Stikkordarkiv: Søppelfri

dokumentar, emballasjefri, gjennbruk, Inspirasjon, kortreist mat, null søppel, resirkulering, søppelfri, søppelreduksjon, zero waste

Fem grøne TV-tips

mars 21, 2016 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Føler du at du kastar vekk alt for mykje tid på å sjå film og TV-seriar? Ikkje har dårleg samvit. Film og tv-seriar er eit av vår tids viktigaste kulturutrykk og kan tilby ein sentral innsikt i dei ynskjer, idear og ideal som er i samfunnet. Sjå Grønare kvardag sine tips til filmar og seriar, og bli utfordra til nye tankar rundt klima, miljø og samfunn.

Filmfortellingane har overtatt mange av dei klassiske mytenes funksjonar, som nettopp var å gje oss ein felles grunn for å forstå og tolke verda vi lev i. Sett i eit miljøperspektiv; Kva utfordringar står vi ovanfor? Kva er verdifult for oss? Kva vegar kan vi (og bør vi) velje? Og kva framtid ynskjer vi?

Battlestar Galactica (IMdb)

Tv-serie frå 2004-2009

Battlestar Galactica stiller spørsmål til om vi bør finne ei løysing på klimautfordringane vi står ovanfor, eller om vi heller bør fokusere på å finne andre planetar vi kan leve på. Dette høyres svært science fiction ut men det er folk som jobbar med dette. Den 22. desember, 2015 kunne grunnleggaren av Tesla, Paypal og romfartsselskapet SpaceX, Elon Musk, melde at dei har fått til å lande ein rakett ved hjelp av rakettens eigen motorkraft. I følge Musk er dette det første skritt på vegen mot kolonisering av Mars.

I TV-serien Battlestar Galactica er koloniar i verdsrommet blitt kvardagsleg og menneska er godt etablerte. Jorda er uleveleg og menneska er på jakt etter ein ny planet å busette seg på. TV-serien er relevant som aldri før, og tek føre seg ulike utfordringar vi står ovanfor i dagens samfunn i tillegg til klima. Serien belyser til dømes utfordring med og behovet med å definere eit «oss» og «dei», filosofiske tankar rundt utvikling av kunstig intelligens og komplekse relasjonar blant menneskjer under særs prøva situasjonar.

Bør vi fokusere på å redde jorda eller bør vi heller fokusere på å bygge ein battlestar?

The Truman Show (IMdb)

Spelefilm frå 1998

I følgje Kirkegaards tenking blir vi frå tidleg alder vant med at andre tar avgjersler for oss, slik at vi sjølv ikkje treng å ta stilling til vanskelege val. Både dei arva eigenskapane og det miljøet og samfunnet vi er ein del av, blir i stor grad regna som dei faktorane som bestemmer verdiar og val. Vi oppføre oss slik det blir forventa at ein oppfører seg i miljøet og samfunnet vi er ein del av. Truman sitt liv er eit realityshow, alt er arrangert, og han veit ikkje sjølv.

Filmen tar for seg det grunnleggande filosofiske spørsmålet; Korleis kan eg stole på at den verda eg har rundt meg, er verkeleg og ikkje ei kulisse? Mange av miljøutfordringane vi står ovanfor er ikkje synlege for oss med mindre vi aktivt oppsøker dei. Bli inspirert av Truman til å utfordre deg sjølv til å søke etter løysingar og gode tilnærmingar til dine hjartesaker.

Avatar (IMdb)

Spelefilm frå 2009

We’re here, we’re big, we’ve got the guns, we’ve got the technology, we’ve got the brains, we therefore are entitled to every damn thing on this planet.

Alt kan kjøpast for pengar og kapitalismen rår. I likskap med aktuelle saker vi har i Norge i dag, som til dømes sjødeponiet i Førdefjorden, er naturen trua av menneska i Avatar. Filmen er estetisk laga med vakker natur, og sjølv om filmen ikkje viser til harde fakta, er bodskapen klart. Vi må ta vare på naturen.

Filmen stiller spørsmål til kva kunnskap vi har i ryggen når vi gjer store og komplekse inngrep i naturen. Det er lett å vifte med peikefingeren mot industrien, men som konsumentar må vi minne oss på at vi og er med på å skape ein etterspørsel. Kva rolle har vi sjølv i dette?

Filmen er inspirert av den tida Amerika blei invadert og fråteke frå dei innfødde.

Nausicaä (IMdb)

Spelefilm frå 1984

2016 byrja med giftlokk over Bergen by. Det består av svevestøv, nitrogendioksid og svoveldioksid. Det er ikkje første gong og Norge er tidlegare dømt for dårleg luftkvalitet av EFTA-domstolen. I Kina er ansiktsmasker so vanleg at dei no er å sjå på catwalken. Er dette noko vi må bli vande med?

I filmen Nausicaä blir vi ført til framtida der verda er øydelagd av menneskja og det er berre små lommer med menneskjer som har overlevd. Ein av desse er prinsessa Nausicaä som bur i vindens dal. I staden for å prøve å øydelegge den giftige jungelen som gjer det umogleg for menneskja å puste utan masker, prøver ho å forstå den.

Om du får meirsmak, sjekk også ut Prinsesse Mononoke (1997).

Trashed (IMdb)

Dokumentar frå 2012

Forbruket vårt har aldri vore større, og med eit høgt konsum kjem store mengder avfall. Trashed tek føre seg den store søppelproblematikken i dagens samfunn, og utfordringar det medføre, som til dømes i form av svært høge verdiar kunstige kjemikaliar både i jord, menneske og dyr.

Denne britiske dokumentaren er eit godt stykke forskningsjournalistikk som ser problemet frå fleire sider. Sjølv om utviklinga er dyster, viser dokumentaren til sterke positive krefter i grasrotbevegelsen. Som den kjende antropologen Margaret Mead sa det; Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has. Alt vi gjer i vår kvadag, små eller store ting er med på å støtte opp om, eller bryte ned etablerte rammer i samfunnet vi lev i. Bruk forbrukarmakta di og sei di meining.

emballasjefri, emballasjefri mat, Kompost, kortreist mat, Makkompost, null søppel, resirkulering, søppelreduksjon, zero waste

Zero Waste kjøkken

januar 7, 2016 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Visste du at du både kan få romsleg plass på kjøkkenet, gode råvarer og spare lommeboka? Sjå Grønare kvardag’s tips og transformer kjøkkenet ditt om til eit søppelfritt kjøkken.

Mange blir forundra når dei høyrer om Zero Waste og tenker at dette må ta alt for mykje tid, og i likskap med andre livsstilsendringar tek det sjølvsagt tid å legge om vaner. Det blir litt som når ein flyttar til ein ny stad og på nytt må finne ein god matbutikk ein likar, eit treningssenter, sitt favoritt bibliotek og plassen med dei beste drinkane. Slik er det også når ein skal oppdage sin eigen heimstad på ny med ein visjon om ein søppelfri kvardag. Bruk kreativiteten og tenk nytt, inkluder vener og familie og finn gode vaner som passar for dykkar livsstil og behov.

Den lettaste endringa du kan gjere for å minske søppel er å tenke nye over kva du tek med seg inn i heimen. Vi treng ofte mindre en det vi trur og det dei kommersielle makter fortel oss at vi treng.

Planlegg måltida for den kommande veka

Då far min var born hadde dei faste måltid alle dagar i veka, og dei fleste i bygda hadde den same rutinen, ettersom dette var styrt av årstida og kva ein fekk tak i i butikken. I dag handlar vi mykje på impuls, og vi veit gjerne ikkje kva vi skal ha til middag før vi står i butikken. Impulsive innkjøp fører fort til svinn. Den lettaste måten å endre dette på er å lage ein vekeplan for måltida. Fleire matbloggar som til dømes Veganmisjonen tilbyr ferdige vekemenyar. Matkjedene byrjar no også å henge seg på trendane med middagsplanlegging, då det sjølvsagt og er av deira interesse at vi som forbrukarar er meir føreseieleg. Ironisk nok kan ein hevde at vårt handlemønster til dels er eit resultat av det einsidige fokuset matvarekjedene har køyrt på pris, i staden for til dømes kvalitet. Rema 1000 tilbyr ein middagsapp der du enkelt kan planlegge måltida dine. Mindre matsvinn sparar både lommeboka di og søppelspannet.

Du kan og lage dine eigne vekeplaner og sjonglere dine favorittrettar.

8477474033_d9a783bc84_h — Gode system gjer det lett å halde oversikten over kva ein har. Foto: Bryan Lee

Eliminer unødige gjenstandar frå kjøkkenet

Kva treng du eigentleg på kjøkkenet? Mange ender opp med fulle hyller av ting ein eigentleg ikkje treng. Gå igjennom skuffer og skap og fjern dublettar og ting du ikkje brukar. Doner vekk tinga til ein samfunnsgagnleg organisasjon som Fretex. Kanskje noko kan seljast på Finn.no, eller kanskje nokon naboar eller familiemedlemmar har bruk for det. Ver streng med kva du tek inn i kjøkkenet, og lag eit system som gjer at det er lett å sjå kva du har i skuffer og skap. Tenk fleirbruk rundt tinga du har.

Det kan høyres litt rart ut men noko av det mest tilfredstillande ved Zero Waste-livsstilen er for mange nettopp det å finne ut korleis ein kan minke eigendelar. Sjølv om det i utgangspunktet kan vere litt vanskeleg å gje i frå seg ting, er det mykje meir verdifult å kunne bruke kjøkkenet lett og effektivt. Mindre ting fører ofte også til mindre tid til oppvask og rydding.

Bytt ut eingongsprodukt med fleirgongsprodukt

Plast bør ein unngå i den grad ein kan. Det kan berre resirkulerast nokre få gonger før det blir permanent avfall. Det plastmjukgjerande stoffet DINP som brukast i Norge er kontroversielt. Danske myndigheiter er klare i si tale om at ftalatet DINP, i likskap med sin forgjengar DEHP, er hormonforstyrrande. Kjøper du bakepapir utan svanemerke er det godt mogleg at det inneheld fluor. Dette blir brukt for å unngå at feittet festar seg til papiret. Fluor blir i likskap med DINP knytt til hormonforstyrringar, samt nedsett sædproduksjon. Sjå forbrukerrådet sin hormonsjekk for rettleiing.

10292821883_8f8ac3465e_z — Bruk smør eller olje i staden for bakepapir. Foto: Yelp Inc.

Smør eller olje egna seg godt til å smøre former med for å unngå at mat sett seg fast. Du kan eventuelt investere i ei silikonmatte. I staden for plastfilm og aluminiumsfolie kan ein bruke boksar eller bivokspapir (sjå oppskrift). I staden for tørkepapir kan ein bruke kjøkkenhandkle eller sy eigne kjøkkenhandkle på rull. Det same gjeld for papirserviettar. Bytt dei ut med noko i ty. Sjølv eingongsprodukt som serviettar er billige, blir mange bekkar små ein stor å. Det er økonomisk å heller tenke gjenbruk.

Sjå på kjøkkenet ditt som din eigen vesle butikk

For nokre år sidan møtte eg ein matantropolog. For han var det å studere korleis folk laga mat noko av det mest spennande han kunne tenke seg. Der eg såg curry og raspeballa, såg han kulturarv, tradisjon og samspel mellom menneskjer. Det tok meg nokre år før eg forstod kva han eigentleg snakka om.

Det er lettvint å kjøpe prosesserte varer der jobben er gjort for oss, men dette går på bekostning av vår personlege tilknyting til matlaging. Vi mistar kunnskap og erfaring vi har nedarva frå familie og vener i generasjonar og det gjer oss også svært avhengig av produsentane. Vi ender opp med lite kunnskap om kva ingrediensar som er naudsynte for å lage dei ulike varene, noko som både gjer det vanskeleg å stille spørsmål ved innhaldslista til matvarene vi kjøper. I ein hektisk kvardag er det heller ikkje alltid ein har overskot til å saumfare innhaldslistene til alle produkta ein ynskjer å kjøpe. Stussa du også over at du først fant ut at det var sukker i ketsjupen då dei først fekk ein sukkerfri variant? Det enkle er ofte det beste. Gjer det sjølv.

Sjå på kjøkkenet ditt som din eigen vesle butikk. Det er overraskande mykje du enkelt kan lage sjølv. Og det gjeld ikkje berre mat. Få ingrediensar som natron, krystallsoda, kokosolje og kaustisk soda kan til og med halde deg med alle hygieneprodukta du treng.

Utfordr deg sjølv til å prøve å lage ting frå grunnen av. Spør familie og vener om råd. Kanskje de til og med kan inspirere kvarandre?

4072623022_81f39be720_z — Heimelaga sitronost. Foto: Chiot’s Run

Sylting, safting, forvelling, hermetisering, tørking og fermentering

Er du tilhengar av kortreist, emballasjefri mat? Då er du avhengig av å kjøpe sesongbetonte varer. Konservering av gode råvarer er i vinden som aldri før, og det er både mykje kurs og informasjon på nettet. Kanskje har du har ein slektning eller venn som meir en gjerne deler av sin kunnskap? Det er også få ting som smakar so godt som til dømes heimelaga hermetiserte pærer eller heimelaga leverpostei på nybaka brød.

Tips til bloggar: Fermentering, Sylting, safting og konservering

Kutt emballasjen

Sesongens frukt og grønt er lett å få tak i emballasjefritt i konvensjonelle butikkar, men om du ynskjer kjøtt og fisk må du til din lokale slaktar, fiskeforhandlar eller kolonial (Bergen). Kjøp kjøtt og fisk frå og frys ned i porsjonar slik at du enkelt kan ta opp det du treng etter kvart. Dersom du kjøper i større kvantum en det du et for veka, treng du berre å supplere med friske grønsaker dei neste vekene. Mindre tid på butikken, og meir tid til det du vil bruke den til. Samtidig sparar du miljøet for unødig søppel, resirkulering og traving fram og tilbake til bosspannet. Sjå Grønare kvardag si liste over emballasjefrie matvarer i Bergen.

Resirkuler

Finn ut kva din kommune resirkulera og lag eit enkelt sorteringssystem på kjøkkenet som gjer det enkelt å resirkulere. Hugs at sorteringssystemet vil endre seg etter kvar som du legg om til ein søppelfri livsstil, det kan difor vere lurt å lage eit fleksibelt sorteringssystem. Du vil fort sjå at det ikkje lenger er bruk for den vanlege bossbøtta. Det er også mogleg å sende søppelet til TerraCycle som nyttar søppelet til å lage nye ting. Brukar de eingongsty eller plasthanskar på jobben? Kanskje de kan resirkulere dette gjennom TerraCycle?

Komposter

Grønare kvardag november 214.JPG — Få kompostmakken til å lage næringsrik jord av matavfallet ditt. Foto: Kristine Ullaland

For å finne ut korleis ein kan redusere mengda søppel ein generera i løp av ein dag, må ein først sjå kva ein faktisk har i søppla. Mange vil bli overraska over kor mykje av dette som faktisk er nedbrytbart materiale. I motsetning til andre lister relatert til avfall, toppar vi forbrukarane lista med 231 000 tonn matsvinn i 2013, samanlikna med 68 000 tonn matsvinn i butikkledda, 2000 tonn matsvinn i grossistledda og 60 000 tonn i matindustrien.

I Bergen tilbyr ikkje renovasjonsverket kompost, og gjev difor støtte til etablering av kompost med intill 1000 kr. For folk i små leilegheiter i byen kan det vere umogleg å starte ein varmkompost eller ein kaldkompost, enten på grunn av manglande hage eller på grunn av skadedyr. Makkompost eller den Japanske fermenteringskomposten, Bokashi er gode luktfrie alternativ. Bokashikomposten kan du ha rett under vasken og består av ein lufttett behaldar der ein tilsett melkesyrebakteriar eller EM1. Makkompost er også luktfritt og det anbefalast at ein startar med 1000 makk for ein vanleg husstand. Jord frå Makkompost, ogso kalla det svarte gullet, er så næringsrik at fleire statar i USA har merka det som gjødsel. Makken må vere inne når det er minusgrader, og jobbar best rundt 20 grader og oppover. Hugs, næringsrik jord gjev næringsrike plantar.

Dersom du har spørsmål send gjerne ein mail til post@gronarekvardag.no.

Lukke til!

Toppfoto: Miss Yas

Bokashi, emballasjefri, Kompost, null søppel, søppelfri, zero waste

Bokashi: Lag ditt eige serum og strø

oktober 26, 2015 Kristine Ullaland 11 kommentarar

Nei dette er ikkje ein lekker limonade. Det er melkesyrebakterien Lactobacillus (IMO), bokashien sin gode hjelpar. Lær korleis du kan lage den sjølv, samt ditt eige bokashistrø.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lactobacillus er ein type bakterie som finnast i mange ulike former. Dette er ein «vennleg» melkesyrebakterie som blant anna lev i vårt fordøyelsesystem i følgje U.S. National Library of Medicine.

Du kan kultivere mikrobar sjølv, enten frå lufta, frå jord eller lauv. Denne oppskrifta kultivera bakteriar frå lufta. Om du ikkje ynskjer å dyrke bakteriekulturen sjølv kan du enten kjøpe effektive mikroorganismar til bokashi, kalla EM1 eller kjøpe ferdig bokashistrø. EM1 er ein mykje meir effektiv bakteriekultur beståande av fleire typar bakteriar som forsterkar kvarandre. Dyrking av bokashiserum og å lage strø frå grunnen er tidkrevjande og for spesielt interesserte.

Å dyrke fram den ynskja bakteriekulturen kan ta nokre veke, avhengig av temperatur. Dersom du er ivrig etter å komme i gang med komposten rådast det at du kjøper første pose bokashistrø for so og eventuelt lage ditt eige.

Bokashi og drivhusgassar

I likskap med makkompost, som også er kjent som Vermikompost, produsera ikkje bokashien drivhusgassar slik som tradisjonell kompost gjer. Dette fordi komposten blir fermentert for so å bli nedbrote, og gjennomgår ikkje rotning som tradisjonell kompost gjer. Det er denne prosessen som skapar drivhusgassar. På ein måte kan ein sei at bokashi ikkje er ein komposteringsprosess men ein anaerob fermenteringsprosess, som gjer det enkelt for jordas levande organismar å fordøye bokashikomposten. Drivhusgassar eller ei, kompost er ein fin måte å kutte søppelet på og gjev næringsrik jord.

Ingen lukt eller problem med skadedyr

Sidan komposten er lukka treng du ikkje uroe deg for skadedyr eller insekt. Komposten er luktfri og kan fint oppbevarast inne. Det er allsidig og kan brukast til å fjerne lukt og opne tilstoppa rør, i tillegg til kompostering. Den blir til dømes brukt til å fjerne lukt i grisebingar og likande.

Lag ditt eige serum (Lactobacillus) og bokashistrø/ papir

Oppskrifta er delt opp i to fasar sidan du først må dyrke fram den ønska bakteriekulturen, før du kan sette det inn i aviser eller liknande som du brukar på komposten.

Kanskje du har nokre aviser liggande heime som du kan bruke? Visste du at papir berre kan resirkulerast 6-7 gonger før det blir permanent avfall? Kompostering er eit godt alternativ til forbrenningshallar. Foto: Svein Halvor Halvorsen

Lactobacillus

Du treng:

Ris (eventuelt ein anna kjelde til karbohydrata som til dømes quinoa)

To behaldarar til å dyrke bokashien i (ein liten og ein som rommar 10 gonger so mykje)

Ein kjøkkenhandduk eller liknande til å dekke over behaldarane

Flasker til å oppbevare serumet i (plast)

Oppskrift:

1 del risvatn

10 delar mjølk

10 delar sukker eller melasse

Framgangsmåte:

Ta ris i ein behaldar og fyll det med dobbelt so mykje vatn. Rist vatnet og risen godt, og skyl av vatnet i ein behaldar. Dette blir din base for bakterieveksten, og den vil tiltrekke seg mikrobar du har i lufta heime, blant dei bakterien Lactobacillus.

Legg ein kjøkkenhandduk eller noko liknande lett over basen slik at ikkje insekt eller rusk kan komme nedi. Hugs at det ikkje kan vere for tett. Vi ynskjer tross alt å trekke til oss bakteriar.

I løp av 2-8 dagar vil det danne seg ei kvit hinne på basen og lukte syrleg. Du vil sjå at basen har delt seg i tre lag. Topplaget har ei kvitleg hinne. Det midtarste laget er gråleg/ kvitt, medan botnen har kvitt botnslam. Vi er interessert i det midtarste laget og silar derfor basen, eventuelt bruk eit tøystykke som sil og press vatnet gjennom for hand.

Mål blandinga i eit desilitermål og hell so blandinga i ein større emballasje. Bland inn 10 delar mjølk. Økologisk heilmjølk er det beste, men all mjølk vil virke. Ved å tilsette mjølk lagar vi ein god vekstbase for Lactobacillus. La blandinga stå til det har danna seg eit kvitt skum på toppen. Det tek vanlegvis 1-3 veker, avhengig av temperatur.

Sjå video for illustrasjon av konsistens.

Fjern toppen av blandinga med ein steikespade eller liknande. Lukta er sursøt og minner om rømmask (rømmekolle). Veska vil være svakt gul. Sil av og hell resten blandinga over i ein ny behaldar der du tilsett sukker eventuelt melasse. Bland godt inn og fyll over på tette flasker. Denne fasen skal ikkje utvikle gass, men det anbefalast likevel å oppbevare serumet på plastflasker. Eg har sjølv serumet på glasflasker men dette krev meir tilsyn for å forsikre at flaskene ikkje sprekk. Hald eit auge med flaskene og opn dei med jevne mellomrom for å sleppe ut eventuell gass.

Legg biprodukta av prosessen i komposten eller grav det ned i bedet. Ver obs på at det vil byrje å lukte når du skil blandinga. Om du gjer det inne, kan det vere lurt å gjere det når du ikkje skal ha gjestar ein time seinare.

Du kan blande sukker/melasse og serum det direkte i flaskene. 1 del sukker og 1 del serum.

Haldbarheit: Serum

Det stridast kor lenge blandinga kan oppbevarast før den blir dårleg. Nokre seier 2 år, medan andre seier 3 månadar. Dersom du blandar serumet med melasse kan du oppbevare det i romtemperatur, om du brukar sukker må du oppbevare blandinga i kjøleskapet.

Grønare kvardag_Bokashi serum1_DIY_Kristine Ullaland — Serumet bør oppbevarast på plastflasker då gassproduksjon kan forekomme, noko som kan føre til at glassflaskene sprekk. Glassflaske krev ekstra arbeid. Foto: Kristine Ullaland

Oppskrift

Bokashistrø/ Bokashiark:

Sett serumet inn i avispapir, kaffi eller kveitekli (kruskakli)

For å bruke serumet til bokashi er det vanleg å blande det inn i avispapir eller ein eller anna type kli. Du kan også bruke kaffi. Nokre brukar serumet som spray direkte på komposten, men eg har ikkje prøvd dette sjølv.

Framgangsmåte:

Bland serumet ut med 20 delar vatn, og sett inn i til dømes avispapir. Serumet blir no «aktivert» og dersom du lat det stå på flaske vil det danne seg gassar i flaska. Serumet har også kortare levetid når det først er aktivert. Opne flaska med nokre dagar mellomrom for å sleppe ut gassen. Det beste er å bruke alt du vatnar til å sette inn i til dømes avispapir. Kveitekli// kruskakli skal vere det mest effektive, men har sjølv berre brukt avispapir.

Ta ut stiftane av avisene. Du kan velje om du vil bruke ein plastpose eller ein tett behaldar. Vakuumpakking er klart det beste. Legg avispapiret i ein tett plastpose og fyll med veske slik at avisene blir fuktige. Det skal vere ca. 50 % luftfuktighet. Om du brukar kli skal du kunne forme ein ball, utan at den fell frå kvarandre når du opnar hendene att. Klem ut so mykje luft du kan av posen og knyt den. La posen ligge 1-2 veker. Det er viktig at prosessen er lufttett og at den har så lite luft som mogeleg.

Når avisene luktar sursøtt, er dei klare til tørking. Du kan også bruke dei slik dei er. Haldbarheita skal faktisk vere betre når dei er fuktige, men dei er mykje meir utsatt mugg og krev difor ein heilt tett behaldar og minimalt med luft. Det er difor lurt å tørke papiret. Det tek ca. 1-2 dagar. Om du vel å bruke kveitekli, er eit leikebasseng ypparleg for tørking. Strøet må vendast under tørking for å få alt tørt, samt unngå mugg. Oppbevar det so i ein plastpose eller ein tett behaldar. Jo mindre luft det er i behaldaren, jo betre. Om du oppbevara det i ein plastpose, klem ut all luft og knyt att posen. Ta ut ark etter bruk.

Grønare kvardag_Bokashi Norge_ — Ynskjer du å lære meir om Bokashi. Sjekk gjerne ut den nyoppstarta bedrifta Bokashi Norge. Bilete er hyperlenka.

Kjøpe serum eller bokashistrø?

Om du synst dette høyres vanskeleg ut kan du kjøpe ferdig bokashistrø hos Bokashi Norge. Dei jobbar også med å få til eit effektivt strø basert på byggrestar frå eit lokalt mikrobryggeri. Om du ikkje ynskjer å lage serumet sjølv kan du kjøpe det her. Ynskjer du å lære meir om bokashi, kan boka Bokashi composting: From scraps to soil in weeks anbefalast. Boka er kritisk til sjølvdyrka bokashistrø fordi det ikkje er like effektivt som EM og EM1 som er ei har ein samansetning på minst 3 ulike bakteriekulturar, inkludert ulike former for melkesyrebakterien Lactobacillus, som blir brukt i oppskrifta over. Mi erfaring er at den heimelaga kulturen er god nok og kompostera matavfallet innan 5-6 veker under ideell temperatur (over 18-20 grader). Eg vil likevell mest truleg gå over til å kjøpe strø, eventuelt EM1, då det ikkje passar min livsstil å lage dette sjølv. Har du prøvd dette før og har andre erfaringar? Del gjerne i kommentarfeltet.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lukke til, enten du vel å lage eller kjøpe bokashistrø.

Toppfoto: Kristine Ullaland

emballasjefri, emballasjefri mat, søppelfri, zero waste

Kutt plasten, lag bivokspapir

oktober 18, 2015 Kristine Ullaland 13 kommentarar

Nb. Det er mangel på norsk bivoks og birøktaren som tidlegare var referert til i denne posten sel ikkje lenger bivoks.

Mykje av søppelet vi genererar i løp av ein dag er knytt til matoppbevaring. Lær korleis du kan kutte plastfolien og lage din eigen emballasje i staden.

Grønare kvardag var i haust på besøk til Bergen sine urbane bier på Hotell Terminus, og det er umogleg å ikkje bli begeistra for desse flittige insekta. Ikkje berre pollinera dei blomster, dei gjev oss nydelig honning, bivoks, pollen, den næringsrike dronninggeleen, samt det naturlige antibiotikum Propolis, som også drep sopp og virus.

I ein søppelfri kvardag er bivoksen spesielt nyttig. Når ein kuttar plastemballasjen er bomull voksa med bivoks ein god erstattar, og gjer det lett å slenge over salaten du ikkje rakk å ete opp til lunsj. Maten held på fuktigheta, bivokspapiret kan brukast omatt mange gonger, og er naturleg antiseptisk. Når bivokspapiret har gjort si teneste, kan det komposterast, i motsetning til sin konkurrent, plastemballasjen.

Plastemballasje kan dessverre berre resirkulerast nokre få gonger før det blir permanent avfall. I tillegg inneheld mjukplast ftalater DINP, som blir tilsett for å gjere plasten mjuk. Dette ftalatet blir lenka til blant anna hormonforstyrring, særskild hos menn. Det same gjeld DINP’s forgjengar DEPH, som no er forboden. Norge ventar på vurdering frå EU før dei eventuelt forbyr ftalatet DINP. Sjå Fremtiden i våre hender sitt informasjon om ftalater.

Som forbrukar er det omlag umogleg å halde seg oppdatert med kunstige kjemikaliar i slike produkt. Det lettaste er difor å eliminere dei frå dine forbruksvanar. Lag ditt eige bivokspapir, samla av naturens hjelparar.

birøkt_pollen_bivoks_beewrap_Grønare kvardag_Zero Waste home_Kristine Ullaland — Foto: Kristine Ullaland

Bivokspapir

Du treng:

Eit stykke 100% bomull i fin kvalitet i ein passande størrelse

For brød, innpakking av større matpakke eller liknande: ca. 35-40 cm * 60 cm
For innpakking av matpakker type 2-3 brødskiver, ost eller liknande: ca. 25 cm * 40 cm

Saks

Bivoks (seljast på helsekost, hobbyforretningar).

Bakeunderlag i silikon eller liknande til å ha under tøystykket når det skal i omnen (ver obs på at det er vanskleg å fjerne voksen etter bruk)

Eventuelt eit steikebrett du ikkje er så redd for.

Ein kniv

Ei skjerefjøl

Ein kleshengar til å tørke bivokspapiret på (vil komme voks på)

Ein steikeomn

Førebuing:

Tenk ut kva du vil bruke bivokspapiret til og kva størrelse du treng. Du veit sjølv best kva matvanar (og emballasjevanar) du har og kva bivokspapir du har mest behov for.

Vel ut eit tøystykke i 100% bomull i fin kvalitet. Vel gjerne eit med mønster slik at eventuelle voksujevnheter ikkje blir synlege. Hugs at det ferdige produktet vil bli litt mørkare. Vask gjerne stoffet før du sett det inn med bivoks, om du vel å kjøpe noko nytt. Dette fordi nye stoff gjerne kan innehalde uheldige biprodukt frå produksjonen og/eller sprøytemiddel.

Framgangsmåte:

Bivoks klar til bruk. Om du ynskjer å kjøpe bivoks utan emballasje, ta kontakt med din lokale birøkter. Foto: Kristine Ullaland

Sørg for at bivoksen er oppbevart kaldt før bruk. Det gjer den mykje lettare å arbeide med. Om du har noko å raspe med, er dette det beste, men bivoks er vanskelig å vaske av etter bruk, så da må det vere ei rasp du berre vil bruke til bivoks. Det du eventuelt kan gjere er å skjere bivoksen opp i små bitar. Dette er mykje lettare å reingjere etter bruk.

Legg silikonbakepapiret i botnen av steikebrettet og tøystykket over. Om det er for stort for steikebrettet kan du brette det i to. Det kan vere lurt å velje eit mindre tøystykke første gang du lagar bivokspapir.

Kutt opp bivoksen i små bitar og fordel jamt utover. Pass på at du ikkje har for mykje voks på. Då vil papiret bli for stivt og flasse. Det er betre å ta litt for lite for så å ta ein ny omgang med voks. Pass godt på å få voks i endane og hjørna av stoffet. Eg eksprimentara no med kor mykje voks eg treng på dei ulike stoffstykka og har ikkje endå noko fasit. På dei minste stykka 25 cm*40 cm har eg brukt ca. 45-55 gram voks, men om du ynskjer eit stivare, eventuelt eit mindre stivt papir kan du regulere mengda voks.

Sett steikeomnen på 180 grader og plasser steikebrettet med bivokspapiret midt i omnen. Det vil, avhengig av størrelsen på voksbitane, ta rundt 5-10 min å smelte voksen. Når alle bitane er smelta tek du voksen ut. Sjå over om det er nokre områder som det ikkje har kome voks på. Om nokon områder ikkje har voks, legg du på litt voks på desse områda og tek papiret inn att i omnen til dei er smelta.

Heng so opp papiret og la det tørke. Etter 5-10 min kan du brette saman ditt heimelaga bivokspapir.

Bivokspapiret blir fort tørt. Det kan vere lurt å ta papiret av hengaren før det er heilt tørt for å unngå at voksen sett seg fast i hengaren. Foto: Kristine Ullaland

Bruk og vedlikehald

Papiret må berre vaskast i kaldt vatn, då varmt vatn vil løyse opp voksen. Bivoks er naturleg antiseptisk. Du treng difor ikkje å bruke såpe. Reint vatn er nok.

Papiret kan ikkje brukast til kjøtt og fisk.

Papiret er diskre i lukt, samanlikna med fleire kommersielle produkt, men har til gjengjeld kortare levetid. Personleg synst eg ikkje dette gjer so mykje, då papira etter mange månadars bruk ofte byrjar å få ein del flekkar og er klar for ein vask og ny runde med voks. Eventuelt komposten.

Om du ynskjer å kjøpe bivokspapir er desse til sal i mange av dei lokale helsekostbutikkane, som til dømes Reindyrka i Bergen. Bergen sin lokale nettbutikk Agent M fører også desse.

Har du lyst å lære meir om birøkting? Grønare kvardag vil publisere ein artikkel om dette til våren. Du kan eventuelt sjekke ut Bier og birøkting i by og bygd, av Ragna Ribe Jørgensen.

Lukke til!

Headerfoto: Kristine Ullaland

økologisk, emballasjefri, null søppel, Zero Waste butikk

Mølleren Sylvia

september 29, 2015 Kristine Ullaland 6 kommentarar

Emballasjefrie butikkar er på full frammarsj. Grønare kvardag har besøkt Mølleren Sylvia, Oslos andre Zero-Waste butikk. Her får du ikkje berre varer i lausvekt, Mølleren Sylvia er økologisk og er ein tilhengar av kortreist mat. Den vakre butikken held til i Hegdehaugsveien 12, ikkje langt frå Oslos kjerne.

Tanken bak butikken er å gjennskape den gamle kolonialen der alt kan kjøpast i lausvekt. I følgje kvinna bak Mølleren Sylvia, Elisabeth Tollisen, vil fridomen til å kjøpe dei mengdene mat ein treng redusere unødig søppel både i form av matsvinn, men også emballasje. Ho oppfordrar sine kundar til å ta med eigne behaldarar, men sel også små tøyposer og krukker.

Grønare kvardag anbefala på det sterkaste å ta turen innom. Butikken er svært gjennomført og alle varene har blitt handplukka etter nye bakgrunnsjekk. Tollefsen har blant anna tatt reiseavstandar i betraktning når ho har plukka ut varer. Dispenserane er fylt med alt du måtte ynskje til ein fin pris, og vareutvalet er framleis under utvikling. Dei tilbyr også vaskemiddel lausvekt.

Lokal matprodusent i Oslo? Mølleren Sylvia ynskjer å bli kjent med deg.

Zero Waste er ikkje berre eit Oslofenomen. Det er mykje søppelfri aktivitet også i Bergen. I februar får vi faktisk vår første Zero Waste butikk i Skostredet. Rå Lab er bedrifta bak butikken og består av ein gjeng engasjerte, idealistiske gründerar. Vi gler oss! Les meir om Rå Lab og Råvarene her.

Har du tips om ein emballasjefri butikk eller gode råvarer i lausvekt? Del gjerne enten i kommentarfeltet eller på post@gronarekvardag.no.

Sjekk gjerne ut Grønare kvardag si emballasjefrie guide for Bergen.

Alle foto: David Seetiangtham/ Grønare kvardag

søppelfri

Grønare barbering

august 19, 2015 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Sei hei og velkommen tilbake til det førre århundres helt, Safety Razor. Ikkje berre er den miljøvennleg. Den er også billig i drift.

Safety Razor, som du sikkert kjenne att frå baderomhylla til bestefar din, passar for sart hud, og dersom du tørkar barberbladet mellom kvar barbering kan bladet vare i mange månader. De finst mange ulike barbersåper og etterbarberingsvatn du kan bruke om du ynskjer, men du treng eigentleg ikkje noko anna en olivenolje. Den eliminerer både barbergel og fuktighetskrem.

Kva barberhøvel skal eg velje?

Det beste er om du får tak i ein vintage barberhøvel frå tidleg 60-tallet eller tidlegare. Dei sølvfarga høvlane er mest truleg dei lettaste å finne i god kvalitet. Pris på desse på eBay ligg på rundt 150-900 kr. Sjølv gav eg 180 kr for min Gillette Flare Tip Super Speed 1959 E3, som er avbilda øvst i innlegget. Barberblad kosta 25 kr for 5 barberblad. Med tanke på at ein pakke med 4 kommersielle barberblad ligg på godt over 200 kr er dette verkeleg med på å spare lommeboka, samstundes som du sparar søppelfyllinga. Både barberblada og høvelen kan nemleg resirkulerast.

Barberhøvel open — Nummer på bladet gjer det lett å halde oversikt slik at ein slit bladet likt. Foto: Kristine Ullaland

For å halde barberbladet skarp lengs mogleg, samt unngå rust, må barberbladet tørkast etter kvar barbering. Det er difor lurt å velje ein høvel med ein såkalla sommarfuglklaff. Den gjer det lett å opne og lukke høvelen, og du kan raskt klargjere høvelen til neste gang.

Dei mest vanlege Safety Razor modellane, som tradisjonelt sett er tiltenkt menn, har litt kortare handtak. Det finst eigne Safety Razor høvlar med lengre handtalk dersom du ynskjer dette. Til dømes er Parker 29L eit godt og rimeleg alternativ. Eg har sjølv ein herremodell og er svært nøgd med min Safety Razor. Kva kjønn barberhøvelen er tiltenkt er ikkje avgjerande for resultatet av barberinga. Det er val av barberblad som avgjer dette.

Korleis reingjer av ein vintage høvel

Mange av seljarane vil mest truleg ha reingjort høvelen før sal, men om du kjøper ein høvel der du må gjere dette sjølv, kan du lett gjere det heime med å legge høvelen i varmt vatn blanda med oppvasksåpe (alternativt). La det stå til vatnet byrja å bli lunka. Skrubb med ein gammal tannkost eller liknande og skyl av. Kok deretter opp ei panne med ei toppa teskei natron. Legg høvelen nedi og la det koke eit par minutt. La so høvelen ligge til vatnet byrjar å bli lunkent. Skyl av og poler med ein kjøkkenklut eller ein fin mikrofiberklut.

Korleis brukar eg høvelen?

Barberblad av den gamle sorten er noko mange av oss, inkluder meg sjølv, assosiera med ulike skrekkscenarioer. Eg var difor litt redd for å skade meg sjølv, første gong eg brukte den. Det var det ingen grunn til. Høvelen er utruleg lett å bruke.

Barberhøvelen er mykje tyngre en dei konvensjonelle høvlane vi brukar i dag, og tyngda gjer faktisk jobben litt lettare for deg. Du brukar den som ein konvensjonell høvel i 45 graders vinkel. Det er mange ulike malar på korleis ein skal gå fram, men om du allereie har etablert ei rutine anbefala eg deg å prøve denne først. Om du ikkje synst det fungera, finst det eit hav av videoar på Youtube som viser deg alt i detalj.

Barberskum og etterbarberingsvatn

Dersom du også ynskjer å eliminere barberskum/ såpe og etterbarberingsvatn, er olivenolje god erstatning til barberskum. Som etterbarberingsvatn kan du bruke eplecidereddik, for so å skylje det vekk etterpå. Om du ikkje likar lukta eplecidereddik, kan du tilsette duftoljer som du får kjøpt på din nærmaste helsekost. Hugs å sjekk eigenskapane til oljen før du tilsett den i produkta dine.

Kvar får eg kjøpt høvel og blad?

Ebay har eit rikt utval av brukte barberhøvlar til gode prisar. Er du heldig kan du få ein god vintage høvel for rundt 200 kr. Dersom du vil investere litt meir kan du sjå i dei dyrare prisklassane på eBay, eventuelt ta deg ein tur på HFM i Bergen. HFM er ein relativt nyoppstarta barbersalong som fortel om stor interesse for «old school» barbering, både frå kvinner og menn.

– Vi lev i ein kvardag der lav pris og sjølvbetjening er i fokus. Eg trur det skapar ein motreaksjon som gjer at folk higa mot kvalitet og komfort, seier barberar Kjell Skytterholm når han får spørsmålet om kvifor han trur barbersjapper har auka besøkande.

Vakre barberhøvlar frå HFM i Bergen. Straight Razor er avbilda til høgre. Foto: Kristine Ullaland

Barberkniv, også kjend som Straight Razor, er også eit alternativ på søppelfri barbering. Bladet er fast og kan vare ei livstid dersom du er flink til å vedlikehalde kniven. Barberar Kjell Skytterholm legg til at dette er noko tidkrevjande og mest for dei som er spesielt interessert. – Vi tilbyr opplæring for alle som kjøper kniv hos oss, legg barberar Tommy Kronstad til. Prisane for barbersett hos HFM i Bergen ligg på mellom 699-1600,-. Om du ikkje ynskjer å kjøpe brukt, og ikkje held til i Bergen, er nettbutikken Skjegg eit godt alternativ.

Kva barberblad skal eg velje?

Det er eit stort utval barberblad som passar til ulikt bruk. I følgje Tommy Kronstad, vil menn med grov hud trenge eit skarpare blad for ein tett barbering, en ei kvinne som gjerne har sartare hud. Astra Superior Stainless er eit godt nybegynnarblad både for menn og kvinner. Barberbladet kan kjøpast hos HFM for 25 kr for 5 blad. Innpakninga er i papir og kan resirkulerast. Dersom du har grov hud, anbefala Kronstad at du vel eit skarpare blad. For sart hud er barberblad som til dømes Red Persona Blades eit godt alternativ. Dessverre ser det ikkje ut til at det er nokre lokale forhandlarar av dette Red Persona Blades, men barberbladet kan kjøpast via eBay og Amazon.

Resirkulering av barberblad og barberhøvel

Barberblad og høvel i metall kan resirkulerast hos Metallco i Bergen. Om du ikkje bur i Bergen, sjekk din lokale skraphandlar for informasjon om resirkulering. Hugs at barberblada enten må pakkast inn i noko eller kastast i ein container for metallskrap der metallet ikkje behandla manuelt, slik at ingen skadar seg på blada.

Håpar du blei inspirert til å prøve deg på søppelfri barbering!

Sjekk ut Grønare barbering på Pinterest og følg Grønare kvardag på Facebook for oppdatering av ny post.

Toppfoto: Kristine Ullaland

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.