Kategoriarkiv: DIY

Slik reingjer du huda med leire

juni 7, 2019 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Då eg var hestejente ergra eg meg stort over hesten min Ludvik, som alltid skulle rulle seg i den mest grisete leirepølen. Det irriterte meg ganske mykje faktisk, skal eg vere heilt ærleg. Eg var ikkje klar over dei positive effektane dette kunne ha på blant anna hud, hår og helse. Det eg tenkte på var kor lang tid eg måtte bruke på å børste Ludvik. Men etter å ha lært meir om reine naturprodukt har eg fått større forståing for hesten min Ludvik sin dragning mot leirepølen. No nyttar eg sjølv leire gonger for veka.

Det er ikkje berre dyr som har lang tradisjon med å bruke leire for å pleie hud og hår. Det er indikatorar på at homo erectus og homo neandertalarar blanda saman oker, eit jordaktig mineral med vatn og ulike typar leire for å kurere sår, dempe irritasjon og som ein metode for å reinse huda. Det er mogeleg dette var ein mimikk av dyr, som i likskap med hesten min Ludvik, instinktivt nytta mineral for slikt bruk.

Kommersielle hudpleieprodukt vs. DIY-hudpleie

Mange er av den oppfatning om at ein må kjøpe produkt med uleselege ingrediensar, flott emballasje og eksotiske luktar for at produktet skulle kunne hjelpe. Ein har gjerne over fleire år knytta til seg favorittar, som ein kvir seg på å fase ut. Sjølv brukte eg stadig større summar på hudpleie, medan huda mi blei meir og meir irritert. Kommersielle hudpleieprodukt vs. DIY-hudpleie er sjølvsagt samansett og ein kan ha gode og dårlege erfaringar med begge deler. Personleg har eg hatt god erfaring med å lese meg opp på min eigen hudtilstand og leite fram gode råvarer som kan bidra til ei god og sunn hud. Eg nyttar jamleg fleire typar leirer, og favorittane er rasoul- og kaolin-leira.

Leire er eit produkt av forvitra vulkansk oske. Foto: Yosh Ginsu

Men først, kva er eigentleg leire?

Mange typar leire er eit produkt av forvitra vulkansk oske, men dette gjeld ikkje alle typar leire. Leire er ei ganske stor gruppe og mange av dei blir forma av forvitring av stein. Eksepmelvis kjem bentonitt frå vulkansk oske, medan kaolin ikkje gjer det. Den vulkanske oska blir påverka av miljøet den er i over tid og dette dannar leiar. Det vil vere ulik i samansetning og struktur på leira etter kva unik mineralsamansetning det er på den aktuelle staden leira er henta frå. Det er difor viktig å vite kjelda til leira du nyttar for å kunne nytte leira til det fulle, og sjølvsagt unngå å bruke leira feil. Denne informasjonen får du av forhandlaren av leira du kjøper. Eksempelvis kan nokre leirer drikkast, medan andre ikkje bør drikkast. Denne posten har fokus på ekstern bruk. Dersom du ynskjer å lære meir om dette kan du lese om det i e-boka; How Clay Work (2015).

Leire er ein fornybar resurs i den forstand at den er eit resultat av forvitra vulkans oske. Utfordringa er at denne prosessen tek tid og kan slite med å halde tritt med dagens konsum. Minerala er ein ikkje-fornybar resurs, og ein viktig del av leira.

Dersom vi ikkje hadde hatt sluk i dusjen og i vasken som førte alt vatnet til kloakken, hadde mineralane mest truleg blitt tømt i området nært bustaden din og dermed hadde vatnet vi brukar til å vaske av leira tilført minerala til jorda. I staden blir mineralane ført ut med kloakken og hamna i havet eller i slammet frå kloakken. Dette gjeld også edelt metall. Tokyo fann dei 1,8290 gram gull kvar tonn oske etter brenning av kloakkslam (ps. i Norge blir ikkje dette brent men brukt som gjødsel). Til samanlikning henta ein ut 20 til 40 gram gull per tonn malm i dei store gullgruvene.

Rasoul-leire (Rhassoul clay)

Kjært born har mange namn, og denne leira blir kalla raud-leire, Marokkansk-leire eller Ghassoul-leire. Det er ei leire av høg kvalitet som er til ekstern bruk. Den er ubehandla og naturleg tørka, og gjev ei mjuk hud, og hevda å redusere kviser. Dersom du er sensitiv til ansiktsvask og ikkje likar å bruke olje (les tidlegare post om olje som hudvask) til ansiktsvask, kan rasoul-leira nyttast til nettopp dette. Den kjenst litt som ein lett skrubb med litt såpe i. Rasoul-leira er rik på silica, potassium, magnesium og kalsium. Fleire nettstader hevdar at kliniske studiar har funne at leira kan auke elastisiteten i huda, jamne ut hudtonen og redusere hudormar og kviser. Eg har ikkje funne referansen, so eg kan ikkje sei noko om kor vidt dette stemmer. Personleg har eg gode erfaringar med denne leira til hud og hår.

Rasoul-leira er brun på farge, og er fint til hud og hår. Den kan også nyttast som ansiktsvask. Foto: Isabell Winter

Bruksområde: Hår, ansiktsmaske, ansiktsvask

Grøn-leire (Fransk grøn leire)

Dette er ei leire som egnar seg for normal til feit hud. Den skal hjelpe med å redusere hudormar og redusere akne. Sjølv om maska ikkje er av dei sterkaste, er ei maske ein bør vere litt forsiktig med dersom ein har sensitiv hud. Nokre nyttar også grøn leire som ingrediens i deodorant, tannpulver og tannkrem.

Bruksområde: Ansiktsmaske, deodorant, tannpulver, tannkrem

Ekstra fin bentonitt-leire

Zero Waste-entusiastar er ofte kjend med Bentonitt-leira og nyttar den blant anna som deodorant og tannpulver. I motsetning til natron som er salt på smak og som mange reagera på når dei smøre den over armhola, er bentonitt smaklaust og mildare for huda.

Bentonitt kan innehalde bly, det er difor svært viktig å kjøpe det frå ein truverdig kjelde. Dette gjeld spesielt om du kjøper leira frå utlandet. Styr vekk frå merke «Beste bentonitte clay».

Bruksområde: Ansiktsmaske, tannpulver, munnskyl, deodorant

Kaolin-leire

Denne leira kjem i rosa, gul, raud og kvit. Fargen kjem av dei ulike mineralane leira består av. Dersom du har sensitiv hud er den kvite den mildaste av desse, og skal dempe raudfarge i huda, jamne ut hudtonen og mjukgjere huda. Mange fortel også at dei brukar denne til ung hud og barnerumper. I likskap med Rasoul-leira han også kaolin-leira nyttast som hårkur, og kan hjelpe ved problem i hovudbotn. I likskap med bentonitt-leira kan kaolin også nyttast til deodorant. Den er igjen mildare for huda enn bentonitt-leira og fjerna lukt.

Bruksområde: Hår, ansiktsmaske, ung hud, deodorant.

Oppskrift på deodorant

Kvar får eg kjøpt leire?

Spør din lokale Zero Waste-butikk eller helsekost. Dersom du må bestille, sel Teleurt, BeeOrganic og Be Eco dette. Då kjem leira i plast, pakka i papir. Teleurt pakkar om leira i butikken so spør gjerne om plastfritt alternativ.

Slik får du best resultat av maska

Ikkje la den tørke ut.

Maska er klar til å vaskast av når den byrjar å kjennast stram, sjølv om den er fuktig når du tek på den. Mange gjer den feilen at dei ventar til maska er heilt tørr. Då vil maska ha ein uttørrande effekt fordi den trekk ut for mykje fukt av huda di. La gjerne maska ligge litt kortare første gong du prøvar den, og prøv gjerne på handleddet før du tek det på ansiktet. Leire er naturleg, men det betyr ikkje at du ikkje kan få ein reaksjon.

Kamille-uttrekk er mild og fint til bruk i ansiktsmaske. Passar for normal til tørr/ sensitiv hud. Foto: Ornella Binni

Unngå metall når du blandar saman maska

Metall reagera med mineralane i leira, unngå difor metall når du blandar saman maska og bruk ei skei i tre eller keramikk.

OPPSKRIFT

REINGJERANDE ANSIKTSMASKE AV LEIRE

1 ss. Pulver med leire

1 ts. Honning (alternativt)

1 ts. Næringsgjevande olje (eksempelvis kaldpressa oliven olje, mandelolje, avokado-olje, kokosolje, arganolje, hvetekimsolje)

½ ts. Uttrekk av urter (urte-te). Bland inn meir ved behov. Drikk resten.

Framgangsmåte

Bland saman ingrediensane i ein bolle i keramikk, glas eller tre og bruk ei skei i same material. Unngå å bruk metall. La det stå i ca. 10 minutt. Då skal leira ha absorbert vatnet. Rør om til alt er god samanblanda, og tilsett meir urte-te dersom blandinga er for fast. Når blandinga er klar skal den vere som ein vanleg ansiktsmaske i konsistens, og vere lett å ta på. Dersom den er for rennande kan du tilsette meir leire.

La maska sitte:

Rasoul-leire og bentonitt-leire: 8 – 10 minuttar

Kaolin leire og grøn leire: 15 minuttar

Kaolin for feit hud: 20 minuttar

Vask ansiktsmaska forsiktig av med vatn.

Toppfoto: Kristine Ullaland

Om Grønare kvardag

Grønare kvardag inneheld ikkje sponsa eller betalte innlegg og er støtta av lesarane gjennom Patreon. Denne posten er laga med støtte frå Patreon-støttarane, Kristoffer, Martin, Synnøve. Siri K., Therese, Solhild, Taryn, Rakel, Kristin, Ida og Siri T. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse. Støtt gjerne Grønare kvardag på Patreon du også.

Ynskjer du meir informasjon om korleis din arbeidsplass kan redusere avfall, eller ynskjer hjelp til å utvikle ein Zero Waste-strategi? Ta kontakt med Zero Waste Norge. For foredrag om sirkulærøkonomi eller Zero Waste – book her.

økologisk mat, DIY, emballasjefri, Forbruk, hudpleie, Inspirasjon, såpe, søppelfri

Zero Waste-Trondheim

mars 1, 2019 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Lure du på kvar du kan kjøpe matvarer, vaskemiddel, hudpleieprodukt eller te i lausvekt? Få ein oversikt over ei knippe butikkar i Trondheim som tilbyr emballasjefrie forbruksvarer.

Korleis gå fram? For å handle emballasjefritt må ein først ha behaldarar til det du har tenkt å kjøpe. Til tørre varer kan du bruke tøyposar. Desse kan du enten lage sjølv av gamle laken eller kjøpe dei i butikk. For flytande eller våte varer kan du bruke boksar eller glas med lokk.

Det som er so flott med emballasjefri handel er at du ikkje treng å kjøpe meir enn du treng. Dette sparar miljøet, lommeboka di og helsa di. Ved å ta avstand frå unødvendig emballasje unngår du for eksempel emballasje som i fleire testar viser førekomst av miljøgifter. Som forbrukar kan ein ikkje halde tritt med produsentane. Det enkle er ofte det beste. Kjøp utan emballasje i den grad du kan.

Trondheim er ein by med mykje nytenking, og kanskje dette er noko av grunnen til at det var den første staden eg fann hudpleieprodukt i lausvekt? Vanskeleg å sei, men det er fleire spennande butikkar i Trondheim for dei som ynskjer å redusere emballasje og forbruksvarer. Om du bur i byen eller er ein tur innom, kan desse butikkane vere vel verdt eit besøk.

Etikken
Olav Tryggvasons Gate 20, 7011 Trondheim

Etikken er den første Zero Waste-butikken i Trondheim og var ein av dei første i landet til å legge om til emballasjefrie produkt. I følge ein av dei tilsette var dette også noko dei merka stadig større etterspurnad av frå kundane. Butikken er ein frittståande butikk som originalt starta som ein økologisk butikk. Det er difor også stort fokus på økologiske varer. Her finn du eit variert utval av ulike tørrvarer. Det gjeld alt frå tørka morbær, gummibjørnar, diverse korn, til krydder, te og kaffi. Du finn også alt du måtte trenge av vaskemiddel her, enten det er til kroppen, håret eller golvet.

Etikken har eit stort utval av varer i lausvekt, og tilbyr alt frå frukostblandingar, frø og nøtter, ulike mjøltypar, sjokoladar og anna søtt, til krydder. Vaskemiddel og ulike type såpe fåast kjøpt i lausvekt også.

Hos Etikken, som hos fleire Zero Waste-butikkar i Norge, kan du male opp ditt eige mjøl.

Miss Organic

Thomas Angells gate 13, 7011 Trondheim

Miss Organic er ein hud og velværebutikk der ein kan kjøpe reine oljer, ulike leirer, emballasjefrie såper eller kosmetikk som med refill. Det som er mest spennande med Miss Organic er at dei lagar hudoljer, massasjeoljer, skrubbar og badesalt til deg, spesialtilpassa di hud medan du er i butikken. Desse fyllast i glaskrukker. Når du har brukt opp produktet, kan du reingjere behaldaren godt, og ta den med deg tilbake til butikken for refill. Dei vurdera å utvide oljebaren, som dei kallar den, til Bystasjonen i Bergen. Dei har også ein nettbutikk dersom du ikkje har eit slikt tilbod i ditt område. Butikken har laga ei oversikt over kjemikalier du ikkje finn i deira produkt, og det inkludera parabena, SLS (Sodium Laureth Sulfate), Mineralolje (frå råolje/ petroleum), siloksan, PEG, Carbomer, Isopropyl Myristate, Isoprpoyl alcohol, Propyleneglycol og silikon.

Miss Organic har fokus på kvalitetsoljer til hud og hår, og laga hudprodukt til deg medan du ventar. Her kan ein også kjøpe ulike typar leire til for eksempel ansiktsmaske.

Dersom du bruka sminke kan Baims vere noko for deg. Der kan du kjøpe refill og sminka er økologisk og vegansk.

Dei tilsette hos Miss Organic har mykje kunnskap om oljene dei sel og kva dei kan brukast til. Spørr gjerne. Arganolje er god til hud og hår. Alle oljene er økologiske.

LUSH

Dronningens gate 14, 7011 Trondheim

LUSH er ein butikk som sel hygiene og venleiksprodukt, og har butikkar rundt om i landet. Dette er eit alternativ for deg som ynskjer å redusere emballasje, men som set pris på parfymerte produkt og såper som gjev mykje skum. LUSH har fått kritikk for sin bruk av blant anna parfyme og SLS (Sodium Laureth Sulfate), som er kjemikaliet som bidreg til at hygieneprodukta dine skummar. Dei jobba no med å fjerne SLS frå sine produkt. Sjå LUSH sine eigen kommentarar om dette her. Dersom du ynskjer meir tekst om dette, er denne bloggposten fin (frå jan 2018).

Fleire av produkta blir kutta opp etter kva du treng, f.eks såpe til hud, hår og hender. Dei sel også deodorantar, lotion, ansiktsmasker og liknande i lausvekt. Dette er stort sett i fast form (ikkje flytande). Dei sel i tillegg produkt i flytande form, der du kan levere tilbake behaldaren når den er tom. Desse er laga av resirkulert plast, i staden for jomfruelege råvarer som er det mest vanlege. Dei oppfordra også kundane til å pakke inn gåver i sjal, i staden for tradisjonell gåveinnpakning.

Lush sel boksar i metall til oppbevaring av såpe. Praktisk på reise eller til oppbevaring i dusjen.

Lush sel hennafarge, som du kan bruke til å farge håret. Produktet inneheld fleire ingrediensar i tillegg til henna, blant anna parfyme som kan innehalde pftalatar dersom ikkje anna er spesifisert av forhandlar (les meir om dette her). Dette er einaste emballasjefrie hennaproduktet eg har sett i butikkar i Norge. For informasjon om farging av hår med henna, kan denne posten vere noko for deg.

Te og kaffehuset

Dronningsgate 28, 7011 Trondheim

Eg hugsa første gong eg besøkte Te og kaffehuset i Trondheim. Eg fortalde dei i butikken om Zero Waste og at eg hadde lyst til å lage ein post om butikken på Grønare kvardag. Dette var kanskje i 2015-2016. Då sa dama i kassen at det var veldig artig at eg kom i nett no, fordi ho hadde nett tenkt på korleis dei kunne bidra til å redusere emballasje og oppmuntre kundane til å ta med eigen emballasje. Kjekt!

For kaffi og te-drankarar er dette butikken som gjev deg nett det du måtte ynskje i lausvekt. Du kan nytte din eigen emballasje og fylle på med det som måtte freiste. Personleg er eg stor fan av å ha ein grøn te, ein svart te og ein frukt-te om gongen, for so å kjøpe nytt når det er tomt. Te er i likskap med kaffi, ferskvare.

Prisane kan vere noko dyrare enn det du er vand med etter kva kvalitet du kjøper, men når ein kjøper te i god kvalitet treng ein mindre mengder, og teen blir difor dryg i bruk. Det beste er å bruke tette behaldarar når du handlar te og spesielt kaffi. Dersom du har ein boks du brukar til kaffien heime, kan du bruke den til å kjøpe kaffi i også.

Alle foto: Kristine Ullaland

DIY, gåver, helse, hudpleie, Oppskrift, zero waste

Lag din eigen skjegg- og hårpomade

november 1, 2018 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Visste du at skjeggpomaden og hårpomaden din enkelt kan byttast ut med ein heimelaga variant beståande av to ingrediensar? So enkelt kan det gjerast.

Skjeggpomaden er dryg i bruk, og den kan brukast til å temme lett uregjerlege hår på hovudet, so vel som i fjeset.

Som born drøymde eg faktisk om å få skjegg, slik at eg kunne løfte vekter med skjegget og sette verdsrekord. Det var ein av dei bragdene eg synst skilte seg ut då eg bladde gjennom Guinness rekordboka vi hadde heime, og tenkte for meg sjølv at ja, dette er noko for meg. Eg er litt usikker kva denne draumen kom av, då den må seiast å vere ganske ukonvensjonell. Kanskje det var fordi eg berre hadde brør?

Som vaksen kvinne synst eg det er heilt greitt å ikkje ha skjegg, men dersom eg hadde hatt skjegg, hadde eg nok brukt denne skjeggpomaden.

Ingrediensar

8 ss bivoks

8 ss kokosolje

1-8 dråpa eterisk olje (valfritt)

1 boks til pomaden

Alternativt – 1 del bivoks + 1 del kokosolje

Framgangsmåte

På same måte som når ein laga leppepomade, bivokspapir, skopuss eller andre oppskrifter med bivoks, må ein bruke vassbad for å smelte bivoksen. Varm opp ei kjele med vatn. Sett ei skål opp i kjelen slik at varmen frå vatnet varma opp skåla, som igjen føre til at bivoksen smelte. Bivoks kan vere vanskeleg å vaske av. Tenk difor gjennom kva utstyr du brukar når du lagar skjeggpomade, og vask utstyret i varmt vatn med ein gong du er ferdig.

Når bivoksen har smelta, bland inn kokosoljen og eteriske oljer (valfritt). Eteriske oljer av lavendel, furunål, sedertre (ofte merka cedarwood), peparmynte og bergamott er mykje brukt til skjegg. Ein dråpe gjev mykje duft, so ta heller få dråpar først, og rør inn meir dersom det er behov for det.

Spør gjerne din lokale forhandlar om råd dersom du er usikker kva eteriske olje som passa til deg, eller den som skal bruke pomaden.

Skjeggpomade_Grønarekvardag2_ed — Blandinga blir kvit når den stivnar. Her ser du den i eit marmeladeglas (ca. 30 ml). Det kan vere lurt å lage små porsjonar om gangen, slik at du får brukt opp alt før den blir dårleg. Det er også praktisk å porsjonere pomaden i små behaldarar på reise. Foto: Kristine Ullaland

Når du har rørt saman ingrediensane kan du helle over blandinga i boksen du skal oppbevare skjeggpomaden. Pomaden vil bli stiv so med mindre du bur i eit svært varmt klima, skal den ikkje smelte.

Haldbarheit: 6-9 månadar

Korleis bruke skjeggpomaden

Bruk fingeren til å ta ut ein klump på størrelse med ei ert og gni pomaden i hendene, før du stryke det over skjegget. Pomaden har lett hold og kan også brukast til å temme uregjerleg hår for skandinavisk hår. Dersom du ynskjer sterkare hold kan du auke mengda bivoks i oppskrifta.

Forhandlarar av ingrediensane

Bivoks – Kjøp det på din lokale helsekost. Nokre hobbybutikkar har også bivoks.

Kokosolje – Velassorterte daglegvarebutikkar sel kokosolje, so vel som Zero Waste-butikkar og helsekostbutikkar.

Eteriske oljer – Lavendel, furunål, sedertre, pepermynte og bergamot får ein kjøpt på helsekostbutikkar. Forhøyr deg gjerne med legen din i forkant ang. bruk.

chuttersnap-185061-unsplash — Eteriske oljer av sedertre eller furunål gjev skjeggpomaden ei lukt av skog. Foto: Cuttersnap

Boks til skjeggpomaden – Sjå først kva du har heime. For eksempel passa boksen til Define Molding Clay i metall, fint til gjenbruk. Det same gjeld mange av dei mest vanlege voksbehaldarane for menn. Dersom du ikkje har, eller ikkje ynskjer å bruke ein behaldar du har heime, har fleire hobbybutikkar dette. Om du kjøpe det på nett kan du f.eks. kjøpe det her.

Når du laga produkt sjølv er det ofte lurt å velje lystette behaldarar eller mørke behaldarar, over gjennomsiktige behaldarar. Det forlenge haldbarheita. Eventuelt velgje små behaldarar og oppbevare den i eit skap, for eksempel på badet.

Som med alle hygieneartiklar anbefalast det å vere rein på hendene før bruk.

HFM — Safety razor får du kjøpt på Zero Waste-butikkar og dei fleste barbershops. Der finn du også eit godt utval av barberblad, tilpassa din hudtype. Foto: Kristine Ullaland

November- Movember: Sidan 2003 har menn og kvinner satt søkelys på prostatakreft, testikkelkreft og psykisk helse hos menn, gjennom den årlege kampanjen movember. Nokon spara ut ansiktshår medan andre går eller spring til inntekt for forsking og støtteprogram. Ynskjer du å lære meir om prostata- og testikkelkreft eller om menn si psykiske helse, anbefalast movember si nettside, som har mykje god informasjon.

Tips til vidare skjeggrelatert lesing: For deg som ynskjer ein Zero Waste-barberhøvel, anbefalast safety razor, som er ein barberhøvel som mest truleg vil vare livet ut. Det er også svært billig med nye barberblad, der prisen ligg på 5-10 kr per blad, i motsetning til kommersielle blad der prisen gjerne er 150 for ein pakke med fem blad. Barberhøvelen er ei fin gåve enten til farsdag, bursdag eller jul, og den tek seg godt ut på baderomshylla. Du kan lese meir om safety razor her.

Toppfoto: Allef Vinicius

Denne posten er laga med støtte frå Noregs Mållag, og Patreon-støttarane, Kristoffer, Martin, Silje og Synnøve. Takk for dykkar bidrag! Dykkar bidrag gjer det mogeleg for Grønare kvardag å vekse.

Ynskjer du å støtte Grønare kvardag, som er fri for betalt reklame? Støtt eller bli medlem gjennom folkefinansieringsportalen Patreon.

DIY, gåver, helse, hudpleie, Oppskrift, zero waste

Zero Waste-skjeggpomade DIY

november 1, 2018 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Visste du at skjeggpomaden din enkelt kan byttast ut med ein heimelaga variant beståande av to ingrediensar? So enkelt kan det gjerast.

Skjeggpomaden er dryg i bruk, og den kan brukast til å temme lett uregjerlege hår på hovudet, so vel som i fjeset.

Som vaksen kvinne synst eg det er heilt greitt å ikkje ha skjegg, men dersom eg hadde hatt skjegg, hadde eg nok brukt denne skjeggpomaden.

Ingrediensar

8 ss bivoks

8 ss kokosolje

1-8 dråpa eterisk olje (valfritt)

1 boks til pomaden

Alternativt – 1 del bivoks + 1 del kokosolje

Framgangsmåte

Spør gjerne din lokale forhandlar om råd dersom du er usikker kva eteriske olje som passa til deg, eller den som skal bruke pomaden.

Når du har rørt saman ingrediensane kan du helle over blandinga i boksen du skal oppbevare skjeggpomaden. Pomaden vil bli stiv so med mindre du bur i eit svært varmt klima, skal den ikkje smelte.

Haldbarheit: 6-9 månadar

Korleis bruke skjeggpomaden

Forhandlarar av ingrediensane

Bivoks – Kjøp det på din lokale helsekost. Nokre hobbybutikkar har også bivoks.

Kokosolje – Velassorterte daglegvarebutikkar sel kokosolje, so vel som Zero Waste-butikkar og helsekostbutikkar.

Eteriske oljer – Lavendel, furunål, sedertre, pepermynte og bergamot får ein kjøpt på helsekostbutikkar. Forhøyr deg gjerne med legen din i forkant ang. bruk.

Som med alle hygieneartiklar anbefalast det å vere rein på hendene før bruk.

HFM — Safety razor får du kjøpt på Zero Waste-butikkar og dei fleste barbershops. Der finn du også eit godt utval av barberblad, tilpassa din hudtype. Foto: Kristine Ullaland

Toppfoto: Allef Vinicius

Ynskjer du å støtte Grønare kvardag, som er fri for betalt reklame? Støtt eller bli medlem gjennom folkefinansieringsportalen Patreon.

DIY, gåver, hudpleie, Inspirasjon, Oppskrift, zero waste

Lag din eigen leppepomade

oktober 15, 2018 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Ynskjer du å lage verdas mest populære skjønnheitsprodukt heime? Det er lettare enn du trur og mange av ingrediensane har du kanskje allereie? Dersom du ikkje er klar for å lage din eigen leppepomade finn du tre alternative tips nederst i saka.

Då eg gjekk på barneskule brukte vi mykje leppepomade. Vi hadde gjerne ein favoritt som vi sendte rundt i klasserommet, og eg hugsa godt den søte lukta og følelsen av å ha eit tjukt, glinsande lag av leppepomade på leppene. Læraren greip til slutt inn og tok i frå oss leppepomaden. Han hevda at vi ville øydelegge den naturlege fettbalansen i leppene våre om vi fortsette slik. Med den høge respekten for autoritetar som vi hadde, slutta vi (for ein periode).

Då eg i vaksen alder skulle finne heimelaga alternativ til mine gamle favorittar, var det ikkje berre lett å finne ei oppskrift som kunne erstatte desse. Det lettaste var å kutte ned på bruken. Likevel er det i nokon korte periodar greit å ha ein leppomade på lur. Då er sjokolade og peppermyntebalsamen heilt super. Den kan minne litt om Eos sin lib balm sweet mint eller Carmex (denne blei merka som allergiframkallande av Forbrukerrådet i 2015).

Det som er so fint med å lage sine eigne produkt, er at ein kan justere ingrediensane og eventuelt essensielle oljer etter kva ein sjølv ynskjer. Ein veit også kva ein smøre med huda når ein laga deet sjølv. Huda er vårt største organ, og ein god peikefingerrelgel er å velje ingrediensar til huda som du ville ha putta i munnen (eller i hvert fall kunne putta i munnen).

Ingrediensar som olivenolje, kakao, og mandelolje er for mange matvarer ein allereie har på kjøkkenet. Bruk det i leppepommaden også. Foto: Juan Gomez

Verdas mest populære skjønnheitsprodukt

Visste du forresten at leppepomade er det mest populære skjønnheitsproduktet på marknaden? Nokon hevda at det ikkje berre er populært fordi det er eit godt produkt, men fordi det er vanedannande. Faktisk har nokon opplevd leppepomade so vanedannande at det i 1995 blei oppretta eit 12-steg-program, inspirert av opplegget til anonyme alkoholikarar. Det kan ved første augekast sjå ut som det er ironisk, men det er eit seriøst tilbod – dersom du skulle ha behov.

Leppepomader kan innehalde uheldige kjemikalier

Forbrukarombodet skapte overskrifter i 2016 då dei publiserte ein artikkel der dei hevda at fire av fem leppepomadar kunne vere farlege. Ein test av 50 leppepomadar viste at heile 40 av desse leppomadane inneheld stoffar som kan vere skadelege.

Desse stoffa ville truleg ikkje gjort noko risiko dersom vi berre fekk dei i oss frå eit produkt. Dessverre finn ein mange av desse stoffa i fleire kosmetikk og hygieneprodukt, som for eksempel deodorantar, hårprodukt og hudkremar, som den jamne nordmann brukar til dagen. I følge The Guardian smøre kvinner i snitt på seg 168 kjemikalier dagleg.

Foto: Joashua Rawson-Harris.

Forbrukarrådet sin app; Hormonsjekk, som gav oversikt deg innhaldet til millionar av kosmetikk- og hudpleieprodukt berre ved å skanne strekkoden er dessverre lagt ned. Det beste alternativet er no å sjå etter svanemerket eller lese seg opp.

Alternativ, gjere det sjølv.

Sjokolade og peppermyntebalsam

Denne leppebalsamen er nærande og gjev matte lepper.

Ingrediensar

3 ss. Bivoks (lett pakka)

3 ss. Mandelolje eller olivenolje

1 ts. Rein kakao

1/2 ts. Honning

12-15 dråpa peppermynteolje (essensiell olje)

1/8 ts. Vitamin E / Hvetekimsolje

1 boks til leppepomaden.

Leppepommade_lepsyl_grønare kvardag.JPG — Sjå gjerne heime kva du har som kan brukast som emballasje. Ein tom pastillboks i metall, eit lite glas med lokk eller ein tom leppomadeboks fungera supert. Hugs å kok behaldaren før bruk. Unngå plastemballasje då den som oftast ikkje toler koking. Sjølv har eg brukt eit glas med marmelade som eg kjøpte på Lerøy eller Spar. Foto: Kristine Ullaland

Framgangsmåte

Legg bivoksen i eit glas eller ei skål som du kan sette i vassbad. Det gjer du ved å varme opp vatn i ein kjele og sette oppi skåla slik at varmen frå vatnet varma skåla slik at bivoksen smelta. Dette må gjerast på lav varme. Hugs at bivoksen kan sette merke, so ikkje bruk noko som er vanskeleg å vaske eller som du er redd for.

Når bivoksen har smelta, blanda du inn oljen (mandelolje eller olivenolje) og rører til alt er blanda godt saman.

Fjern blandinga frå vassbadet og rør inn kakaopulveret. La blandinga kjøle seg litt ned (men ikkje vent for lenge, då blir den stiv).

Bland inn honning, essensielle oljer og hvetekimsolje (eventuelt rein vitamin E).

kelly-sikkema-475112-unsplash — Foto: Kelly Sikkema. Essesielle oljer fås på glas hos din lokale kosholdsbutikk.

Hell blandinga over i eit reint glas eller anna passande behaldar for leppebalsamen. Kanskje du kan gjenbruka ein leppepomade som du har frå før? Pass i så fall på at den er reingjort skikkeleg slik at det ikkje blir noko uønskt bakterievekst i leppepomaden. Dette kan du gjere ved å koke glaset/ boksen før du helle over leppepomaden.

La leppepomaden kjøle seg ned, og den vil då stivne. Den er no klar for bruk.

Haldbarheit: 6-9 månadar

Forhandlarar av ingrediensane

Honning – Det finn du på dei fleste butikkar. Det er mange lokale birøktarar, og dette er ofte honning av høg kvalitet, so vel gjerne desse. Då støtta du også lokale aktørar i ditt område. Vel gjerne honning som ikkje er behandla over 45 grader. Desse skal ha høgare nivå av næring, i følgje lokale birøktarar i Bergen og honningsentralen. Kanskje du til og med kan besøke din lokale birøktar og få honning rett i glaset ditt?

Rein kakao – Helsekostbutikkar og fleire Zero Waste-butikkar.

Mandelolje – Innvandrarbutikkar har dette (almond oil), eller på din lokale helsekostbutikk.

Olivenolje – Kan kjøpast i 4-litersdunk i metall på innvandrerbutikkar, dersom du bruka mykje olivenolje. Mange Zero Waste-butikkar sel også olivenolje på tapp, slik at du kan fylle opp din eigen behaldar. Elles sel alle daglegvarebutikkar olivenolje i glas.

Bivoks – Eg har tidlegare oppfordra deg til å kjøpe bivoks hos din lokale birøktar i oppskrifta på bivokspapir (bee’s wrap), men det er for tida mangel på norsk bivoks. Det nest beste alternativet er å kjøpe dette frå din lokale helsekostbutikk. Eventuelt på nett.

Det er for tida mangel på norsk bivoks, og det er difor vanskeleg å få tak i bivoks lokalt. Foto: Jez Timms

Peppermynteolje – Helsekost

E-vitamin/ Hvetekimsolje – Helsekost

Behaldar – Sjå først kva du har heime. Du har heilt sikkert noko i passande størrelse. Sjølv bruka eg eit glas eg fekk ein marmelade i. Reingjer den godt før bruk.

Ynskjer du ikkje å lage din eigen leppebalsam?

– Då kan dette vere alternativ for deg

3 alternative tips

Lanolin – Dette er fett frå ull, som blir brukt til alt frå såre brystvorter for ammande, til rust på bilar. Det er også bra for tørre vinterlepper. Du får kjøpt lanolin på apoteket. Det kjem ofte i plastemballasje i større kvantum (for eksempel 500 g), men er til gjengjeld svært dryg, haldbar og utan tilsetningsstoff. PS. Det luktar litt sau.

Kvar kan det kjøpast: Apoteket

Vaselin – Som eit petroleumsprodukt er dette ein leppepomade det stridast om, men dersom det er viktig for deg å unngå plast kan dette vere produktet for deg. Det er likevel viktig å hugse på at plast er leap med vaselin. Du får kjøpt vaselin på dei fleste daglegvarebutikkar og dei er ikkje forsegla med plast slik som du ser med mange hygieneprodukt. Når boksen er tom kan du fylle den med heimelaga leppepomade om du ynskjer.

Kvar kan det kjøpast: Dei fleste daglegvarebutikkar

Sheasmør – Dette kan brukast reint, og er nærande. Sheasmør, som og er kjend som shea butter er laga av nøtter frå det afrikanske treet Shea. Dette er eit vegansk alternativ som ofte blir seld i glas. Det kan også brukast på kroppen ved behov, og minner litt om ein tjukk, feit bodylotion.

Kvar kan det kjøpast: Helsekostbutikkar, Zero Waste-butikkar

dmitry-mashkin-288168-unsplash — Planlegg du ei gåve? Kva med å lage ein heimelaga leppepomade, sukkerskrubb eller såpe?

Toppfoto: Kristine Ullaland

Denne posten er laga med støtte frå Noregs Mållag.

Ynskjer du å støtte Grønare kvardag, som er fri for betalt reklame? Snart vil dette bli mogeleg gjennom Patreon.com.

DIY, emballasjefri, hudpleie, Inspirasjon, null søppel, zero waste

Zero Waste: Bad

oktober 23, 2016 Kristine Ullaland 5 kommentarar

Overgangen til Zero Waste-bad kan vere enklare enn du trur. Sjå korleis du enkelt kan lage dine eigne hygieneprodukt, få eit ryddig og oversiktleg bad, samstundes som du kuttar unødvendig søppel og sparar pengar.

Vi har ofte meir en vi treng i baderomsskapet, og det hopar seg fort opp med ulike produkt som ein i gjerningsaugneblinken var overtydd om at ein trengte. Eg hugsar sjølv ein sjølvbruningskrem eg var overtydd om ville gjere meg like gyllenbrun som den vakre dama i reklamen. Ikkje berre ga den meg ein gulaktig fargen, den distinkte sjølvbruningslukta var ganske avslørande der eg satt i festleg lag. I tillegg var det jo uansett sol eg trengte. Det er jo ingen ting som er betre en frisk fjelluft og solkyssa kinn. Det enkle er ofte det beste. Det gjeld også baderomshylla.

Gjer det sjølv

Det som er so fint med å lage sine eigne hygieneprodukt er at dersom du ikkje likar lukta, smaken, eigenskapane til produktet eller konsistensen, så kan du endre det. Det finst og fleire gjenbruksartiklar som kan erstatte eingongsartiklar som barberhøvel I plast, Q-tips, plasttannkost, tanntråd, vaskeserviettar, for å nemne nokre.

Tannkost

Når din kommersielle tannkost er utslitt, kva med å bytte den ut med ein i bambus? Det går an å kjøpe den med naturbus (ofte svinebust) eller syntetisk bust. Svinebust kan gje litt smak, så dersom du er sensitiv for dette eller er vegbanar/ vegetarianar er syntetisk bust eit betre alternativ. Send gjerne inn tips om du veit om tannkost med naturbust som ikkje er laga av dyr. Bambustannkost med naturbust kan komposterast slik den er.

Dersom du vel syntetisk bust kan du nappe ut busta når tannkosten er gåen, for so å bruke tannkosten som planteskilt i bedet eller liknande. Eventuelt kan du ta den i komposten (dersom du leverar til kommunen, sjekk om dette går under deira ordning).

Tanntråd

Har du eit gammalt silkesjal som ikkje lenger kan brukast? Då kan du bruke den som tanntråd. Klipp ut ein flik og dra ut trådar etter behov. Tanntråden kan resirkulerast etter bruk og silkesjalet får eit nytt liv som tanntråd. Dersom du er veganer eller av andre grunnar ikkje vil bruke silke, kan du kjøpe ein gummemasør hos apoteket. Den er i kobber med utsiftbar gummi på toppen, som ein maserar gummen med. Dersom dei ikkje har det inne, spør om dei kan bestille det inn til deg.

Ansiktsvask/ fuktighetsolje

Den blomstrande hudpleieindustrien vil gjerne overtyde oss om at vi må vaske huda vår fri for olje og bruke sterke kunstige kjemikaliar for å unngå kviser og ureinheter. Etter å ha leita lenge etter produkt som virka, enda eg opp med å prøve olivenolje som hudvask og fuktighetsolje. Huda mi har aldri vore betre. Og det er gjerne noko du allereie har i huset. Dersom du brukar sminke er olivenolje også god som sminkefjernar, saman med ein vaskeklut i bomull. Du kan lese meir om det her.

Skrubb

Det har vore mykje skriveri om mikroplast i skrubb og tannkrem. Grunnen til at mikroplast er brukt i skrubb og tannkrem er ikkje nødvendigvis fordi det er betre, men det er billig. Heldigvis treng vi ikkje mikroplast for å lage ein god skrubb, du kan enkelt lage dette av til dømes olje og salt, eller honning og sukker. Eventuelt så kan du gje kaffigruten nytt liv som skrubb.

Deodorant

Kokosolje og natron er mykje brukt som deodorant. Nokre kan oppleve at natron kan vere litt sterkt for huda, ein kan då redusere mengda natron I oppskrifta, eventuelt berre bruke kokosolje. Blandinga kan du enten ha opp i din gamle deodorantstift, eller i eit glas. Tilsett duftolje som lavendel dersom du ynskjer dette. Oppskrift finn du her.

Sjampo

For stritt hår med kraftige hårstrå kan kokossåpe i fast form vere eit godt alternativ, og det er ikkje sikkert du treng balsam. For fint, skandinavisk hår er ei mildare såpe som du kan lage ved å bruke Flott Matfett (Shea, kokos og raps). Denne får du kjøpt i vanleg daglegvarebutikk. Dette er ei mild såpe og du kan bruke same oppskrift som med kokossåpa, berre at du brukar Flott Matfett i staden. Dei kan begge også brukast til kropp. Såpe i fastform er meir miljøvennleg fordi den er meir kompakt, og til forskjell frå flytande såpe er det ikkje mulig å overdosere. Den er difor svært dryg i bruk. Dersom du likar flytande såpe best, kan dette kjøpast på butikkar som bygger på Zero Waste-tankegangen, som til dømes Reindyrka, Råvarene (begge Bergen) og Mølleren Sylvia (Oslo). Lush fører også emballasjefri sjampo og balsam.

Kokossåpe og sheasåpe er gode til hårvask, og kan også brukast til kropp og hender, samt til barbering. Foto: Kristine Ullaland

Balsam

Eplesidereddik fungera fint som balsam, men dersom du brukar ein sjampo som er rik på fuktighet, som til dømes sjampoen som er nemnt over, så er det ikkje sikkert du treng balsam. Eventuelt kan eplesidereddik brukast som ein kur når det trengst. Fåas kjøpt i lausvekt i nokre helsekostbutikkar og hos Mølleren Sylvia og Råvarene. Du kan og lage det sjølv av ferske epler.

Handvask

Mange trur at fastsåpe er mindre hygienisk en flytande såpe, men dette stemmer ikkje. Handvask er ein to-stegs-prosess, ein vaskar hendene for so å skylje dei i vatn. Då vil alt av skitt og bakteriar renne av hendene og ned i vasken. Såper i fast form utan emballasje finn du hos fleire helsekostbutikkar, Zero Waste-butikkane Mølleren Sylvia, Råvarene og du kan lage det sjølv.

Barberhøvel

Den gamle klassikaren Safety Razor er på full fart tilbake, og det er ikkje so rart. Ikkje berre tar den seg godt ut på baderomshylla, den er ein god investering og blada kostar rundt 5 krone per stykk. Mange med sensitiv hud opplev mindre irritert hud ved bruk av ein Safety Razor, samanlikna med ein kommersiell barberhøvel. Høyr med familien før du skaffar deg eit eksemplar, det er ikkje utenkeleg at de allereie har ein liggande. Dei eldre modellane er ofte av betre kvalitet en dei nye modellane.

Barberskum

Kokossåpe kan brukast som barberskum, samt olivenolje. Alepposåpa fungera også godt og kan kjøpast i lausvekt hos til dømes Råvarene. Fleire barbersjapper fører også «old school» barbersåper i lausvekt eller metall/ tynt papir.

Lag barbersåpe sjølv. Foto: Noel Pennington

Q-tips

Dette er ikkje noko du treng. Du kan heller bruke ein vaskeklut eller eit lommetørkle til å vaske øyra.

Toalettpapir

Nokre vel vekk toalettpapir til fordel for klutar, men for dei som synst dette blir for mykje kan resirkulert, ubleikt toalettpair vere eit godt alternativ. Det finst alternativ som er pakka i papp, men desse får ein berre kjøpt på nett, og då går vinninga opp i spinninga. Serla er det beste alternativet i vanlege daglegvarebutikkar, elles finnest det ulike alternativ hos Zero Waste butikkar og helsekostbutikkar.

Menstruasjon

Tampongar, som er eit vanleg sanitetsprodukt for mange kvinner, er laga av ei blanding mellom bomull og viskose (ryan). Desse produkta er klora, og eit biprodukt av dette er Dioxin og desinfeksjonsbiprodukt (DBPs) som trihalometan. Dioxin er hormonforstyrrande og eit kjend kreftframkallande stoff (karsinogen). Bytt heller til gjenbruksartiklar som tøybind eller menskopp. Menskopp kan brukast 12 timar om gangen, og er absolutt det mest praktiske. Dersom dette ikkje er noko for deg er tøybind eit godt alternativ. Vel eit med så naturlege produkt som mogleg. Hugs at klesvasken vår er ein av verstingane når et kjem til mikroplast.

Vask av bad

Bruk miljøvennlege vaskemiddel når du vaskar badet. Les meir om det her.

Komposter

Visste du at hår og negle kan komposterast? Hiv det i komposten.

Toppfoto: Heloïse Choffart

*Grønare kvardag er ei uavhengig heimeside og ingen av referansane er sponsa/ betalt. Dersom du har lyst til å lese meir om Zero Waste-tankegangen finn du informasjon her. For meir baderomsinspo, sjekk ut Grønare kvardag si Pinteresttavle; Grønare bad.

økologisk, DIY, Inspirasjon, kortreist mat, Makkompost, søppelreduksjon, skralling, zero waste

Frå søppel til mat – Spiring av matavfall

mai 25, 2016 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Det er lett å drøyme seg vekk i vakre science fiction forteljingar, men få ting er so flott som å følgje naturen tett på, og det treng slett ikkje koste noko tid eller pengar. Lær deg korleis du enkelt kan spire ny mat av ting du tidlegare kasta i søppelet eller som du allereie har på kjøkkenet. Kanskje du ikkje ein gong treng å bruke jord?

Mykje av maten vi et til dagen kan faktisk spirast om att og plantast. Gulrøter, løk, purre, poteter, tomatar og chili er berre nokre av alternativa. Har du ein hjertesalat der du berre har att botnen/ rota? Sett den i vatn i vindauge. Skift vatn kvar dag, og sjå kor røtene spring ut samstundes som nye salatblad veks fram. Dersom du etter kvart vel å plante den om i jord, vil den kunne fôre deg med salat i lang tid. Tenk nytt om maten du tek i huset. Korleis kan du nytte den best mogeleg? Kva er kjekt å prøve ut? Kva kan du få til å vekse og kva får du ikkje til?

ZERO WASTE_Grønare kvardag_Kristine Ullaland_DIY_Paprika.JPG — Foto: Kristine Ullaland. Paprikaplante dyrka fram frå frø fra ein butikk-paprika. Alle dei 16 frøa som blei planta blei flotte plantar. Avokado er også ein fin plante å prøve seg fram med.

Løk

Visste du at spire av gul løk, rød løk og kvitløk kan etast? Det smakar ganske likt vårløk, og dersom du lar spirene vekse så vil det komme ein liten blome med masse frø. Løk kan plantast rett i potter, men kvitløken deler du opp slik at du plantar eit og eit fedd. er også mulig å sette løken i vatn slik at røtene får vatn. Sjølv om det ikkje er noko røter når du byrjar, vil desse raskt vekse, og innan nokre dagar vil du sjå røtene og toppen av løken strekke seg. Purreløken kan behandlast på same måte. Kutt gjerne av 2/3 av toppen og sett botnen i vatn og la den slå røter. Plant den deretter botnen ut i jord. Hugs at plantane må ha dagslys. Du kan og sette purren i litt vatn og la den stå i kjøkkenvindauget, og forsyn deg med purreløk etter kvart, men purra vil etter kvart døy om den ikkje får jord. Den kan likevel halde det gåande ganske mange veker i vatn, om ein er flink å skifte vatnet dagleg. Løk er ein relativt enkel plante å eksperimentere med, og prøv deg litt fram. Involver gjerne vener, born eller naboar i prosjektet.

Salathovud kan og settast i vatn, same gjeld fennikel, selleri og liknande vekstar. Det fine med å gro ny mat av «gamal» mat, er at den held seg fersk lenge og når maten er i augesyn, er det ikkje so lett å gløyme den. Visste du forresten at asparges held seg lenger om du sett den i vatn? Tenk på den som ein bukett tulipan. Kutt av enden slik at røtene er friske og sett den i vatn, gjerne kjøleg. Kanskje den veks litt også? Sitrongras kan og spirast.

8387289496_0843774286_z — Foto: Jessica Merz. Den grøne spiren på løken kan du fint ete. Kva med å bruke det i ein salat, pai eller omelett?

Spiring

Tørre linser og bønner er frø som du kan spire. Kikerten får ein nøtteliknande smak ved spiring, og kan etast rå etter nokre dagar med spiring. Det seljast mange ulike spireglas, men du treng eigentleg ikkje noko anna en ein heilt vanleg behaldar. Eit syltetøyglas, til dømes, er heilt perfekt. Berekn litt ekstra plass slik at ertene har romsleg plass til å spire. Skyl morgon og kveld, og hell av vatnet. Dette vatnet kan med fordel brukast til å vatne plantane dine med. La kikertane stå i romtemperatur til dei har nådd ynskja størrelse, og sett dei so i kjøleskapet for å bremse prosessen. For å spire raudbetar og gulrot, legg toppen litt vant og skift ut vatnet ein gong for dagen. Du kan ete spiren. Om du har ein makkompost eller liknande, kan du legge toppen av raudbeten på jorda, kanskje det veks fram ein ny raudbete? Sjølv har eg hausta små poteter og raudbetar frå makkomposten, som eg har oppdaga ved ein tilfeldighet.

Frø

Vi hastar gjerne til gartnaren for å kjøpe frø på våren, men vi har faktisk allereie masse frø heile, det er berre det at vi ikkje tenker over det. Å sette ein avokadostein i vatn for å sjå om ein fekk den til å spire, var stor stas når eg var born. Eg hugsar det var veldig spennande å følgje med dag for dag, om det var skjedd noko nytt. Steinen blei etter kvart til eit lite tre med store mørke blader. Du kan og bruke frø frå til dømes paprika. Då tek du ut frøa og legg dei nokre dagar til tørk. Flytt litt på dei medan dei tørkar slik at dei tørkar under og. Det same gjeld tomatar. Tomat har ein slags gele rundt frøa, difor skjer mange tomaten i skiver og plantar dei slik, for so å flytte plantane/ luke vekk plantar etter kvart. Du kan eventuelt la tomatfrøa ligge i vatn ei vekes tid. Andre frø som kan brukast frå kjøkkenet er til dømes squash, sitron, melon, kiwi, klementin, appelsin og graskar. Det kan og vere lurt å sjå i krydderhylla etter frø.

3966038306_126ef8c6cf_z — Foto: Michael Beart. Koriander kan dyrkast med frø frå krydderhylla. Planten treng gode lysforhald.

Knollar

Knollar som kan plantast er potet, søtpotet, ingefær og jordskokk. Du har kanskje sett poteta spire i kjøleskapet før. Kva med å plante den i ei potte? Søtpotet kan du spire på same måte som avokadoen. Du sett nåler eller tannstikker i sida på poteta slik at enden stikk ned i vatn og resten er over vatn. Poteta vil etter kvart byrje å spire. Plant den då om i jord. Ver obs på at det kan vere reglar mot å plante potet ute. Dette fordi poteta til dømes kan vere berar av sjukdom. Sjekk ut regelverket rundt dette før du plantar ute. Dette kan og gjelde andre plantar.

Butikkurter

Krydderurtene vi kjøper frå butikken har ein tendens til å døy raskt etter dei har kome i hus. Før desse plantane hamnar i butikken, har dei truleg fått mykje lys og liten plass, og akkurat nok næring til å klare seg ei lita stund. Difor har mange av desse plantane vanskeleg for å leve når vi tek dei med oss heim. Det skadar likevel ikkje å prøve å plante dei om i næringsrik jord (gjerne i «svart gull» frå makkompost) og gje dei meir plass. Basilikum til dømes, kan delast slik at kvar stengsel får sin eigen potte. Kvar stengsel er faktisk ein eigen plante som vil vekse seg stor. Når ein tek av urtene, er det viktig å plukke dei underste, nyare blada. Dei store blada er solpanelet til planten.

Foto: Kristine Ullaland. Avokadosteinen blir til eit flott lite tre. Til høgre ser du basilikum, der kvar stengsel er planta i si eiga potte, som etterkvart vil vekse seg store.

Jord

Ein god tommelfingerregel er at næringsrik jord gjev næringsrike plantar. Mykje av jorda vi får kjøpt på butikken i dag er laga av torv. Ikkje berre er dette ein dårleg deal for miljøet, det er og svært lite næring i jorda. Det beste er å kompostere si eiga jord, og kor kult er ikkje det å plante mat av og i matavfall? Alt rett frå kjøkkenet. Gode luktfrie alternativ for leilegheiter utan hage er makkompost og den japanske fermenteringskomposten Bokashi. Det skadar heller ikkje å ta ein kompostmakk eller to i pottene. Planten matar makken og makken matar planten. Vinn-vinn for dei og deg. Sjekk gjerne ut posten om urban dyrking for meir inpirasjon.

Lukke til!

Toppfoto: Kristine Ullaland

DIY, emballasjefri mat, gåver, Oppskrift, søppelreduksjon, zero waste

DIY: Posar til mat i lausvekt

april 1, 2016 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Lei av unødvendig søppel når du handlar mat? Grav fram gamle gardiner, kjøkkenhandkle og dukar du ikkje lenger brukar og lag posar til matvarer i lausvekt.

Ting vi ikkje kan eller har prøvd før virka ofte litt vanskelegare en det er. Lette syprosjekt som til dømes stoffposar er ein av dei. Bruk nokre minuttar med symaskina og bli overraska over kor lett det er å sy sine eigne posar.

Kva pose treng du?

Før ein byrjar å sy kan det vere lurt å tenkte på kva ein har tenkt å bruke posane til, og tilpasse dei litt etter ditt behov. Dersom du skal kjøpe mat med høg pris per hekto, kan ein florlett bomullspose vere tingen. Skal du kjøpe tunge matvarer bør du bruke eit litt meir slitesterkt materiale. Skal du kjøpe mjøl og nymala kaffi, og ikkje ynskjer å bruke glas, kan du bruke eit ubleikt lerret.

Hugs at seljaren må sjå varen i posen når du skal i kassa. Dersom du brukar nokre gamle hekla gardiner eller florlett bomull til å lage posar av, vil matvarene vise gjennom stoffet. Dersom du vel stoff med mykje mønster eller som er vanskelege å sjå igjennom må du opne posane når du skal i kassa.

Gjenbruk

Finn fram ein gamal duk eller ei gardin du ikkje lenger brukar. Har du noko du har hatt liggande i fleire år utan å ha brukt det, men likevel kvir deg for å lage pose av det? Tenk over kvifor du føler det slik. Om du ikkje vil bruke noko du har liggande, er Fretex ein fin plass å gå.

Val av materiale

Alt vi vaskar i vaskemaskina avgjer små fibrar som er for små for at reinseanlegget kan ta det opp. Samtidig er mykje av det vi vaskar i maskina i dag syntetisk. Desse kunstige fibrane hamnar i havet og blir etne av til dømes plankton, og hopar seg opp i næringskjeda. I følgje ei undersøking gjort av Universitetet i Plymouth i 2014 står Rayon (tidlegare merka bambus) for 56.9% av den totale mengda fibrar funne i og ved havet. Dersom ein ikkje ynskjer å ta del i dette, kan ein velje eit naturleg materiale til posane, spesielt dersom du kjem til å vaske dei ofte. Dette kan sjølvsagt vere lurt å tenke på i forhold til andre tekstilar ein har i heimen.

Reine fibrar som bomull er bra, og i motsetning til polyester og semi-syntetiske stoff som Rayon, kan reine fibrar raskt komposterast når den ikkje lenger kan brukast. Mange tek likevel avstand til bomull blant anna på grunn av forureininga produksjonen medfører. Produksjonen krev også mykje vatn. For å produsere ei t-skjorte brukast det 2700 liter vatn. Dersom du ynskjer å kjøpe nytt stoff til posane i staden for sy om noko du har frå før, anbefalast det å kjøpe i økologisk bomull. Lin og hamp er også gode alternativ.

6288743600_2664637436_b — Foto: Kimberly Vardeman

Oppskrift

Du treng:

Symaskin

Bomullstråd

Saks

Strykejern/ knappenåler

Snor til å snurpe posen

Rettleiande mal til pose

Måla er medrekna 1 cm på kvar side av posen til saum og 3 cm på toppen av posen til snøre.

Liten pose til nøtter, smågodt

42 cm * 17 cm (eventuelt 2 stk. 28*17 cm)

Medium pose til eple, appelsin, liten potetpose

56 cm * 22 cm (eventuelt 2 stk. 28*22 cm)

Stor pose til poteter, sesongsalat, kål ++

73 cm* 28 cm (eventuelt 2 stk. 36’28 cm

Framgangsmåte:

Typosar framgang_Zero Waste_DIY_Grønare kvardag_Kristine Ullaland — Brett først 1 cm kant som vist øvst. Stryk over for å få det til å ligge. Brett so over enden av posen slik at du får fin kant med snora. Brett til slutt kanten ned ein gong til slik at du har ca. 2 cm kant. Sy fast kanten med rett saum. Foto: Kristine Ullaland

Klipp ut stoffet og brett over slik at stoffet ligg dobbelt. Dersom du har knappenåler, bruk desse til å halde stoffet på plass.

Sy enkelt søm på kvar side, men berre sy heilt opp til kanten på den eine sida. Den andre sida stoppar du sømmen slik at det er 6 cm att. Denne kanten skal brukast til snøret.

Brett ein liten kant på toppen av posen og stryk kanten med strykejern, som på toppen av bilete over. Fold deretter hjørnet på kvar side av posen og stryk over for å få den til å ligge, som på det midtarste bilete. Brett kanten over ein gong til og stryk over. Legg so inn snora, og bruk knappenåler om ynskjeleg for å få saumen til å ligge. Sy enkelsøm langs den nedste kanten på bretten, slik at snora får god plass. Knyt att snora.

Lag di eiga snor

Snor kan syas av tystoffet du lagar pose av, eventuelt kan du strikke eller hekle ei snor. Mange har også silkeband, hyssing eller liknande liggande heime som er kjempefine å bruke.

Alt er kjekkare å gjere saman. Allier deg med ein god ven og lag flotte gjenbruksnett, nett slik du vil ha dei. Posane egnar seg også godt som gåver til den miljøbevisste.

For meir inspirasjon, sjekk ut Grønare kvardag si Pinterestside; DIY Handlenett og posar.

Lukke til!

Toppfoto: Kristine Ullaland (pose laga av ei blondegardin)

DIY, helse, hudpleie, Oppskrift, zero waste

Fuktbar

februar 10, 2016 Kristine Ullaland 5 kommentarar

Jaget etter å halde seg oppdatert på kva kunstige kjemikaliar ein bør halde seg vekke i frå kan følast overveldande. Hopp av køyret og lag dine eigne produkt i staden. Lær korleis du enkelt kan lage din eigen fuktbombe til tørr vinterhud.

Fuktbar er kjapt og lett å lage, og du treng få ingrediensar. Den er fri for kunstige konserveringsmiddel og uønska kunstige kjemikaliar, og smeltar når du tek den på huda. Fuktbaren passar godt som gåve, så lag gjerne fleire når du først er i gang.

Når ein operera med få ingrediensar, ender ein ofte opp med ein fuktighetskrem som er veldig ulik i tekstur avhengig av temperatur og ein risikera emulsjon med vatn, noko som dessverre ikkje er heilt uvaneleg. Fuktbaren er difor eit enkelt og godt alternativ. Den er solid i romtemperatur, og smeltar ved høgre temperatur en dei kremane eg har prøvd hittil. Sidan den smelta når du gnir den på huda, er det vanskeleg overdosere bruken, samanlikna med fuktighetskrem på flaske. Fuktbaren er difor dryg i bruk og varer lenge.

Oppskrift:

1 del bivoks

1 del kokosolje

1 del kokossmør, eventuelt sheasmør

Etserisk olje (alternativt)

Framgangsmåte:

Bland saman alle ingrediensane i ei skål og sett i dampbad. Når ingrediensane er smelta saman, rør godt om og ta dei ut av dampbadet.

Tilsett eteriske oljer om ynskjeleg, som til dømes rose, lavendel eller epleblom. Bland godt saman og hell over i form.

Om du ikkje har silikonform kan du bruke ein mjølkekartong eller liknande. Alternativt, om du ikkje har noko form i det heile, kan du bruke ein tynn bomullsklut i ein liten kopp og helle blandinga over. Fuktbaren vil då feste seg i kluten og når fuktbaren er klar til bruk drar du den opp av forma. Kluten fungera også som innpakning til fuktbaren.

Vask bollar som har vore i kontakt med dei smelta ingrediensane med ein gong etter bruk for å unngå at det stivnar fast. Bivoksen sett seg fort, så det kan spare deg for arbeid om du tek det med ein gong.

La blandinga kjøle seg ned i forma, enten i romtemperatur eller i kjøleskapet. Det tek eit par timar. Når blandinga er stivna, ta den forsiktig ut av forma. Den er då klar til bruk.

Kvar kan ein kjøpe ingrediensane?

Bivoks (seljast på helsekost, hobbyforretningar. Kontakt eventuelt ditt lokale birøktarlag). Om du bur i Bergen kan du kontakte Søylands Biegard, som sel bivoks for 100 kr kiloen.

Kokosolje og kokossmør får du kjøpt i glas hos din lokale helsekostbutikk. Nokre av dei store matbutikkane sel også dette.

Tilpass ditt bruk

Fuktbaren kan lagast i alle mogelege variantar. For eksempel kan den brukast til bleieutslett ved å tilsette sink i oppskrifta. Det fine med å lage sine eigne hygieneprodukt er at du kan lage dei slik du ynskjer. Det gjeld både lukt, ingrediensar og konsistens.

Oppskrifta er fleksibel og du kan sjølv variere kor hard/ mjuk du ynskjer baren ved å tilsette meir bivoks for å gjere den hardare dersom du oppheld deg i varmt klima, eventuelt mindre bivoks om du ynskjer ein mjukare bar. Dersom du kuttar ned på mengda bivoks vil fuktbaren lettare smelte, då kokosolje er svært temperatursensitivt.

Oppskrifta er frå Wellness Mama. Sjekk gjerne ut sida hennar for inspirasjon og oppskrifter.

Lukke til!

Toppfoto: Kristine Ullaland

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.