som vil ende i naturen. For å gje eit reelt bilde av kor berekraftig eit plagg er, er det viktig å ta i berekninga om plagget bidrar til mikroplastforureining.

– Kan plagget gå tilbake til jorda eller tilbake til produksjonssirkelen?

Den sirkulere naturen til naturfiber er ikkje tatt med i betraktning PEF. Tekstilar som består av reine naturmaterial (100% ull, silke, bomull, lin. hamp etc.) kan i teorien komposterast og bli til jord. Syntetiske, fossilbasert tekstil vil aldri gå tilbake til jorda og kan bidra til mikroplastforureining til jord, luft og vatn.

– Inkluder kor lenge er plagget i bruk

Å ha med plaggets brukstid i rekneskapen når ein skal rangere kor miljøvennlege kleda våre faktisk er, er ein viktig faktor som per i dag ikkje ser ut til å vere ein del av EU-kommisjonen sin plan. Plagg som har lang brukstid er meir berekraftige enn kle som har kort brukstid. Kle av reine material blir ofte brukt over lengre tid enn kle som er laga av syntetiske material. Les meir om teori tilknytta forbruk frå tidlegare blogginnlegg.

– Inkluder alle utslepp relatert fossile kjelder

Medan naturfiber si utrekning inkludera alt frå drivhusgass, land og vassforbruk, blir ikkje miljø- og klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil utrekna på same måte. Utrekninga av klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil inkludera ikkje «raw material formation», noko som føre til at fossilbasert tekstil kjem urettmessig ut som eit meir berekraftig val enn naturleg tekstil. Fossilbasert tekstil er definitivt vinnaren dersom EU-kommisjonen får gjennom bruken av PEF slik den står i dag. Det er viktig at dei tek med heile produksjonslinja i utrekninga av miljø og klimafotavtrykket til fossilbasert tekstil.

– Inkluder produksjonspraksis

Vurdering av fiberproduksjonen skjer utan at det blir tatt inn i berekninga om det har blitt brukt berekraftige landbruksmetodar. Her går det tapt ein viktig moglegheit til å stimulere til berekraftig landbrukspraksis, og EU legg ikkje til rette for oppnåing av sitt eige mål om å beskytte og oppattrette naturlege økosystem.

– Sosial påverknad

Den sosioøkonomiske påverknaden av fiber og tekstilproduksjon er ikkje tatt i betraktning i PEF-metoden. For å få eit berekraftig samfunn må vi vi også ta den sosioøkonomiske påverknaden i betraktning.

– Makethelabelcount.org

Sterkt innlegg frå professor Ingun G. Klepp, OsloMET.

Fossilkle er ikkje framtida

Det er viktig å bruke på ny resursar vi allereie har i forbruksloopen, men som Make the Label Count-kampanjen viser, gjev ikkje EU-kommisjonen sitt arbeid det heilskaplege bilete av klimaavtrykket til tekstil slik det står skissert no. Dersom EU-kommisjonen går vidare med dette arbeidet utan å gjere endringar kan det få store følger for naturleg tekstil, som risikera å bli utkonkurrert av fossilbasert tekstil, på tross av dei nevnte negaitve konsekvensane over, som til dømes opphavet til fossiltekstil og at det avgjer mikroplast. Dersom det ikkje blir gjort endringar risikera vi at tradisjonsplagg som bunad vil bli merka som miljøversting, sjølv om dette er eit antrekk i naturtekstil som vi brukar over mange år, og som gjerne går i arv. Følg gjerne arbeidet til denne kampanjen og vis ditt engasjement, dersom dette er noko som er viktig for deg.

Svolten på meir?

Har du lyst til å nerde deg i forbruksforsking? Sjekk ut nettstaden Klesforskning for meir info.

Les Tone Skårdal Tobiasson og Ingun Grimstad Klepp sin kronikk i tekstilforum: EU truer bunaden.

Ynskjer du informasjon og inspirasjon til korleis du kan få ein meir berekraftig, lettstelt garderobe? Sjekk ut boka Lettstelt her.

Sjekk ut intervjuet eg gjorde for ZERO WASTE NORGE med berekraftskonsulenten Anne Blirup, som står bak Sustainaware. Intervjuet har tittelen; A circular approach to textiles.

For eit meir historisk perspektiv rundt forbruk kan intervjuet eg gjorde for ZERO WASTE NORGE med historikaren Susan Strasser vere spennande for deg; What can we learn from our history.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg, og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. , Rakel Y., Tarynn M., Siri, K. H., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Hanna Morgan

emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Jul, Nyttårsforsett, Repost, søppelreduksjon

Derfor forenklar Zero Waste-livsstilen nyttårsforsetta dine

desember 30, 2021 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

I desse dagar er det mange som sette seg forskjellige mål for det nye året. Er du i ein prosess der du vurdera kva endringar du ynskjer i kvardagen din i det kommande året? Sjå korleis ein søppelfri livsstil og dine nyttårsforsett kan forsterke kvarandre.

Drikke og ete sunt

Sjølv om filmen etter kongens nyttårstale gjev viser bilde av vakre naturlandskap og folk som står på ski i bratte fjellskråningar, er det gjerne ikkje i fjella vi oppheld oss i jula, men inne i varmen med god tilgang på det ein måtte ynskje av mat og drikke. Norske juletradisjonar består av feit mat og sukkerhaldig drikke, noko som kan vere med på å bidra til at sunt kosthald står på lista til mange nordmenn, når ein set seg mål for det nye året.

Ein Zero Waste-livsstil vil hjelpe deg å ete sunt fordi du i større grad vil ete meir fersk og «heil» mat. Dette fordi emballasjefri mat trumfar den emballerte maten, som oftare er prosessert. Ved å velje mat i lausvekt vil kosten bestå meir av ferske råvarer som frukt, grønsaker, som du finn i alle daglegvarebutikkar, og lausvektsvarer som bønner og linser som du finn i lausvekt hos fleire innvandrarbutkkar eller Zero Waste-butikkar. Som ein sideeffekt vil du også ete meir sesongbasert, då sesongvarene ofte er fri for emballasje. Begynn i det små med å velje ein eller to lausvektsvarer neste gong du går i butikken. Etter kvart vil dei emballasjefrie alternativa bli meir synlege for deg når du går i butikken.

Når du laga maten du et frå grunnen av, veit du i mykje større grad kva du et, enn når du kjøper prosesserte matvarer. Personleg har eg også funne stor glede i vente på vårsalaten, bærsesongen eller eplesesongen. I ei tid der ein ikkje må vente på noko, er det faktisk litt fint å vente på noko ein kan glede seg over.

Foto: Elliot Banks. Dei ulike eplesortane har noko ulik sesong. Sjå oversikt her.

Ta med eiga flaske

Grønare kvardag oppfordra i juli 2017 lesarane til å kutte plastflaska, og det blei oppmuntra til å bytte ut kjøpevatn med ei gjenbruksflaske som ein fylle på vatn med sjølv. I følgje The Guardian kjøpast det kvart minutt ein million plastflasker globalt. I Norge har dei fleste av oss godt vatn i springen. Ved å ta med eiga flaske drikk du når du er tørst, og blir mindre freista til å kjøpe usunne leskedrikkar. Det er økonomisk, bra for helsa og bra for miljøet.

Få orden

Forbruk er i stor grad ein del av liva våre, men mykje av det vi kjøper og tek med oss inn i heimen vår er meir i vegen enn til nytte. Ved å bli bevisst på forbruksvanar og gå gjennom heimen din, kan du få eit ordenssystem som du klare å følgje.

Du har kanskje allereie høyrt om KonMari som er eit konsept utvikla av «rydde-eksperten» Marie Kondo. Ho har ein kjend TV-serie på Netflix. KonMari handla om å forenkle og organisere heimen din, slik at du aldri treng å gjere det igjen. Tankesettet har fleire parallellar til Zero Waste-livsstilen, der ein for eksempel reflektera over livsløpet til alt ein tek med seg inn i heimen. Ved å organisere og redusere forbruksmateriell i heimen, bruka ein mindre tid på å rydde, ein har oversikt over kvar ting er. Det er økonomisk fordi ein kjøper mindre og kanskje det også kan gje deg inntekter ved å selje ting du ikkje treng, eller leige ut ting du brukar sjeldan på f.eks. leieting.no.

For inspirasjon kan du lese meir om korleis du kan redusere forbruksartiklar og spare pengar ved å følgje desse postane; Korleis få eit Zero Waste-kjøkken , Zero Waste-bad og ein artikkel om dei fem R’ane som Zero Waste bygge på.

Lat deg inspirere av dokumentaren – Minimalism: A Documentary About the Important Things

Få betre økonomi/ spare pengar

Mange trur at det å legge om til ein Zero Waste-livsstil er kostbart, men dette stemmer ikkje. Det å ta avstand frå ting ein ikkje treng er punkt nummer ein når ein snakka om ein Zero Waste-livsstil. Det å for eksempel la vere å kjøpe take-away kaffi, for å heller å drikke ein kopp på jobb. Det å heller kjøpe brukt enn å kjøpe nytt, eller å bytte ut forbruksartiklar med gjenbruksartiklar, vil over tid spare deg for mykje pengar. Nokre kafear gjev også rabatt dersom du tek med eigen emballasje, som for eksempel Godt Brød, Nord Bakeri, Stockfleths, Starbucks og Dromedar Kaffebar.

På same måte som at det er dei små tinga i kvardagen som gjer at kvar og ein av oss i snitt kastar 433 kilo avfall i året, er mykje av det vi bruka pengar på også små ting som vi i liten grad vil sakne om vi reduserte eller kutta det ut.

Fem enkle tips for å spare pengar

Kjøp brukt – Psykologisk forelding føre til at nye varer fell i pris om lag det sekundet du tek det med deg inn i heime din. Det betyr at kjøpar nr. 2 kan gjere eit godt kjøp. Prisen frå kjøpar 2 til kjøpar 3 er relativt lik, for eksempel på Finn.no.
Et opp maten – Mykje av pengane våre kastar vi rett i søppla, i form av mat. Til og med Opra Winfrey har uttalt seg om dette. I Norge har vi fleire flinke folk og organisasjonar som frontar dette, som Spis Opp Maten drifta av Mette Havre. Treng du inspirasjon til kva du kan lage av matrestane dine er Fattig student ein kreativ inspiratør på dette feltet.
Kjøpestopp – Mange av tinga vi har i heimen har vi for mykje av. Ha kjøpestopp på det du har for mykje av, til du har brukt opp det du har. Allier deg gjerne med ein venn, kollega eller familie og gjer det til ein konkurranse.
Kjøp nytt når du har seld noko av tilsvarande verdi – Psykologisk sett er det vanskeleg for oss menneske å gje slepp på noko vi allereie har, i bytte med noko nytt. Det kan gje deg ein ekstra tenkepause, og spare deg for spontankjøp.
Lag dine eigne hygieneprodukt – Enkle ingrediensar som natron, kokosolje, olivenolje og bivoks kan bli med å erstatte om lag alle dine vanlege hygieneprodukt. Det er utruleg økonomisk og du har full kontroll på kva du puttar i og på kroppen din. Her finn du oppskrifter på skrubb, såpe til hud og hår, fuktbar, deodorant, ansiktsolje, leppepomade, skjegg og hårpommade og tannkrem. Fleire av desse oppskriftene tek under fem minuttar å lage, og f.eks såpeoppskrifta held deg med såpe opp mot eit år.

Hugs at det er viktigare med progresjon enn perfeksjon! Sett heller små, realistiske mål enn store, ambisiøse mål. Då er det lettare å lukkast, i føgje forskning. Ynskjer deg eit riktig godt nytt år!Takk for at du les Grønare kvardag.

Repost – denne saka var først publisert 03.01.2019 og vart laga med støtte frå Patreon-støttarane, Kristoffer, Martin, Synnøve. Siri, Therese, Solhild, Taryn, Rakel, Kristin og Ida. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt gjerne Grønare kvardag på Patreon du også. Di støtte betyr mykje!

Toppfoto: Florencia Viadana

DIY, Dyr, emballasjefri, Forbruk, hund

ZERO WASTE-HUND: EIN GRØNARE GUIDE

oktober 17, 2021 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Plastfrie tiltak og Zero Waste-vennlege livsstilsval florerer når det kjem til råd relatert til innkjøp av mat og kle, men korleis gjere tiltak for å også ha ein Zero Waste-tilnærming til hundeholdet?

Det er faktisk fleire ting du kan gjere, basert på ting du allereie har heime. Kva karbonfotavtrykk din hund har er avhengig av deg som eigar. I følgje boka «Greening your Pet Care» av Darcy Matheson (2016), har ein mellomstor hund eit dobbelt so stort karbonavtrykk som ein gassbil som køyre 10,000 km i året.

I hundeverda er det ein del parallellar til småbarnsverda, der forbruksting som våtserviettar og porsjonsmat er normalen for mange. Det er lett å tenke at dette er den beste løysinga, men det er fleire tiltak ein kan gjere for å redusere eller kutte plast og søppel i forbindelse med hundehold. Denne teksten vil gje deg nokre tankar og idear om kva slike tiltak kan vere for din hund.

Zero Waste-hundehald – er det noko for meg?

Ikkje bli skremt av Zero Waste-begrepet og tenk at du faktisk må ha null søppel for å ta tak i dette. Zero Waste er eit tankesett, og små og store tiltak for å redusere avfall og svinn hjelper. Velg dei tiltaka som passar deg og din hund, og velg deg ut 1 – 3 tiltak som du legg til vanene dine over tid. Tenk progresjon heller enn perfeksjon! Er det noko du ikkje finn gode Zero Waste-vennlege løysingar på, fokuser då heller på det du kan gjere og som er gjennomførbart for deg og din hund.

Kjøp brukt eller spør ein ven!

Det ligg per no over 8000 annonser med brukt hundeutstyr på finn.no. Sjå gjerne gjennom bruktmarkedet først, før du kjøper nytt. Det gjer du enkelt ved å for eksempel søke etter merket du leitar etter eller det spesifikke produktet. Det gis også mykje hundeutstyr vekk gratis dersom det ikkje er så viktig at det er fint. I tillegg til å vere meir miljøvennleg, er det også meir økonomisk ettersom det ikkje er uvanleg med halv pris eller mindre for ubrukt eller pent brukt hundeutstyr. Vi har sjølv fått mykje fint på finn til ein god penge. Her finn du alt frå transportbur, selar, dekken og skåler. Er det eit spesielt merke eller produkt du ser etter? Lag ei annonse der du etterspør dette eller lagre søk, slik at du får beskjed når nokon legg ut annonse om nettopp det du ser etter.

Spør ein ven!

Det er også godt mogeleg at du har ein eller fleire vener som har eller har hatt hund. Spør om dei har noko hundeutstyr som du treng. Eg har sjølv fått fleire fine ting til min hund på denne måten, og venane mine blir kvitt ting dei ikkje brukar og frigjer dermed plass. Vinn-vinn! Har du noko hundeutstyr du ikkje brukar? Reverser prosessen – legg det ut på finn eller tilsvarande portal eller gje det til ein venn <3.

Kva skal hunden ete?

Då eg først begynte å gjere research for å finne ut korleis eg kunne ha hund på ein måte som var i tråd med mine verdiar, hadde eg tenkt å lage hunden sin mat sjølv. Det er absolutt mogeleg, og den beste måten å ha eit Zero Waste-hundehald på. Det er også svært tidkrevjande, for ikkje å snakke om å finne ut kva denne maten skal bestå av.

Karnivore eller omnivore?

Det er ei heit potet å diskutere foret til hunden, om den bør ete rått kjøtt, insektsprotein eller om den kan leve godt på restematen din eller plantebasert tørrfor. Personleg enda eg opp med å bli svært forsiktig med foret. Vi kjøpe difor for som vår veterinær anbefalte. Det er ikkje emballasjefritt men det kjem i ein plastpose utan aluminium, som kan resirkulerast. Vi kjøper so stor pose som mogeleg. Posen reingjer vi og brukar som emballasje når vi f.eks. skal sende noko. I Zero Waste-miljøet er det fleire som forar hundane sine matrestar, men les deg opp på kva mat dette kan vere og rådfør deg med veterinær.

Zero Waste-vennleg hundesnop

I motsetning til hovudforet, som er delte meiningar om, er det atskillig lettare å finne hundesnop som er i tråd med dine avfallsreduserande visjonar og kva ynskjer du har til innhaldet til maten. Dei aller fleste dyrebutikkar som sel hundemat har lausvekt. Dette er alt frå diverse tørka animalske produkt, vegetabilske produkt til kakeliknande snop.

Du kan også lage snop av mat du har heime. Sjå kva matvarer dette gjeld.

Ikkje kjøp råhud

Ein ting du bør styre unna er råhud, ofte referert til som raw hide. Selgarar av produktet framstille ofte dette som eit biprodukt frå slaktebransjen, og frå eit Zero Waste-perspektiv gjer det jo absolutt meining å dra nytte av eit avfallsprodukt på ein slik måte. Men råhud er ikkje eit avfallsprodukt frå slakteribransjen, men frå lærindustrien. Det er lite læreproduksjon i Norge, og mykje av råhuda blir produsert i Kina. Det kan gå lang tid frå dyret blir slakta til læret blir garva, og det blir også brukt sterke kjemikaliar for starte prosessen med å garve lær.

Eg hadde i utgangspunktet tenkt å anbefale eit alternativ som eg sjølv har kjøpt mykje av, som heiter No hide, som selgast i lausvekt. Dette blir framstilt som eit produkt basert på ris, som er lett fordøyeleg og ikkje inneheldt mykje fett (viktig for kvalp). I forbindelse med research til denne teksten kom eg over ei sak som stiller spørsmål til om selskapet bak No hide verkeleg er «no hide» also ingen råhud. Det pågår no eit klassesøksmål mot bedrifta der det blir hevda at selskapet forleda forbrukarane til å tru at dei kjøper eit produkt fri frå råhud, utan at dette er tilfelle. Eksempelvis har selskapet importert 907 tonn råhud frå Kina i løp av eit år. Det er jo litt rart når selskapet hevda at dei sel produkt fri for råhud. Du kan lese meir om det her.

Dersom du tillet hunden din mjøl/ prosessert mat, er fiskekaker med kveite frå Søstrene Hagelin (Bergen) ein suksess når du treng litt ekstra fokus. Dei kan frysast og tinar raskt.

Emballasje til handling av hundemat

Når du handlar hundefor emballasjefritt gjer du det på same måte som når du handlar til deg sjølv. Det kan vere lurt å ha eigne lausvektsposar til hundesnopet. Du kan enkelt lage dine eigne sjølv ved å følge denne oppskrifta. Du kan også bruke syltetøyglas eller boksar i metall. Desse posane i silikon er også fine, og gjer det praktisk å transportere fersk snop i lomma. Tørka hundesnop som blir kjøpt i tøypose kan også oppbevarast i tøyposen om du ynskjer det, eventuelt eit glas med lokk dersom du har kjøpt noko som luktar.

Skåler til mat og drikke

Treng du eigne hundeskåler eller kan du bruke noko du har? Dersom du kjøper ei skål i glas eller porselen som er laga til menneskjer, er sansynligheten mykje mindre for at den inneheld uønska kjemikaliar. Kanskje det er noko fint på Finn.no eller din lokale bruktbutikk? Ved å styre unna plastskåler sikrar du deg også for at skåla kan vaskast i oppvaskmaskin.

Hygiene

Stell av pels

Det du treng av hygieneartiklar til hunden er i stor grad enkelt å lage sjølv. Det gjeld alt frå mild såpe til pelsen, balsam til potesalve. Fleire Zero Waste-butikkar sel også sjampo til hund med lite eller ingen emballasje. Desse er også ofte laga lokalt (lenke til såpebar om du ikkje har noko tilbod i ditt område). Dersom du har ein hund som har krøllar eller har litt matt pels, kan du ta kokosolje og gni mellom hendene og ta over pelsen etter hunden er nyvaska. Kokosolje kan gis oralt til hund, so du treng ikkje uroe deg for at hunden skal reagere når den vaskar seg sjølv seinare. Kokosoljen vil gje fett til pelsen og gjere den blank.

Er du uroa for at hunden skal få i seg uønska kjemikaliar etter husvasken? Sjå korleis du kan få ein grønar husvask her.

Stell av pels: Børster i naturmaterial

Hugs at det mest naturvennlige du kan bruke, stort sett er det du allereie har. Treng du ein børste, er det no fleire meir miljøvennlege alternativ tilgjengeleg både for deg som med eit raust budsjett og deg som har eit stramt budsjett. Hugs at kva pels hunden din har vil avgjere kva børste som vil fungere for deg. Du treng ikkje nødvendigvis spesifikke hundebørstar, men kan fint bruke børstar som er meint til menneskjer. I budsjettklassen finn du børstar hos Søstrene Grene, som er laga av tre og naturbust. The body shop har også noko utval, i middels prisklasse. Dei er laga av bambus og naturgummi. Vil du gå for kremen har Iris Handtverk fleire fine børstar, som er handlaga av svaksynte personar. Flotte børstar men du klare deg fint med dei andre. Dersom du har ein hund med tett, krøllete pels kan ein kam i metall vere ein langsiktig ven. Når kammen ein gong blir øydelagt og ikkje kan brukast lenger, kan du resirkulere den som metall ved din lokale renovasjonsstasjon.

Styr unna Show Dog Groomin Karde i bambus, som selgast blant anna på Musti. Eg blei sjølv so begeistra då eg såg denne børsten at eg kjøpte den utan å legge merke til at den ikkje har plast på tuppane av karden. Det var først då hunden protesterte under børsting at eg la merke til det. Det er flott at bedriftene ser etter plastfrie alternativ, men det er sjølvsagt viktig at produkta også er funksjonelle (og ikkje vonde som i dette tilfelle).

Innkjøp av utstyr

Dekkenet frå Carhartt er av bomull, med syntetisk fyll.

Det finnast eit hav av utstyr til hund, og det ein finn av sele, halsband, dekken, senger og leikar er stort sett av syntetiske material som til dømes polyester. Dersom du ynskjer å unngå syntetiske material til halsband og sele, er det beste alternativet naturfarga lær eller hamp. Det er dessverre få alternativ på det norske markedet endå, men sjå kva som er tilgjengeleg i ditt nærområde.

På grunn av klimaet her, og mykje nedbør, går mange hundeeigarar til innkjøp av regndekken for å unngå våteksem og andre plager. Det er vanskeleg å få tak i eit godt dekken utan å bruke syntetiske material. Då må det i sofall bli voksa bomull som eksempelvis Carhartt føre (google søk). Polstringa er dog syntetisk og det er krevjande å finne dekken som i sin heilheit er laga av reine material. Det er også ikkje like vanntett når det regnar mykje.

Ein god nr. 2 er dekken som er laga av resirkulert material. Hurtta har til dømes ein eco-serie der dei har fokus på nettopp dette. Eg har ikkje prøvd desse produkta sjølv men dei har fått gode tilbakemeldingar på dekken og er eit merke som generelt sett skal ha god kvalitet. Det kan vere verdt å sjekke ut ditt lokale tilbod. Eit anna alternativ kan vere regndekken av oljehyre. Dette er eit material som er eit plastprodukt, men det toler mykje og du treng ikkje impregnere det.

Finn du ikkje produkt du er fornøgd med, ta gjerne kontakt direkte med produsentane og informer om dette og kva du ynskjer i staden. Eventuelt ta kontakt med din lokale selgar. Slike spørsmål er med på å påverke framtidige produksjonsval og innkjøpsval.

Leikar

Det kjem stadig fleire leikar som i vertfall delvis består av material som kan komposterast og resirkulerast, som til dømes hamp, naturfarga lær, ull og bomull. Slike leikar finn du av og til i din lokale dyrebutikk. Hamp er mindre krevjande å dyrke fram enn bomull og har mange av dei same funksjonane. Du finn dei gjerne som tauleikar. Det er også etterkvart leikar som er laga av resirkulert tekstil av ull eller som består av syntetiske material som er laga av resirkulert plast. Eit selskap som har fokus på dette er Gaia. Dei har fokus på å bruke resirkulert material og naturmaterial. Om du ser etter leikar laga av resirkulert PET (plast) er Resploot eit godt alternativ.

Brukte bamsar frå Finn eller Fretex, er også eit alternativ. Alternativt kan du lage leikane sjølv. Hundane er ikkje so fine på estetikken, so ein sokk med ein ball i kan vere heilt topp. Om du er fingernæm kan du kanskje sy ein bamse av den gamle dongeribuksa eller lage ein draleike av ei utslitt t-skjorte?

Håpa dette har vore til inspirasjon! Det er mykje meir enn kan gjere for å redusere avfall og svinn i hundehaldet, men bruk gjerne tipsa over som ein start, og bygg vidare på dette. Har du nokre tips du vil dele? Del gjerne i kommentarfeltet under, eller på Grønare kvardag si facebookgruppe.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Tarynn M., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Alvan Nee

berekraftig, DIY, emballasjefri, Forbruk, hudpleie, Inspirasjon, søppelfri, zero waste

Ting du ikkje visste bidrar til plastforureining

juni 25, 2021 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Mange av tinga vi tenke på som ein del av kvardagen kan bidra til unødvendig forsøpling. Sjå om nokon av tinga på lista under er nokre av dine favorittar.

Tyggis!

Mange er nok ikkje klar over at tyggis er plast. Litt meir forklart er det laga av syntetisk gummi som er laga av råolje (same som gummistøvlane dine). Det er derfor du kan tygge den same tyggisen i timesvis. Når du spytta tyggisten på bakken, blir det derfor slike kvite tyggismerker fordi det er eit syntetisk produkt og vil ikkje bryte ned slik vanleg mat gjer. Det er anslått 100.000 tonn tyggis kjem på avveie årleg, og dette bidreg til plastforureining, i følgje Just One Ocean.

Tyggis er ikkje noko nytt – berre innhaldet

Menneske har tygd tyggis-liknande ting i tusenvis av år, i følgje Just One Ocean, som viser til grekarane brukte resin frå mastick treet, medan aztekarane og mayafolket brukte ein type tresevje. Det same gjorde indianarane, som tygde harpiks, ei vane som også nybyggarane tok til seg.

Chicle, som er eit gummiliknande stoff som er utvunne av sapodilletreet, var fram til 1950-åra den føretrekte ingrediensen. Den store etterspørselen etter tyggis gjorde det vanskeleg å finne nok råvarer og blei etterkvart erstatta med syntetiske produkt.

Det er framleis mogeleg i dag å få tak i tyggis laga av naturlege råvarer, som sapodilletreet. True Gum er ein slik forhandlar, som du finn i fleire helsekostbutikkar og nokre Zero Waste/bærekraftsfokuserte butikkar.

Eg er ikkje kjend med kva emballasje True Gum er kjem med, og korvidt den kan resirkulerast.

Te-pose

Visste du at ein tepose kan gje teen din meir enn berre god smak? Kanadiske forskarar har funne at nokre plast-teposar avgir høge nivå av mikroplast i vatn. Medan dei fleste teposar er laga av papir, plast er brukt til å forsegle posen har premium te i postar i stor grad gått over til pyramideforma posar. Denne formen skal i følgje produsentane gje teen betre mogelegheit til å trekke. I forsøket fant forskarane at ein einsleg tepose avga 11.6 bn mikroplast og 3.1. bn nanoplast til vatnet. Menga partiklar desse posane avga er mykje høgare enn tidlegare rapportert i forbindelse med plastforureining og mat.

Kva kan du gjere?

Kjøp te i lausvekt eller utan te-pose. Kva som er tilgjengeleg og riktig løysing for deg vil vere avhengig av kvar du bur og om du har veldig spesifikke preferansar når det kjem til smak. Det finnast jo ei mengde av ulike te-typar og smakar, so det kan jo vere ein fin anledning til å prøve litt nye ting. Kanskje du finne ein ny favoritt? Dersom du bur i ein by har du mest truleg ein eller fleire butikkar som sel te i lausvekt. Dersom du ikkje har det, kan du kjøpe te utan te-posar, som selgast f.eks. på Kremmerhuset eller tilsvarande butikkar. Emballasjen kan dessverre ikkje resirkulerast frå Kremmerhuset. Dersom du har ein innvandrersjappe kan du finne større kvantum med te, men ver obs på at te i blanke posar gjerne har lågare kvalitet. Te er ferskvare og skal oppbevarast mørkt.

Kvalitet på te

Dersom du går på ein butikk som Reindyrka, vil du sjå at det er ulike kvalitetar på teen. Det påverka pris og påverka også kompleksitet på smak. Dersom du berre vil ha ein enkel, vanleg te, gå for noko Earl Gray. Om du likar å smake på ulik mat og drikke, kan dette vere ei spennande reise. Sjå etter lange teblad og lite «rusk». Dette er høgkvalitets-te og er gjerne litt dyrare. Du kan gjerne kjøpe ein av kvar og samanlikne. Kanskje den rimelegare er kvardags-te og den dyrare til helgekos?

Kjøpe du ein god kvalitets-te kan du og trekke teen fleire gongar utan at den blir kjip. Hugs å gje teen god nok plass til å trekke.

Eingongsvaskeklutar

Eingongsklut til ansikt, hender er stort sett laga av plastmaterial. Ein stor utfordring med desse klutane er at dei er laga av plastmaterial og har gått frå å vere noko ein bruker no og då, til å vere sminkefjernar, ansiktsvask, desinfisering av overflate, vask av golv. Det mange gjer når dei er ferdig med klutane er å kaste den i toalettet. Kluten løyse seg aldri opp, og hopa seg saman med andre klutar som er kasta i toalettet. Det er forsøplande i seg sjølv, men er også med på å øydelegge avløpspumper. Det er lett å tenke at det er berre noko ein gjer av og til, men i sum blir det faktisk ganske mange klutar. Skal du bruke slike klutar, ikkje kast dei i toalettet. Den forsvinn ikkje sjølv om du ikkje lenger ser den.

Kva kan du gjere i staden?

Ihuga Zero Waste-entusiastar, lagar gjerne sine eigne gjenbruksklutar. Det er tøyklutar som blir oppbevart i ein lufttett behaldar, satt inn med vaskemiddel etter ynskje. Når klutane er brukte, blir dei vaska og satt inn i ein ny behaldar. Alternativ er vanlege tøyfiller og vanleg vaskevatn.

Snus og røyk

Snus blir sett på som eit naturmiddel, og mange kastar dessverre snut i naturen. Snus inneheld, om berre ein liten del, plast, so sjølv om du kastar snusen i naturen vil den ikkje kunne gå heilt tilbake til naturen. Tobakk har også ein historie bak seg der den blei brukt som plantevernmiddel. Det er nikotinen som skal vere det viktige verkemiddelet her. Ein ekstra god grunn til å kaste snus og røyk i søppla.

Røyksneipar kastast gjerne i vannlåsen, i buskene eller ut av vindauget. Ein tenke gjerne ikkje so mykje over det, men det er plastforsøling. I følgje Nicolas Mallos, direktør for Free Seas Program, består filteret i sigarettar av tusenvis av små plastpartiklar. Det er derfor svært uheldig at desse kjem ut i naturen.

Håpa du fant litt inspirasjon og nye tankar! Eg heiar på deg!

Har du sjølv tips som du vil dele? Del gjerne her eller på Grønare kvardag si facebook-side.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Stian, Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Melissa Askew

Bokashi, DIY, emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Kompost, Makkompost, Oppskrift, såpe, zero waste

Top fem leste saker om korleis du kan få ein Grønare Kvardag

januar 29, 2021 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Er du nysgjerrig på kva hygieneprodukt du kan lage sjølv? Kva matavfall du har, som kanskje kan spire til ny mat? Eller kanskje du har lyst til å kutte plastfilmen og bytte den ut med bivokspapir? Bli inspirert av Grønare kvardag sine fem mest leste saker frå det siste året, og prøv noko nytt!

1. Lag di eiga såpe

Du er kanskje ein av dei som tenker at såpebar er mindre hygienisk? Men det er ikkje noko gode bevis som tilseie at dette stemmer, so lenge ein brukar såpa slik den skal – nemleg vask i min. 20 sekund, for so å skylje vekk såpa. På miljøsida er såpebar ein vinnar, fordi den er kompakt og konsentrert. I motsetning til flytande såpe er den svært vanskeleg å overdosere, og varer difor også mykje lengre. Du kan enkelt lage di eiga såpe som skummar mykje, med ingrediensar du lett får tak i, i ditt nærområde. Les meir om såpebar og korleis du kan lage di eiga her.

2. Spiring av matavfall

Mykje av plantevekstane vi et kan faktisk spirast! Kor kult er ikkje det? Purre og hjartesalat er eit av eksempla. Dersom du set rota i vatn og skiftar vatn kvar dag, og sjå korleis røtene spring fram. Då kan du plante den i jord om du vil, eller halde fram med å ha den i vatn. Mange vekstar har også frø som du kan plante på ny, slik at du får nye plantar heilt gratis. Dersom du tek deg ein runde på kjøkkenet finn du sikkert fleire alternativ, som for eksempel chili og paprika. Få fleire tips og inspirasjon ved å opne saka med den passande tittelen «Frå søppel til mat – spiring av matavfall».

3. Kutt plastfilmen og bruk bivokspapir i staden

For mange er plastfilm eit viktig hjelpemiddel på kjøkkenet. I mange tilfelle kan ein eigentleg kutte plastfilmen og i staden for eksempel legge ein tallerken over matrestane før ein sette det i kjøleskapet. Det er likevel mange som ikkje føle at dette er tilstrekkeleg og ynskjer ei tilsvarande forbruksvare som plastfilm. Då kan bivokspapir vere eit godt alternativ, og for å lage det sjølv treng du bivoks, eit tøystykke (helst med mønster) og ei varmekjelde. Tenke du dette er noko du ynskjer å lære meir om, kan du lese om bivokspapir og sjå oppskrift her.

Bilde av heimelaga bivokspapir. Foto: Kristine Ullaland

4. Lag ditt eige bokashi-strø!

Då denne saka først kom ut, var ikkje bokashistrø so tilgjengeleg som det er i dag (det gjeld forsovidt også bivokspapir), so i dag får du kjøpt bokashistrø på dei fleste butikkar som føre ting til hage. Dersom du høyre om bokashi for første gong nett no, er det ein japansk kompost der du syltar eller fermentera komposten, slik at du slepp lukt og skadedyr som ein ofte forbind med dei meir tradisjonelle kompostane. Du treng berre ein lufttett behaldar og bokashistrø for å komme i gang, og har du lyst til å gjere alt frå grunnen av, kan du faktisk lage ditt eige kompoststrø. Då treng du ris, melk, sukker, noko å sette serumet inn i, som for eksempel papir eller mesk – og så treng du tolmodigheit. Prosessen tek frå 1-3 veker. Men er du tolmodig er det eit artig prosjekt. Du kan lese meir her om korleis du går fram.

Heimelaga bokashistrø – før det er satt inn i papir/ mesk eller andre avfallsprodukt som du ynskjer å bruke. Foto: Kristine Ullaland.

5. Inviter makken inn – og gje den matrestane dine!

Då eg oppdaga kor mykje eg kasta, og såg etter tiltak for å redusere avfallet mitt var faktisk makkompost noko av det første eg begynte med. Det har eg flira litt av i ettertid, for det er mange ting som er mykje enklare å starte med dersom du ynskjer å redusere avfallsmengda (vi har ikkje tilbod om kompost gjennom kommunen). Men kva skal eg sei, eg var svært motivert til å starte med nettopp makkompost og då blei det slik. I dag brukar eg bokashikompost, men det som er veldig positivt med makkomposten er at du ikkje treng hage eller uteområde. Nokre entusiastiske kompostmakk-folk har til og med bygd om møblar til å huse makken. Det er mykje morro ein kan gjere, det er det ingen tvil om. Kanskje det er derfor denne saka er på top-fem lista det siste året. Les meir om makk og makkompost her.

Eit eksempel på korleis ein heimelaga makkompost kan sjå ut. Foto: Kristine Ullaland

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y., Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

økologisk, berekraftig, emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, Jul, Kompost, lokal mat, søppelfri, zero waste, Zero Waste-butikk

Inspirasjon til lokal julehandel

desember 10, 2020 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Det har aldri vore viktigare å støtte dine frittståande lokalbutikkar enn det er no. Kjøp julemat og julegåver frå dine frittståande, favorittbutikkar som bidrar til ei grønare kvardag.

Eg vil absolutt anbefale å ta turen innom din lokale Zero Waste-butikk no før jul, og finne noko godt til julefeiringa og gåver til deg sjølv eller andre. I Bergen anbefalast Råvarene og semi-Zero Waste-butikken Reindyrka.

Råvarene tilbyr mykje mat i lausvekt og har ein heilheitleg tilnærming til Zero Waste, medan Reindyrka fokusera mykje på lokale råvarer og økologisk mat, men tilbyr også noko i lausvekt, både tørrevare og fersk frukt og grønt.

Råvarene og Reindyrka har ting og matvare i ulike prisklassar, slik at du kan finne ein liten oppmerksomhet til ho på jobben, noko godt til å ha i julesokken, fine julegåver som bidrar til mindre søppel, og bidrar til gode råvarer og forbruksartiklar – enten til deg sjølv eller som gåve.

Begge butikkane levera gratis i Bergen, dersom du ikkje har høve til å komme innom butikken sjølv.

Eigar og dagleg leiar Anne-Line Randal delar ansvaret for Reindyrka saman med Anja Eilertsen, som ho starta butikken med i 2010.

REINDYRKA, Strandgaten 21, Bergen

Reindyrka er ein butikk som tilbyr økologiske matvarer, og har fokus på lokale råvarer, og feira i år 10-årsjubileum. Bedrifta blei stifta av Anne-Line Randal og Anja Eilertsen, som begge er kjente fjes og viktige inspiratorar i det «grøne» miljøet i Bergen. Hos Reindyrka finn du både ting du kan ete, drikke og smøre på huda di som er lokale, nokon også i lausvekt. Dei har også eit rikt utval av lausvektsvare i frukt og grønt-avdelinga, og kanskje byens beste eple. Ellers har dei også eit rikt utval av refill av flytande såpe til hud, hår og hender, og alt av flytande vask som du måtte trenge til heimen.

Forslag til gåver til under 100 kr

Det fine med lausvektsvarer er at du kan kjøpe den mengda du treng. Difor kan dei fleste lausvektsvarene komme i denne gåvekategorien. Ta med eit fint glas eller flaske heimanfrå og fyll den med såpe, te eller mat. For eksempel er ei fin gåve å gje ei flaske med velduftande såpe eller saltsåpe til håret. Kanskje du allereie har ein behaldar til dette heime? Såpebar er drygare i bruk, om du vil at såpa skal vare lengre. Ellers kan eg anbefale å fylle eit glas med ein god te, for eksempel kamille. Det kan virke skremmande at det står over 1200 kr kiloen, når du skal helle kamillete over i din eigen behaldar, men hugs at kamille-te er lett. Kamilleteen på bilde kosta 48 kr + glas 16 kr + tesil 29 = 93 kr. Du har kanskje noko hamp eller fine band liggande som du kan bruke til pynt om du vil.

Kamillete pynta med hamp og tørka nype. Du kan også bruke granbar eller andre «julete» vekstar. Foto: Kristine Ullaland. Totalpris for gåva er 93 kr. Dette er den dyraste teen Reindyrka har, so om du vil ha ein rimelegare variant kan du velgje ein anna type te.

Forslag til gåve mellom 300 og 500 kr

Det fine med Reindyrka, er at du kan velgje kvantum etter budsjett og ynskja mengde, so det å kjøpe mat som gåve er supert. Dei sel også yogablokk i kork, frå det norske selskapet The Asanas til 225 kr per stykk. Dette er eit produkt som er utsolgt frå The Asanas sine nettsider. Med so mykje heimekontor som folk har no, kan yogablokker komme god med. Ellers har dei diverse bøker om mat og dyrking, handlaga leikesverd i tre til 499,- og mykje godt å drikke. Dei har diverse fruktdrikke med namnet hyllest, som passa fint å gje som gåve til ein pris frå 140,- og oppover.

Trykk på bildene for å få stort format. Bilde av diverse ting og matvarer frå Reindyrka. Foto: Kristine Ullaland

Forslag til gåver over 1000 kr

Lag ei digg matkorg som gåve. Du kan bruke ei korg du har, ein ølkasse eller ein pappkasse. Det er heilt ok å sei at du vil ha korga tilbake, og at det berre er innhaldet som er gåva. Fyll det med matvarer som har litt lengde haldbarheit, ettersom ein gjerne har kjøpt inn mykje mat til jula. God drikke er ein slager, og starta på 65 kr og oppover. Reindyrka har ein del eksklusive matvarer som ein gjerne ikkje kjøpe til kvardag, so kvifor ikkje gå for ekstra gode matvarer i jula? For eksempel yoghurt på glas som er so fint at du garantert vil bruke det omatt. Er det ein barnefamilie, so er kanskje ei barnebok om hagen ein fin ting å legge ved, med ein helsing som oppfordra å bruke jula til å planlegge planting til våren. Å smake på gode råvarer samstundes som ein drøyme om kva ein kan plante og hauste i 2021 kan vere ein fin ting å gjere saman. Butikken har mange gode varer, so her er det mange alternativ. Dei tilsette har god kunnskap til å hjelpe deg å sette saman ein matkasse, og denne kan også leverast i Bergen dersom du ikkje kan hente sjølv, eller om mottakaren bur i Bergen og ikkje du.

Korg med innhald av mat og forbruksartiklar til rundt 1000 kr, og består av to typar te, honning, ulike såper, hyllest-drikk, brød, tanntablettar og tannkost, popkorn, kaffi og tøyposar. Denne korga inneheld ein miks frå Råvarene og Reindyrka. Om du ikkje har ei korg, kan du bruke ein kasse eller tøypose. Foto: Kristine Ullaland

Engasjerte Julie byrja som dagleg leiar av Råvarene i år, etter fleire år i servicebransjen. Ho ynskjer gjennom sitt arbeid å gjere det lettare for folk å redusere avfall og leve meir berekraftig.

RÅVARENE, Skostredet 5, 5017 Bergen

Den lille Zero Waste-butikken, Råvarene i Skostredet, er bygd på engasjement for ein meir søppelfri kvardag. Sjølv om den berre er fire år, har den blitt ein viktig inspirasjon for Zero Waste-butikkane som har poppa opp rundt om i landet vårt dei siste åra. Her finn du omlag alt du måtte trenge for å gå frå forbruksartiklar til gjenbruksartiklar. Butikken gjev rabatt til studentar og faste kundar som handlar over ein viss sum, og dei tilsette er alltid klare til å hjelpe om du skulle ha spørsmål.

Forslag til gåver under 100 kr

POPKORN!

Ta med eit fint glas du har heimanfrå og fyll det med popkorn. Dersom du vil gjere ekstra stas på mottakarane av popkornet, kan du lage ei god krydderblanding til popkornet. Min favoritt er 1 del næringsgjer og 1 del paprikakrydder (begge fåast kjøpt på Råvarene). Popkorn kan vere ein fin avveksling til anna julegodt som ofte er ganske mektig. Dersom du ynskjer det, kan du også kjøpe eit glas. Det ligg på rundt 18- 35 kr. Glasa på bilde er eldfaste glas frå Weck, som kostar meir, og er berre brukt til illustrasjon.

Det kan føles rart, men det er faktisk heilt ok å gje ei gåve i ein emballasje som du vil ha tilbake. Sjølv gjev eg sjeldan frå meg emballasjen, men heller innhaldet i gåva. Dersom eg trur mottakaren vil ha glede av emballasjen er sjølvsagt saka noko anna, men som oftast har folk mykje slikt liggande. Glasa over er frå Weck (kjøpt på Råvarene tidlegare) og glaset med gullfarga lokk er eit fetaost-glas. Foto: Kristine Ullaland

Er du ikkje glad i popkorn? Det fine med kjøp i lausvekt er at du kan kjøpe mengda mat du treng, og dermed kjøpe innafor budsjettet. Finn fram eit fint glas og fyll det med gode krydder, te, matvare eller godteri. Spør om hjelp frå dei tilsette om du har eit satt budsjett du skal forhalda deg til.

Forslag til gåver mellom 300 – 500 kr

Råvarene har forskjellige boksar i metall som kan brukast til matboks eller oppbevaring av matrestar. Desse ligg på 250 og oppover, og er av god kvalitet. Dei har også fleire drikkeflasker, med og uten mønster, og sjølv om dei er isolerte vil eg anbefale slike til vatn. Vatnet held seg kaldt i over eit døgn, og om du berre bruka flaska til vatn, vil den trumfe flaskevatn til ein kvar tid.

Er ikkje noko av dette på ynskjelista i år, har Råvarene fine beeswraps i ulike mønster, som du kan bruke f.eks. i staden for matpapir. I øvre sjikte tilbyr dei barberhøvel i metall, som kostar på 400 og opp til 550 dersom du skal ha med stativ. Om du ynskjer ein litt dyrare gåve, kan du slenge med barbersåpe. Den ligg på litt over 100 kr og er dryg i bruk.

Trykk på bilde for å sjå det i stort format. Foto: Kristine Ullaland

Forslag til gåver over 1000 kr

Eit alternativ er sjølvsagt å samle ulike matvarer og gjenbruksartiklar til ein fin gåve. Her kan dei tilsette ved Råvarene hjelpe deg om du treng litt råd til kva som passar til gåvemottakaren. Dersom du ynskjer ein ting, er startpakken til Bokashi-komposten veldig fin. Då får du to boksar til bokashi-kompost og strø. Dersom mottakaren av gåva bur i Bergen, kan dei også søke om å få opp til 50% tilbake av kjøpesummen av komposten frå BIR. Gåvemottakar treng då kvitteringa, so opp til deg om du føler deg komfortabel med det. Uansett ei fin gåve.

Slik ser bokashi-startsettet ut. To bøtter og bokashistrø. Komposten er svært enkel å bruke. Foto: Kristine Ullaland

Hugs at dine handlingar (og handel) betyr noko, og vi gjer gjerne det naboen gjer. Kvifor ikkje vere den naboen som påvirka til eit meir berekraftig samfunn ved å ta små, enkle berekraftige val?

Råvarene og Reindyrka hjelpe deg på vegen.

Bur du ikkje i Bergen? Kva butikkar har du i ditt nærområde som du ynskjer å støtte spesielt i denne perioden?

GOD JULEHANDEL

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y. Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Kristine Ullaland

emballasjefri, Forbruk, Inspirasjon, søppelfri, zero waste

10 ZERO WASTE-HACKS PÅ BUDSJETT

oktober 30, 2020 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Når eg fortel om Zero Waste opplev eg ofte spørsmål som «det må jo koste ein del» eller kommentarar som «eg har ikkje økonomi til å leve ein slik livsstil», men stemmer eigentleg dette?

Nokre ting kostar ekstra å kjøpe, men vil spare seg inn. For eksempel kostar ein menskopp omlag det same som hygieneartiklar for ein syklus kostar. Men i staden for å berre vare ein månad, kan menskoppen brukast i opp til 10 år. Det spara deg for ein del pengar på sikt. Andre avfallsførebyggande tips går på planlegging. Her får du tips til kva du kan gjere for å kutte avfallet på ein budsjettvennleg måte. Eg utfordra deg til å velge ut ein ting av lista. Del gjerne kva du vel og korleis det går!

Bytt frå flytande såpe til såpebar

Det er fleire grunnar til at såpebar til hud, hår og hender er eit økonomisk val. I motsetning til flytande såpe som er veldig lett å overdosere, er det ikkje like lett å overdosere med ein såpebar, rett og slett fordi det ikkje berre er å trykke på ei tube. Pleie du å kjøpe dei store emballasjene med såpe for å spare pengar? Forhandlarane utvida ofte opninga på slike emballasjer, slik at det fort går meir såpe enn du brukte før. Såpebar varer mykje lengre enn ein pakke flytande såpe, og du får kjøpt dette i papiremballasje eller utan emballasje. Du kan også lage di eiga såpe om du vil. Det finnast eit hav av oppskrifter på nettet, eller du kan prøve denne. Du får kjøpt såpebar hos din lokale daglegvarebutikk, Zero Waste-butikk eller helsekost.

Foto: Kristine Ullaland. Lush er ein av fleire aktørar som sel såpe utan emballasje. Du får også kjøpt dette på din lokale helsekostbutikk eller Zero Waste-butikk.

2. Planlegg og kjøp inn ei vekes måltid om gangen

Start planlegginga med å gå gjennom kva du har i kjøleskapet og av tørrvarer, og planlegg ut i frå dette slik at du får brukt det du allereie har. Planlegg mat for ei veke, og gå til innkjøp av varene du mangla når du ikkje er trøtt og svolten. Då er det lett å bli vippa av pinnen og ende opp med heilt andre ting enn du hadde tenkt. Vi nordmenn kastar mykje mat årleg, so her er det pengar å spare. Dersom du finn det motiverande, kan du gå gjennom kva du har brukt på mat tidlegare, og samanlikne med kva du brukar på mat etter de begynte med vekeplanlegging – sett av pengane de sparar til å gjere noko kjekt som du gler deg til.

3. Kjøp mat i sesong

Ynskjer du å kjøpe mat utan emballasje i din lokale matvarebutikk, men synst at det stadig endra seg kva du finn tilgjengeleg? Det er fordi dette endra seg etter kva som er i sesong. For eksempel er hausten tid for rotgrønsaker, gresskar og blomkål som er perfekt for ei næringsrik og god høstgryte saman med linser. Sesongbasert mat er ofte billigare og smakar ekstra godt. Sjekk også ut dine lokale innvandrarbutikkar, dei sel ofte mat utan emballasje og fleire fører sokalla b-varer, som smakar like godt som det ein ellers finn i butikken men som kanskje ikkje hadde riktig fasong for eksempel.

4. Lag dine eigne hygieneprodukt

Visste du at du kan lage tannkrem og deodorant av dei same ingrediensane – kokosolje og natron, men før du hive deg på det vil eg utfordre deg til å tenke over om du faktisk treng å bruke deodorant kvar dag? Er dette noko du brukar fordi du treng det, eller noko du begynte å bruke fordi det var berre eit produkt alle brukte? Dersom du tek ein runde med denne tankegangen og ser over hygieneprodukta dine ser du kanskje at det er fleire ting du faktisk ikkje treng. Dersom du treng ekstra motivasjon til å kutte desse produkta kan du rekne saman kva det kosta det å kjøpe produkt som du ikkje har brukt (men merk at pengane på kontoen går ikkje ned sjølv om du kvittar deg med desse produkta). Gje gjerne vekk produkt du ikkje treng gjennom for eksempel Finn.no.

Sjå postar om olivenolje som ansiktsvask, korleis du kan lage din eigen skrubb, tannkrem eller deodorant her.

Foto: Kristine Ullaland. Om du føle deg klar til å prøve ei oppskrift med fleire ingrediensar enn dei som er referet til over, kan du prøve deg på denne leppepomaden.

5. Menskopp

Gjennom ei livstid vil kvinner i snitt kaste mellom 100 til 140 kg sanitetsprodukt. Dersom du tenke over den økonomiske delen av det er dette ein månadleg utgift som kostar rundt 200-300 kr per syklus. Dersom vi reknar at du brukar 200 kr på sanitetsprodukt i månaden blir det 2400 i året. Dersom vi gangar dette med 10 år blir summen 24.000. Kva om eg fortalde det at du berre treng ein menskopp, som kostar rundt 250-350 kr, og at du kan bruke den i 10 år? Les ein meir om menskopp her.

6. Barberhøvel

Eingongshøvlar skapar unødvendig mykje avfall, men mange vel desse over dei meir kostbare barberhøvlane frå f.eks gillette, der braberblada kosta rundt 140 kr for ein 4-pakning. Ved å gå over til ein gjenbruks-barberhøvel i rein metall kan du faktisk på blad som er tilpassa din hudtype for fem kroner for barberbladet NB! Folk som har dårleg erfaring med safety razor har gjerne kjøpt det «beste barberbladet for salg», dette betyr ofte det skarpaste bladet og passar for ru, gamal mannehud og ikkje sarte kvinneleggar. Du kan få ein god høvel frå 200 kr og barberblada ligg stor sett på 25 kr for 5 blad. Dette er pakka i papir og blada kan resirkulerast på din lokale renovasjon. Du kan lese meir om korleis velje høvel og barberblad her.

Foto: Kristine Ullaland. Kjøpe du ein kvalitetshøvel kan du bruke den i mange år, og når den ein gong blir øydelagt og ikkje kan reparerast, kan den leverast tilbake til renovasjonen for å bli til eit nytt produkt av metall. Blad til ein slik høvel kostar 5 kr stk og kjem ofte i ein fem-pakning.

7. Lag din eigen bokashi-kompost

Det kostar å kaste, og dessverre er det mange kommunar som ikkje tilbyr kompost til sine innbyggarar. Når ein ser over dei tradisjonelle kompostane som varmkompost og kaldkompost, ligg prisane på 5000,- kroner, og startpakke til bokashikompost ligg på rundt 1200,-. Eg vil anbefale bokashikompost, men du treng ikkje kjøpe boksar. Dei beste kompostboksane eg har er tom emballasje eg har fått frå kebab-sjappa i nabolaget, og dei er dei eldste bokashiboksane eg har. Det einaste du treng er ein lufttett boks og bokashistrø. Bokashistrøet kostar rundt 200-250 og varer ca. eit halvt år (dette vil variere etter kor mange de er i hushaldninga og kor mykje komposterbart avfall de har). Les meir om bokashikompost her og korleis du kan lage ditt eige strø (men i dette tilfelle er det lettare å kjøpe:).

8. Sengetøy i lin – som igjen kan bli kjøkkenhandle

Kor mange laken og sengetøy treng du eigentleg? Kan du klare deg med eit? Vi har over år berre hatt eit sett sengetøy, og gjev oss meir oppbevaringsplass. Sengetøyet har dei siste åra vore den same modellen, og vi brukar rundt 3 år på å slite det ut. Då får sengetøyet nytt liv som kjøkkenhandkle og tøyposar til mat. Eg vil anbefale at du kjøpe lin ettersom det er mindre krevjande å dyrke enn bomull, men dersom dette er ein tekstil du ikkje likar vel heller noko du faktisk likar og kjem til å bruke. Det er ikkje so miljøvennleg om det blir liggande i skapet ubrukt.

9. Selg ting du ikkje brukar

Foto: Kristine Ullaland. Har du fine vintagekle som du ynskjer å selje, kan din lokale bruktbutikk vere interessert. Dersom du tenker økonomi er det mest økonomisk å selge det sjølv. Her illustrert med eit bilde frå Kollektivet i Kristiansand.

Sett opp ein eigen konto i banken din som du sette over alle pengane du får på å selge dine gamle ting. Før eg gjorde dette hadde eg lite oversikt over kor mykje eg fekk inn på å selge mine gamle ting. Finn.no og Tise er begge fine plassar å selge. Sosialantropologen Michael Thompson har laga modellar som ser på reisa tinga våre har frå nykjøp til verdilause til verdifulle antikvitetar – ei artig bok om du vil nerde litt, men ein ting eg tok med meg derfra som eg sjølv brukar når eg sel ting eg har kjøpt nye er at ein stort sett kan vente seg 25 % av innkjøpsprisen av klea når du sel vidare. Dette gjeld dog berre dersom du er førstekjøpar, dersom du har kjøpt brukt kan du i stor grad vidareselge for same prisen du kjøpte for. Det er derfor svært økonomisk gunstig å kjøpe brukt. Kleskjøpa mine finansiera seg i stor grad sjølv, nokre plagg stig til og med i pris fordi dei blir trendy eller samleobjekt. Har du gull i skapet eller andre stadar i heimen din? Gje andre gleda av å bruke det, og sett pengane du får inn på ein eigen konto slik at du ser at det faktisk gjev inntekter – kanskje det kan finansiere dine kleskjøp også?

10. Kutt unødvendige forbruksartiklar på kjøkkenet

Tørkepapir, bakepapir, aluminiumsfolie og plastfilm er berre nokre av forbruksartiklane mange nordmenn kjøper jamnleg, men kva om du hadde redusert eller kutta bruken av ein eller fleire av desse artiklane? Tenk gjennom kva situasjonar du brukar for eksempel tørkepapir og tenk over kva alternativ er. Er det for eksempel når du blir klissette på hendene under matlaging? Kanskje ein handvask og tøyhanduk kan fungere like so godt? Bakepapir kan erstattast med olje/ smør eller du kan kjøpe ei silikonmatte, som kan brukast i mange år. Folk bruka aluminiumsfolie til mykje forskjelling, blant anna pakke inn mat. Bruk heller ein tallerken til å dekke over maten eller ein boks. Det same gjeld plastfilm. Dersom du treng motivasjon kan du gjere det same her som med fleire av punktene over, sjå over kvitteringar (dersom du har eit medlemskort har du også oversikt over kjøpa dine her), og rekn saman kor mykje du brukar på forbruksartiklar på kjøkkenet i månaden og året.

Foto: Kristine Ullaland. Ein enkel måte å redusere emballasjeavfall på kjøkkenet er å ta med gjenbrukbare tøyposar til lausvektsvarer. Desse posane kan du kjøpe eller sy sjølv. Bruk gjerne tekstil du har liggande heime. Posane på bilde er laga av ei gamal gardin og sengetøy. Dette kan og vere ei fin gåve. Oppskrift finn du her.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Nettstaden er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Eirik K., Frieda N., Mari H., Astrid K., Siri T. L., Ida N. Rakel Y. Siri K., Synnøve Ø. og Kristoffer U. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å halde fram med arbeidet. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Toppfoto: Kristine Ullaland

berekraftig, emballasjefri, Forbruk, resirkulering, søppelfri, søppelreduksjon, zero waste

Vegen mot eit søppelfritt samfunn

juli 31, 2020 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Samfunnet vårt har blitt snudd på hovudet dei siste månadane, og vi har sett kor fort vi kan snu oss når det verkeleg gjeld. Denne erfaringa kan vi ta med oss vidare i vårt arbeid mot eit meir berekraftig samfunn. I podkasten Zero Waste Nation er det nettopp korleis vi kan bli eit meir berekraftig samfunn som er temaet. Bli inspirert og engasjert av Zero Waste Nations sine kunnskapsrike gjestar.

*Reklame for eigen podcast

6. juli blei podkasten Zero Waste Nation lansert. Gjennom sesongens 10 episodar vil gjestar med ulik tilnærming til berekraft dele sine tankar og ekspertise rundt deira ekspertfelt. Podkasten har no ute fire episodar, og det kjem ny episode kvar mandag. Her kjem ein kort gjennomgang av tema og gjestar:

Episode 1 – Paul Connett om korleis vi kan bevege oss mot eit søppelfritt samfunn

Om du ikkje kjenne til Paul Connett frå før er dette eit namn å merke seg. Paul Connett er ein av dei største namna innan Zero Waste-rørsla og har vore aktiv med aktivistarbeid sidan 60-tallet. Paul har vore, og er ein viktig aktør for Zero Waste-arbeidet som har blitt gjort spesielt i USA og Italia, men hans arbeid spenne vidt. Sjølv om han i år rundar 80 år, reise han framleis på sin årlege tur verda rundt, der han treffe aktivistar og miljøengasjerte aktørar frå heile verda. Han står også bak boka «Zero Waste Solution» der han steg-for-steg tek føre seg korleis vi som samfunn kan bli meir berekraftige.

I episoden tek han oss gjennom ulike utfordringar med dagens samfunn, og gjev deg gode argument for å styrke ditt engasjement for eit Zero Waste-samfunn. Han avsluttar episoden med å minne oss på viktigheita av å ha det morro i vårt arbeid med å fremje Zero Waste. Dette er ei viktig påminning for mange av oss, meg sjølv inkludert. Vi er her for eit maraton, ikkje for ein sprint, og då må vi halde ut i det lange løp.

https://www.buzzsprout.com/1167158/4426334-how-can-we-move-towards-a-waste-free-society.js?container_id=buzzsprout-player-4426334&player=small

2. Episode 2 – Jane Muncke, The Food Packaging Forum

Jane Muncke er toksikolog og direktør for organisasjonen The Food Packaging Forum, som gjer viktig arbeid med å formidle balansert og uavhengig forskning som angår emballasje og miljø. I forbindelse med koronapandemien har deira nettstad vore ein go-to-hub for informasjon, i ei tid der mange manglar god forskning å lene seg på. Episoden tek føre seg koronapandemien og emballasje. Jane avlivar nokre myter om hygiene og forbruksartiklar, og argumentera for at den auka bruken av for eksempel matemballasje, er eit resultat av plast og emballasjebransjens utnytting av folks frykt for å bli sjuke, heller enn at desse emballasjane nødvendigvis bidrar til auka tryggleik mot covid-19.

https://www.buzzsprout.com/1167158/4489739-the-pandemic-and-food-packaging.js?container_id=buzzsprout-player-4489739&player=small

Episode 3 – Anne Bildrup, Sustianaware

Anne Bildrup oppfordra tekstilbransjen til å adressere elefanten i rommet og ta berekraft på alvor. Anne er gründeren bak Sustainaware, og jobbar med å bringe berekraft inn i tekstilbransjen. Ho har jobba med store aktørar som Five Units, BTX Group og JBS Textile Group, for å nemne nokon.

I episoden snakka Anne om korleis tekstilbransjen kan ha ein sirkulær tilnærming til tekstil. Ho legg ikkje skjul på at det er ein lang veg å gå for å få bransjen i ein meir berekraftig retning, og viktigheita av å vere transparent.

https://www.buzzsprout.com/1167158/4490234-a-circular-approach-to-textiles.js?container_id=buzzsprout-player-4490234&player=small

Episode 4 – Finian Makepeace, Kiss the Ground

Finian Makepeace er ekspert på jord og kompost, og er ein av grunnleggarane av organisasjonen Kiss the Soil, som jobbar med å fremje regenerativt jordbruk. Eg kom over arbeidet deira gjennom boka med same namn, som eg absolutt anbefala. Kiss the Ground har satt seg mål om hjelpe 5000 bønder og 25,000 leiarar med å legge om til regenerativt jordbruk. Dersom dette er noko du ynskjer å lære meir om kan du lese om det her.

Episoden handla om kor viktig næringsrik jord er, kva vi kan gjere i det store bilde og kva vi kan gjere som individ for å bli eit meir berekraftig samfunn. I Norge blir dessverre alt for lite av vårt komposterbart avfall kompostert, noko som er svært uheldig for miljøet og gjer at vi tape den viktige resursen som kompostjord faktisk er.

https://www.buzzsprout.com/1167158/4704098-why-a-zero-waste-society-needs-composting.js?container_id=buzzsprout-player-4704098&player=small

Svolten på meir?

https://www.buzzsprout.com/1167158.js?container_id=buzzsprout-large-player-1167158&player=large

Ny episode kvar torsdag, og du finn podcasten der du lastar ned dine favorittpodcastar eller direkte frå nettstaden. Har du innspel til tema eller gjesta du vil anbefale, send ein mail til post@gronarekvardag.no

Alt godt,
Kristine Ullaland

Toppfoto: Nicholas Bartos

Fest og feiring, Forbruk, Inspirasjon

Tips til eit berekraftig utdrikkingslag

februar 28, 2020 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Eg fekk æra av å vere forlover for ei tid tilbake, og det å forene brudas ynskjer for dagen, samt alle som skal vere med på utdrikkingslaget, OG Zero Waste, var ei lita nøtt å knekke. – Likevel, på ingen måte umogeleg. Kanskje dette kan inspirere deg til å ta liknande grep? Eg går rett på.

Steg 1 – Planlegg so godt du kan

Lag eit skjema i Excel, der du samla all relevant informasjon om deltakarane. For eksempel namn, kvar dei bur, om dei må reise til staden der utdrikkingslaget skal vere, om dei har matallergi eller spesielle diettar, deltakarane sine ide og bidrag til utdrikkingslaget, om dei har bekrefta at dei kan komme og ikkje minst om dei har betalt. Sett ein siste frist for innbetaling slik at du unngår å måtte endre på programmet i siste liten. Det spara deg for unødvendig arbeid.

Ring alle I forkant, introduser deg om de ikkje har møttest før. Spør om vedkommande har tips eller spesielle avtalar som kan komme utdrikkingslaget til gode. For eksempel vil kanskje ein tilsett ved eit kjøkkenhotell kunne fikse ein god frukost til ein redusert pris, eller ein yogainstruktør vise til gode pakkeprisar til privattime som ein elles ikkje hadde hatt kjennskap til.

Arbeidet du gjer i forkant kan virke mykje, men det vil bidra til at det blir mindre overraskingar undervegs. Ein typisk «felle» er at ein eller fleire i utdrikkingslaget har gløymt å gje beskjed om matallergiar eller mat dei av ulike grunnar ikkje et. Sist eg var på middag var vi fem personar, der tre hadde matdiettar som skilte seg ut frå det majoriteten et. Ver pro-aktiv.

megumi-nachev-SUjRarYKGP4-unsplash — Eit vegetar, glutenfritt alternativ er bakt gresskar med fyll laga av kashew-nøtter, ost, sopp og koriander. Kan også lagast vegansk. Foto: M. Nachev.

Samle alle i ei Facebook-gruppe, og post gjerne regelmessig for å skape samhald i gruppa. Det gjer det også lettare å identifisere kven som kan bidra med planlegginga. Det er ikkje til å skubbe under ein stol at det er mykje forventningar rundt eit utdrikkingslag, og dersom ein i tillegg er pressa på pris, krev det ein del planlegging. Då er ekstra hjelp ekstra verdifullt.

Steg 2 – Utrikkingslag-merch

Kva type utdrikkingslag ein planlegge vil sjølvsagt variere etter kven den de skal drikke ut er, men ein ting som ofte går att er at ein har noko som binde saman gruppa, enten i form av kle, hattar, briller eller liknande. Dersom du ikkje ynskjer å kjøpe noko nytt, kan ein tur på ein bruktbutikk gje deg billige og gode rekvisittar som deltakarane kan ta med seg heim etter bruk, eller du kan donere etter bruk.

Ein liten fare kan vere å sette lista for høgt. Eg hadde sjølv tenkt at eg skulle kjøpe t-skjorter fra Fretex til alle, og handbrodere namna deira på skjorta. Eg hugsa endå blikket til sambuaren min då eg entusiastisk delte ideen min. Eg kan avsløre at det blei ikkje gjennomført, men at eg framleis synst at det ein god ide om eg hadde hatt mykje tid. Om du skulle ha mykje tid, eller er rask på handa, so er det kanskje noko for deg.

Det finnast mykje «utstyr» for utdrikkingslag, i form av rosa band, kroner og anna som bruda kan bruke på festen. Dersom du ynskjer slikt, vil eg først anbefale deg til å kontakte folk i nettverket ditt som nyleg har gifta seg, eller vore forlovarar, og høyre om du kan låne eller kjøpe det dei brukte. Det ligg også noko for sal på for eksempel finn. Desse artiklane er stort sett laga av ulike plastmaterial og kan ikkje gjenvinnast etter bruk. Det er difor fint om ein i vertfall kan bruke dei fleire gonger når det først er kjøpt. Dersom du har noko slikt liggande og ikkje skal bruke det, legg det gjerne ut for sal eller gje det vekk.

Steg 3 – Dersom du må kjøpe kjole, ver tidleg ute.

Det er ofte vanskeleg å finne det du ser etter når ei stor gruppe mennesker ser etter det same. Er bryllaupet på våren eller sommaren er det lurt å planlegge antrekk tidleg. I mitt høve trong eg ein lang kjole i pastellfarge, og kom over ein kjole på finn som passa kriteria. I etterklokskapens tid skulle eg ynskje at eg hadde leigd ein kjole, då eg ser at eg ikkje kjem til å bruke kjolen nok til at den er verd plassen i skapet (eg har ein minimalistisk garderobe). Du kan leige kjole på finn, av ein ven eller på Fjong, som sender til heile landet. Dersom du brukar dress eller kle til unge born, tilbyr mange av brudekjolebutikkane av dette. Kontakt din lokale aktør for meir informasjon. Sko kan du også finne brukt, eventuelt finne nokon som du kan bruke til fleire antrekk.

Grønare kvardag_Zero Waste bryllup_Kristine Ullaland_Forlover (2) — Som forlovar er du gjerne med på å finne kjolen til bruda, og få den tilpassa hos skreddar. Det er ein fin anledning til å tilpasse din eigen kjole. Kanskje det kan gjere det mogeleg for deg å bruke ein du allereie har? Det er ikkje so dyrt å bruke skreddar som ein gjerne trur. Foto: Kristine Ullaland.

Steg 4 – Mat og drikke

Mat og drikke på utdrikkingslaget er noko som ofte generera mykje avfall, og ein ting som er vanleg, er at forlovar ofte kjøper inn litt ekstra poser med nøtter og små drikkeflasker for påfyll av veske og energi utover dagen. Plastflasker kan resirkulerast, men fusjonsmaterial som ein ofte finn på nøtter er restavfall. Oppmuntr gjerne deltakarane til å ta med drikkeflaske, og ta med laustvektsnøtter i små glas eller pose for ekstra energi undervegs.

Dersom de skal ete ute, vel gjerne ein restaurant eller kafé med gjenbruksbestikk, tallerkenar og glas, og dersom dei har ein miljøprofil – endå betre! Eg vil anbefale å styre unna restaurantar som har ein «street-food» profil, fordi dette ofte inkludera mykje unødvendig emballasje. Dersom det er viktig å gå på ein slik stad, gje beskjed i forkant at de ynskjer at maten serverast rett på tallerkenen, utan ekstra emballasje. Det same gjeld sugerøyr, som ofte kjem med drikka om du ikkje gjev beskjed ved bestilling. Ta med ekstra sugerøyr i glas eller metall om du trur nokon vil sakne sugerør, sjølv om min erfaring er at folk sjeldan merkar at sugerøret er vekke.

Skal de feire heime? Då er popcorn du poppar sjølv ein måte å drastisk redusere emballasje på. Du får kjøpt popcorn i lausvekt hos din lokale Zero Waste-butikk, alternativ to er å kjøpe upoppa popcorn hos din lokale matvarebutikk. Den kjem i rein plast som kan resirkulerast og treng mykje mindre emballasje en chips og ferdigpoppa popcorn (mange chipsposar kan heller ikkje resirkulerast).

Sprudlevin – Det er noko med vin som poppar når du opnar dei. Det gjer ting litt ekstra festleg. Det er ikkje veldig mange lokale alternativ, men ein god nr. to dersom ein likar cider er Balholm sin cider. Det som er fint med den er at den er frå Vestlandet og emballasjen består av glas og metall. Ein liten detalj er at dei har kutta aluminiumsemballasjen som er rundt korken, noko som redusera avfall. Ein får også kjøpt inn alkoholfri sprudlevin på Vinmonopolet, og eg vil anbefale Kiviks Fladerblomstvin frå Sverige. Eit anna godt alkoholfritt alternativ er lokal eplesaft.

DSCF8213 — Balholm sin cider er fin til festlege. Den kjem frå vestlandet, er i glasfalske med kork av kork. Den kan komposterast eller gjenbrukast om du er kreativ. Metallbiten som er på toppen av korken kan sorterast som metall. Bilde: Kristine Ullaland.

Dersom de føretrekke øl, kan de kjøpe dette emballasjefritt hos dit lokale mikroøl-bryggeri. Svært mange tilbyr mogelgheit på å fylle øl på 2 liters flasker, også kalla growler. Kanskje du kjenner nokon som er flinke å brygge, som kan lage eit eige brygg til dykk? Eg fekk brygga cider for anledninga, på flasker som bryggar brukar om att (privat).

Steg 5 – Gåver

I mange av utdrikkingslag blir ein oppmoda til å ta med å tullegåve der bruda må gjette kven som har kjøpt gåva. Ein anna variant er ei gåve som representera eit felles minne. Eit alternativ her kan vere at alle sende inn eit bilde til deg som er forlovar, som representera noko felles minne givaren har med bruda, som ein kan vise på ein pc-skjerm eller ein TV. Det gjev ein fin plattform til å snakke om fine eller morsomme minner, og ein unngår ein unødvendige gåver som ofte ender som skuffefyll. Dersom du ynskjer å gjere litt ekstra ut av blidene kan du legge dei inn i ein quiz.

brooklyn-morgan-vlSyS1VLCoQ-unsplash — Utdrikkingslaget kan vere ein fin anledning å mindre over fine og morsomme opplevingar. Foto: B. Morgan.

Steg 6 – Forslag til program

Ein god hovudregel er tenester over ting. Tenester generera stort sett mindre avfall enn kjøp av ting, sjølv om det sikkert finnast nokre unntak. Hugs at det er vanskeleg å unngå noko søppel på ein slik dag og at det er ok. Det er viktig at de har ein fin dag saman og at de kosar dykk. Berre ved å førebu dagen godt har du allereie unngått mykje avfall, og det er viktig og fint også.

Masse lukke til den store dagen.

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon, og er utforma av Kristine Ullaland som til dagen jobbar i Zero Waste Norge. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Astrid, Ida, Kristin, Kristoffer, Mari, Martin, Rakel, Siri K., Siri L., Synnøve og Therese. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Ynskjer du meir informasjon om korleis din arbeidsplass kan redusere avfall, eller ynskjer de hjelp til å utvikle ein Zero Waste-strategi? Ta kontakt med Zero Waste Norge.

Toppfoto: Kelsey Chance

emballasjefri, Forbruk, gåver, hudpleie, Oppskrift, såpe, zero waste

Zero Waste-oppskrifter for newbies

desember 20, 2019 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

I følgje Framtiden i Våre hender vil vi i løp av vår livstid bruke 890 kilo hud- og hårprodukt. Berre på ein vanleg kvardag estimerast det at den gjennomsnittlege kvinna bruka 515 syntetiske kjemikaliar på kroppen, og at 60 prosent av desse blir absorbert av huda og inn i kroppen. Kva kan ein gjere for å redusere forbruket og eksponering av uynskte kjemikaliar?

For over ti år sidan fekk eg elveblest som ikkje gjekk over. Det varte i heile seks månadar. Det var fortvilande, sjølv om borna i barnehagen eg jobba i fant det endrande mønsteret i ansiktet mitt underhaldande. Alt eg ville var at det skulle gå over. Eg hugsa at eg sa dette til legen min, og han svarte meg at det det var berre å kartlegge alt eg putta i og på kroppen. Det var omfattande. Brått satt eg med ei lang liste med rare namn eg ikkje forstod. Det lettaste var faktisk å kutte ut produkt eg ikkje trong. Parfymane var det første eg kutta ut. Mange produkt kunne eg også enkelt lage sjølv, som såpe, og i nokre tilfeller berre bruke produkt som dei er – som kokosolje eller olivenolje til ansiktsvask.

Her får du enkle tips til korleis du kan lage såpe, tannkrem og deodorant av få ingrediensar; Kokosolje, kokosfeitt, kaustisk soda og natron.

Såpebar

Forventa tidsbruk: 40 min. + 24 timar til herdring. Min. to veker modning.

Kvifor velje såpebar?

Såpebar har fått eit unødig dårleg rykte. Dersom ein tenker miljø er såpebar ein klar vinnar. Den er kompakt og lett å transportere. Den har ofte emballasje i papir, og er også lett å finne utan emballasje hos til dømes Reindyrka. Flytande såpe er mykje tyngre å frakte, noko som krev meir energi. Innpakninga til flytande såpe er også stort sett plast, som berre kan resirkulerast nokre få gonger (sjå tidlegare innlegg om plast). Les meir om såpe her.

Såpebar er dryg i bruk fordi du ikkje kan overdosere på same måte som ved flytande såpe. Spåpebar er derfor eit godt Zero Waste-alternativ. Pass på at den får tørke mellom bruk. Då vare den lenge. Foto: Anne Nygård.

Kva treng du

500 g. Delfiafett

150 g. Vatn

73 g. Kaustisk soda

5-10 ml. Luktolje (alternativt)

For framgangsmåte og informasjon om forhandlarar, sjå her. Det er svært viktig å følgje framgangsmåten nøye. Kaustisk soda er lut.

Kan brukast til: Hud, hår og hender. Lenge var dette einaste såpa vi hadde på badet. Den kan også brukast som barbersåpe. Sjekk gjerne ut tidlegare post om Zero Waste-barberhøvel, og lær korleis ein gjenbrukshøvel er betre for miljøet og lommeboka. Ta vare på såpestumpane og rasp dei opp til å bruke til vaskemiddel for kle.

Deodorant

Forventa tidsbruk: 5 min. + nedkjøling.

Kvifor lage deodorant sjølv?

Å lage deodorant heime er utruleg enkelt. Dei fleste som går over til heimelaga deodorant går sjeldan tilbake til kommersiell deodorant. Dette fordi den er effektiv mot lukt, enkel å lage, samstundes som den ikkje inneheld til dømes aluminium. Aluminium er stoffet som forhindra sveitte. Baksida er at du som forbrukar får dette stoffet i kroppen. Det er til no ikkje mykje kunnskap om korleis aluminium verkar på kroppen, men dyreforsøk viser at høge doser med aluminium kan gje skadar på nervesystemet hos vaksne mus og rotter, samt deira avkom (Vitenskapskomiteen for mattrygghet). Vi lev i ei tid med mange kunstige kjemiske stoff rundt oss og vi har dessverre lite kunnskap om korleis alle desse stoffa verkar saman, kjend som cocktaileffekten. Les meir om deodorant her.

Eit tidlegare bilde av tannkrem og deodorant på hylla heime, saman med heimelaga mascara. Prøv deg fram og finn ut kva du likar. Foto: Kristine Ullaland

Kva treng du

3 ss. Natron

2 ss. Kokosolje

For framgangsmåte og informasjon om forhandlarar, sjå her. Hugs å la deodoranten tørke før du tek på deg kle.

Ps – treng du eigentleg deodorant? Nokon har behov for deodorant, nokre har ikkje. Det kan vere verdt å tenke over. Det finnast også andre deodorantar på marknaden som er meir naturlege, om du ikkje ynskjer å lage deodoranten sjølv (eller å slutte).

Tannkrem

Forventa tidsbruk: 5 min. + tid til nedkjøling

Eg byrja å lage tannkrem som ein stille protest til forslaget om gruvedrift i Naustdal kommune . Der er det funne store mengder rutil, som blir brukt til bleikjemiddel i tannkrem (NRK). Det finnast eit hav av ulike oppskrifter, og ein treng ikkje mange ingrediensar for å lage ein god tannkrem. Om ein ynskjer det veldig enkelt, kan ein faktisk bruke berre natron. Rådgjev deg gjerne med tannlegen din dersom du er usikker om dette er noko for deg.

Kva treng du

8 ss. Kokosolje

3 ss. Natron

20 dropar peparmynteolje, eventuelt appelsinolje for ein mildare smak (valfritt)

Tilsett fluor om du ynskjer

For framgangsmåte og informasjon om forhandlar, sjå her.

Hugs at naturleg ingredienser ikkje betyr at du ikkje kan reagere på det. Vis skjønn. Ynskjer deg masse lukke til!

For meir inspirasjon rundt DIY og hygiene, sjekk gjerne ut postane; Zero Waste-Ansiktspleie, Zero Waste-fuktbar (feit krem til kroppen), Zero Waste-skrubb, leppepomade og korleis bruke leire til ansiktsmaske.

Heimelaga_hjemmelaget_Diy_leppepomade_lepsyl_Grønare kvardag_1 — Leppepomade for såre lepper Foto: Kristine Ullaland

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane; Astrid, Ida, Kristin, Kristoffer, Mari, Martin, Rakel, Siri K., Siri L., Synnøve og Therese. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt Grønare kvardag på Patreon du også – meld deg på her.

Ynskjer du meir informasjon om korleis din arbeidsplass kan redusere avfall, eller ynskjer de hjelp til å utvikle ein Zero Waste-strategi? Ta kontakt med Zero Waste Norge.

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.