Kategoriarkiv: zero waste

Gje opplevingar som julegåve

desember 3, 2015 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Kva gjev du ein som har alt? Kva med ei oppleving som gjev minner for livet?

Vi lev i ei tid der vi stadig hastar oss vidare til neste gjeremål. Difor er ein av dei finaste tinga du kan gje dine næraste nettopp tid og opplevingar vi kan dele saman, og mange av desse opplevingane treng vi gjerne ikkje å reise så langt for å hauste. Når vi ferierar i storbyar eller ein eller anna eksotisk destinasjon, har vi gjerne kartlagt alt av museum, teater, konsertar eller utkikkspunkt. Når det gjeld vår eigen heimstad blir gjerne slike tilbod mindre attraktivt. Vi kan jo gjere det når som helst, tenker vi gjerne, og ender med å aldri ta turen med den spennande raftingløypa eller besøke det lokale kunstgalleriet.

Gjenoppdag ditt nærområde og tenk igjennom om noko av dette kan passe som gåver. Ikkje berre er opplevingar ei flott gåve i seg sjølv, det er ofte kortreist, støttar lokal økonomi og fyller ikkje heimen med unødige gjenstandar.

Gåveordning

Mange familiar og venegjengar har ei ordning som går ut på at at alle får ansvar for å kjøpe gåve til ein person som er frå alle, i staden for at alle kjøper til alle. Då får ein meir å rutte med når ein skal velje ei gåve, og ein brukar også mindre tid på gåvehandelen. Om ein ikkje har slik ordning i sin omgangskrets er det likevel mange ting ein kan finne som passar både lommeboka og preferansane til gåvemottakaren. Sjå også tidlegare innlegg om grønare julegåver her.

Opplevingar:

19919529742_d6988cd27b_z — Bergen husar mange dyktige artistar, deriblant Thea Hjelmeland. Kva med å gje vekk ein vakker konsertoppleving i gåve? Foto: Mario Pires.

Sjekk ut dine lokale kulturtilbod: Konsertar, teater og kurs er berre nokre av tilboda som vere nettopp den gåva du leitar etter. Det Norske Teater i Oslo tilbyr gåvekort på ein valfri sum. Du kan også lage gåvekort sjølv. Dersom du ser etter noko unikt, har De Historiske oversikt over ulike tilbod som til dømes matkurs og vinsmakingskurs. Bilettar over ulike kulturtilbod og opplevingar i din nærleik finn du på youwish, TicketCo og Billettservice. Gåvekort på kino er og ein klassikar.

Ei perle i Sunnfjord: Snaue to timar frå Bergen finn du Åmot Operagarden i Sunnfjord. Operagarden husar blant anna konsertar, treretters middag, teater og matlagingskurs med fokus på kortreiste råvarer. Åmot Operagarden ei perle, også for dei med liten interesse for opera. For dei som ikkje bur i nærleiken, sjekk ut ditt eige nærområde. Kanskje du vil bli overraska over kva tilbod de har.

Åmot Operagarden_Foto_Mariell Øyrane — Minner for livet i vakre omgjevnadar. Foto: Mariell Øyre/ Åmot Operagarden

Rafting: Det seiast at skumle opplevingar gjer at vi knyt oss tettare til dei vi opplev henginga saman med. Rafting er absolutt ein slik oppleving. Og den passar like godt med familien som med vener. For familiar som ynskjer seg opplevingar i staden for ting tilbyr Voss Vind og Vatn pakkeløysingar for heile familien til litt over 4000 kr (2 vaksne, 2 born).

Laserspel: Treng venane dine eit avbrekk frå lange studiedagar eller ynskjer du å overraske med ei oppleving som din omgangskrets ikkje ville fått elles? Inviter vener på ein kveld med laserspel midt i Bergen sentrum. Det kostar frå 90 kr og oppover, alt etter kva ein ynskjer. Dagspass kostar 299. Det er også mogleg å booke eigne rom for familien eller vennegjengen for rimelege prisar. Dei tilbyr også studentrabatt.

Tur med hundeslede: Ein tur med toget frå Bergen fører deg mot Gol og eit vakkert naturlandskap. Perfekt for ein tur med hundeslede. Det er to personar per slede, og det kan bytast på å køyre og å sitte på sleden. Vakker natur, vind i ansiktet og lyden av raske potar over snøen, vil vere eit minne for livet. Prisen ligg på 600-750 per person. Ta gjerne også turen innom Gol Skipark.

14990541547_c6e446553a_z — Illustrasjonsfoto frå Greenland Travel/ Flickr

Escape room: På Bryggen i Bergen har dei spesialisert seg på sokalla Escape rooms der du faktisk betalar for å bli innelåst. Samspel, kløkt og magefølelse er nøkkelen for å komme seg ut. Dette er ein oppleving med høg puls, så det passar ikkje for ein kvar. Prisen ligg på rundt 400 per person. For deg som ikkje er fan av romantiske gåver, kanskje dette er noko for deg og din betre halvdel? Ps. dersom din betre halvdel reknar med å få ei romantisk gåve er det kanskje lurt å hinte frampå at gåva bevegar seg i ei anna retning.

Båltur/ skitur: Har de snakka om å reise til nabobygda for å teste ut det nye skianlegget i årevis, men endå ikkje kome dykk av garde? Kva med å arrangere ein tur og gje det som gåve? Om du ynskjer noko lett, men fint, kva med å invitere vener på ein båltur til Sandviksbatteriet i Bergen. Det tek totalt 40 min frå Bergen sentrum (10 min. buss og 20 min. spasertur). Utsikta over byen er fantastisk, og det er overraskande få som nyttar seg av dette turområdet.

Spa: For dei som held til i Bergen kan eit besøk til Relaxavdelinga på Vannkanten vere verdt eit besøk. For 200 kr får ein fri tilgang til alle fasilitetar symjeanlegget, inkludert terapibasseng som held ein temperatur på 33-34 grader. Perfekt for stive vinterkroppar. Dersom dette er ei gåve som kan passe fleire av venene dine, kva med å gjere det saman? Alle treng ein lat søndag av og til, og få ting er betre en å dele det med gode vener. Det er også mange som tilbyr massasje og ulike typar behandlingar.

Har du tips til noko opplevingar som passar utmerka som gåver? Del gjerne din ide i kommentarfeltet.

Ynskjer deg ei riktig god førjulsstrie!

Toppfoto: Åmot Operagarden / Mariell Øyre

emballasjefri, hudpleie, null søppel, zero waste

Olivenolje som ansiktsvask

november 21, 2015 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Olivenolje er ikkje berre sunt å ha i salaten, den er også utmerka å bruke som ansiktsvask og fuktkrem. Lær korleis du kan forenkle dine skjønnheitsrutiner.

Vi lev hektiske liv, ofte i forureina byer, drikker gjerne store mengder kaffi og dusjar i alt for varmt vatn. Det er mange ting som kan gjere at huda kjem i ubalanse, og då er det lett å ty til sterke hjelpemiddel for å få huda i balanse. I tillegg omgjev vi oss om lag konstant med reklamer som fortel oss at vi treng både det eine og det andre for å sjå ut som normale, oppegåande menneskjer. Det seiast at den dagen kvinner blir nøgd med sin eigen utsjånad vil økonomien krasje. I 2014 sto kvinner for 70% av omsetninga innan helse, personleg pleie, etc. på nett.

Eg har sjølv brukt alt for mykje pengar på hudpleieprodukt som lova bot og betring, samt gått regelmessig til hudpleier for å få mi atopiske hud i balanse. Eg hugsar framleis dei dagane det var vondt å smile, fordi huda var så tørr. Kremane blei stadig sterkare og sterkare for at dei skulle ha noko effekt på huda mi, og produkta byrja etter kvart å bli ganske kostbare og tidkrevjande å bruke.

Eg bestemte meg for å prøve noko heilt nytt, noko som eg faktisk allereie hadde heime; Extra Virgin Olivenolje. Huda endra seg totalt. Eg har ikkje lenger tørr hud eller svarte prikkar på nasa. I tillegg fungera olivenolja både som sminkefjernar, ansiktsvask og fuktkrem. Eg sparar tid, pengar og hylleplass på badet. Dette er no alt eg brukar.

Olje løyser olje

Ein av dei mest grunnleggande prinsippa innan kjemi er at likt løyser likt. Det er difor ikkje so rart at olivenolje fungera so godt som ansiktsvask. Dette er ein effektiv måte å reingjere porene for skitt og bakteriar, skånsamt og naturleg. Kva vi definera som rein hud er ikkje nødvendigvis det kroppen definera som rein hud. Mykje av såpene vi brukar i dag til vask av ansiktet er unødvendig sterke og fører til at vi treng ei rekke nye produkt for å oppnå ei balansert hud. Det er også vanskeleg å halde seg oppdater på kva alle dei kunsige kjemikaliane i produkta faktisk er og kva dei gjer med kroppen vår og miljøet. Det enkle er ofte det beste.

6788557287_4972c8f447_z — Mykje av vår identiet er knytt opp til konsum, men for mange eigendelar kan faktisk virke belastande, på trass av reklamar som lovar det motsatte. Rydd vekk det du ikkje treng i baderomsskapet og erstatt det med gode, naturlege produkt som til dømes olivenolje. Foto: Hernàn Piñera

Velg riktig olivenolje

Ei god olivenolje inneheld mykje antioksidantar, samt vitamin A og E. I Norge har vi lite kunnskap om korleis vi kan finne ein god olivenolje, og tek gjerne den billigaste vi finn i butikken. Extra Virgin-nemninga er ingen garanti for at olivenolja har ein god kvalitet, og oljen kan gjerne vere blanda med hasselnøttolje utan at dette kan kjennast på smaken. Det er ikkje sikkert at dette gjer so mykje forskjell for den gjevne forbrukar, men det er viktig å vere oppmerksam på kva varer ein ynskjer å kjøpe og kva varer ein faktisk kjøper. Olivers & Co sel flotte kvalitetsoljer om du ynskjer å vere sikker på at du kjøper ei rein Extra Virgin Olivenolje, eventuelt er full opphavsnemning på flaska eit kvalitetsstempel. Hugs at olivenolje er ei ferskvare med haldbarheit i 18-24 månadar.

Kva du treng

Extra Virgin Olivenolje, gjerne økologisk

Vaskeklutar i bomull

Duftolje (valfritt)

Korleis gå fram

Masser olivenolje i ansiktet som vanleg. Blautgjer ein vaskeklut i varmt vatn og legg over ansiktet. Bruk so kluten til å tørke av oljen med. Pass på å få med områder rundt nase og munn.

Mest truleg vil det vere nok å gjere dette på kvelden, medan du vaskar ansiktet i kun vant på morgonen.

Oppbevaring

Fyll olivenoljen over i ei fin pumpeflaske som du kan ha på badet. Vel gjerne ei lystett behaldar for å halde oljen so frisk som mogleg. Om du allereie har ein behaldar du kan bruke i klart glas, ikkje fyll behaldaren heilt opp og fyll på etter kvart. Olja er svært drøy i bruk.

Behaldaren som er brukt i toppfotografiet er gjennbruk av ei lita glasflaske som rommar 100 ml. Den blir brukt til reise.

Tilsette lukt?

Dersom du føler du luktar litt som ein salat når du brukar olivenolje som ansiktsvask, tilsett nokre dråpar duftolje. Ver merksam på at ikkje alle duftoljene egnar seg til denne bruken. Rådfør deg med butikktilsette før du kjøper noko du ikkje er kjend med. Til dømes er kanelduftolje veldig sterkt for huda. Det finnest også ulike typar duftolje. Rein duftolje av rose kan anbefalast.

Kritikk av olivenolje som ansiktsvask

Eit av argumenta for at olivenolje ikkje bør brukast som sminkefjernar, ansiktsvask eller fuktkrem, er at den ikkje trenger i djupna av huda, men berre går på overflata. Men kvifor er det nødvendig at den går i djupna? Sjølv meina eg at fuktigheit er det mest nødvendige for å vedlikehalde huda, noko som olivenolje gjer for meg. Balansert hud kjem sjølvsagt ikkje berre frå utvendig behandling, men også frå innsida gjennom kva vi et, drikk og gjer i løp av kvardagen.

Andre oljer

Når du skiftar over frå dine kommersielle produkt til olivenolje, kan huda få kviser, men dette vil gå over etter 1-3 veker. Dersom huda ikkje har noko positiv effekt av olivenolje etter 1-3 veker kan du prøve ut andre oljer. Det finnast ei mengde ulike lett tilgjenglege naturlege oljer som kan passe deg, som til dømes avokadoolje. Nokon blandar også ut olivenoljen med eplecidereddik. Eplecidereddik lukkar porar, i likskap med ein natronskrubb.

Lukke til!

Ta gjerne kontakt om du har spørsmål.

Toppfoto: Kristine Ullaland

Bokashi, emballasjefri, Kompost, null søppel, søppelfri, zero waste

Bokashi: Lag ditt eige serum og strø

oktober 26, 2015 Kristine Ullaland 11 kommentarar

Nei dette er ikkje ein lekker limonade. Det er melkesyrebakterien Lactobacillus (IMO), bokashien sin gode hjelpar. Lær korleis du kan lage den sjølv, samt ditt eige bokashistrø.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lactobacillus er ein type bakterie som finnast i mange ulike former. Dette er ein «vennleg» melkesyrebakterie som blant anna lev i vårt fordøyelsesystem i følgje U.S. National Library of Medicine.

Du kan kultivere mikrobar sjølv, enten frå lufta, frå jord eller lauv. Denne oppskrifta kultivera bakteriar frå lufta. Om du ikkje ynskjer å dyrke bakteriekulturen sjølv kan du enten kjøpe effektive mikroorganismar til bokashi, kalla EM1 eller kjøpe ferdig bokashistrø. EM1 er ein mykje meir effektiv bakteriekultur beståande av fleire typar bakteriar som forsterkar kvarandre. Dyrking av bokashiserum og å lage strø frå grunnen er tidkrevjande og for spesielt interesserte.

Å dyrke fram den ynskja bakteriekulturen kan ta nokre veke, avhengig av temperatur. Dersom du er ivrig etter å komme i gang med komposten rådast det at du kjøper første pose bokashistrø for so og eventuelt lage ditt eige.

Bokashi og drivhusgassar

I likskap med makkompost, som også er kjent som Vermikompost, produsera ikkje bokashien drivhusgassar slik som tradisjonell kompost gjer. Dette fordi komposten blir fermentert for so å bli nedbrote, og gjennomgår ikkje rotning som tradisjonell kompost gjer. Det er denne prosessen som skapar drivhusgassar. På ein måte kan ein sei at bokashi ikkje er ein komposteringsprosess men ein anaerob fermenteringsprosess, som gjer det enkelt for jordas levande organismar å fordøye bokashikomposten. Drivhusgassar eller ei, kompost er ein fin måte å kutte søppelet på og gjev næringsrik jord.

Ingen lukt eller problem med skadedyr

Sidan komposten er lukka treng du ikkje uroe deg for skadedyr eller insekt. Komposten er luktfri og kan fint oppbevarast inne. Det er allsidig og kan brukast til å fjerne lukt og opne tilstoppa rør, i tillegg til kompostering. Den blir til dømes brukt til å fjerne lukt i grisebingar og likande.

Lag ditt eige serum (Lactobacillus) og bokashistrø/ papir

Oppskrifta er delt opp i to fasar sidan du først må dyrke fram den ønska bakteriekulturen, før du kan sette det inn i aviser eller liknande som du brukar på komposten.

Kanskje du har nokre aviser liggande heime som du kan bruke? Visste du at papir berre kan resirkulerast 6-7 gonger før det blir permanent avfall? Kompostering er eit godt alternativ til forbrenningshallar. Foto: Svein Halvor Halvorsen

Lactobacillus

Du treng:

Ris (eventuelt ein anna kjelde til karbohydrata som til dømes quinoa)

To behaldarar til å dyrke bokashien i (ein liten og ein som rommar 10 gonger so mykje)

Ein kjøkkenhandduk eller liknande til å dekke over behaldarane

Flasker til å oppbevare serumet i (plast)

Oppskrift:

1 del risvatn

10 delar mjølk

10 delar sukker eller melasse

Framgangsmåte:

Ta ris i ein behaldar og fyll det med dobbelt so mykje vatn. Rist vatnet og risen godt, og skyl av vatnet i ein behaldar. Dette blir din base for bakterieveksten, og den vil tiltrekke seg mikrobar du har i lufta heime, blant dei bakterien Lactobacillus.

Legg ein kjøkkenhandduk eller noko liknande lett over basen slik at ikkje insekt eller rusk kan komme nedi. Hugs at det ikkje kan vere for tett. Vi ynskjer tross alt å trekke til oss bakteriar.

I løp av 2-8 dagar vil det danne seg ei kvit hinne på basen og lukte syrleg. Du vil sjå at basen har delt seg i tre lag. Topplaget har ei kvitleg hinne. Det midtarste laget er gråleg/ kvitt, medan botnen har kvitt botnslam. Vi er interessert i det midtarste laget og silar derfor basen, eventuelt bruk eit tøystykke som sil og press vatnet gjennom for hand.

Mål blandinga i eit desilitermål og hell so blandinga i ein større emballasje. Bland inn 10 delar mjølk. Økologisk heilmjølk er det beste, men all mjølk vil virke. Ved å tilsette mjølk lagar vi ein god vekstbase for Lactobacillus. La blandinga stå til det har danna seg eit kvitt skum på toppen. Det tek vanlegvis 1-3 veker, avhengig av temperatur.

Sjå video for illustrasjon av konsistens.

Fjern toppen av blandinga med ein steikespade eller liknande. Lukta er sursøt og minner om rømmask (rømmekolle). Veska vil være svakt gul. Sil av og hell resten blandinga over i ein ny behaldar der du tilsett sukker eventuelt melasse. Bland godt inn og fyll over på tette flasker. Denne fasen skal ikkje utvikle gass, men det anbefalast likevel å oppbevare serumet på plastflasker. Eg har sjølv serumet på glasflasker men dette krev meir tilsyn for å forsikre at flaskene ikkje sprekk. Hald eit auge med flaskene og opn dei med jevne mellomrom for å sleppe ut eventuell gass.

Legg biprodukta av prosessen i komposten eller grav det ned i bedet. Ver obs på at det vil byrje å lukte når du skil blandinga. Om du gjer det inne, kan det vere lurt å gjere det når du ikkje skal ha gjestar ein time seinare.

Du kan blande sukker/melasse og serum det direkte i flaskene. 1 del sukker og 1 del serum.

Haldbarheit: Serum

Det stridast kor lenge blandinga kan oppbevarast før den blir dårleg. Nokre seier 2 år, medan andre seier 3 månadar. Dersom du blandar serumet med melasse kan du oppbevare det i romtemperatur, om du brukar sukker må du oppbevare blandinga i kjøleskapet.

Grønare kvardag_Bokashi serum1_DIY_Kristine Ullaland — Serumet bør oppbevarast på plastflasker då gassproduksjon kan forekomme, noko som kan føre til at glassflaskene sprekk. Glassflaske krev ekstra arbeid. Foto: Kristine Ullaland

Oppskrift

Bokashistrø/ Bokashiark:

Sett serumet inn i avispapir, kaffi eller kveitekli (kruskakli)

For å bruke serumet til bokashi er det vanleg å blande det inn i avispapir eller ein eller anna type kli. Du kan også bruke kaffi. Nokre brukar serumet som spray direkte på komposten, men eg har ikkje prøvd dette sjølv.

Framgangsmåte:

Bland serumet ut med 20 delar vatn, og sett inn i til dømes avispapir. Serumet blir no «aktivert» og dersom du lat det stå på flaske vil det danne seg gassar i flaska. Serumet har også kortare levetid når det først er aktivert. Opne flaska med nokre dagar mellomrom for å sleppe ut gassen. Det beste er å bruke alt du vatnar til å sette inn i til dømes avispapir. Kveitekli// kruskakli skal vere det mest effektive, men har sjølv berre brukt avispapir.

Ta ut stiftane av avisene. Du kan velje om du vil bruke ein plastpose eller ein tett behaldar. Vakuumpakking er klart det beste. Legg avispapiret i ein tett plastpose og fyll med veske slik at avisene blir fuktige. Det skal vere ca. 50 % luftfuktighet. Om du brukar kli skal du kunne forme ein ball, utan at den fell frå kvarandre når du opnar hendene att. Klem ut so mykje luft du kan av posen og knyt den. La posen ligge 1-2 veker. Det er viktig at prosessen er lufttett og at den har så lite luft som mogeleg.

Når avisene luktar sursøtt, er dei klare til tørking. Du kan også bruke dei slik dei er. Haldbarheita skal faktisk vere betre når dei er fuktige, men dei er mykje meir utsatt mugg og krev difor ein heilt tett behaldar og minimalt med luft. Det er difor lurt å tørke papiret. Det tek ca. 1-2 dagar. Om du vel å bruke kveitekli, er eit leikebasseng ypparleg for tørking. Strøet må vendast under tørking for å få alt tørt, samt unngå mugg. Oppbevar det so i ein plastpose eller ein tett behaldar. Jo mindre luft det er i behaldaren, jo betre. Om du oppbevara det i ein plastpose, klem ut all luft og knyt att posen. Ta ut ark etter bruk.

Grønare kvardag_Bokashi Norge_ — Ynskjer du å lære meir om Bokashi. Sjekk gjerne ut den nyoppstarta bedrifta Bokashi Norge. Bilete er hyperlenka.

Kjøpe serum eller bokashistrø?

Om du synst dette høyres vanskeleg ut kan du kjøpe ferdig bokashistrø hos Bokashi Norge. Dei jobbar også med å få til eit effektivt strø basert på byggrestar frå eit lokalt mikrobryggeri. Om du ikkje ynskjer å lage serumet sjølv kan du kjøpe det her. Ynskjer du å lære meir om bokashi, kan boka Bokashi composting: From scraps to soil in weeks anbefalast. Boka er kritisk til sjølvdyrka bokashistrø fordi det ikkje er like effektivt som EM og EM1 som er ei har ein samansetning på minst 3 ulike bakteriekulturar, inkludert ulike former for melkesyrebakterien Lactobacillus, som blir brukt i oppskrifta over. Mi erfaring er at den heimelaga kulturen er god nok og kompostera matavfallet innan 5-6 veker under ideell temperatur (over 18-20 grader). Eg vil likevell mest truleg gå over til å kjøpe strø, eventuelt EM1, då det ikkje passar min livsstil å lage dette sjølv. Har du prøvd dette før og har andre erfaringar? Del gjerne i kommentarfeltet.

Lurer du på korleis ein bokashikompost fungerar? Les meir her.

Lukke til, enten du vel å lage eller kjøpe bokashistrø.

Toppfoto: Kristine Ullaland

emballasjefri, emballasjefri mat, søppelfri, zero waste

Kutt plasten, lag bivokspapir

oktober 18, 2015 Kristine Ullaland 13 kommentarar

Nb. Det er mangel på norsk bivoks og birøktaren som tidlegare var referert til i denne posten sel ikkje lenger bivoks.

Mykje av søppelet vi genererar i løp av ein dag er knytt til matoppbevaring. Lær korleis du kan kutte plastfolien og lage din eigen emballasje i staden.

Grønare kvardag var i haust på besøk til Bergen sine urbane bier på Hotell Terminus, og det er umogleg å ikkje bli begeistra for desse flittige insekta. Ikkje berre pollinera dei blomster, dei gjev oss nydelig honning, bivoks, pollen, den næringsrike dronninggeleen, samt det naturlige antibiotikum Propolis, som også drep sopp og virus.

I ein søppelfri kvardag er bivoksen spesielt nyttig. Når ein kuttar plastemballasjen er bomull voksa med bivoks ein god erstattar, og gjer det lett å slenge over salaten du ikkje rakk å ete opp til lunsj. Maten held på fuktigheta, bivokspapiret kan brukast omatt mange gonger, og er naturleg antiseptisk. Når bivokspapiret har gjort si teneste, kan det komposterast, i motsetning til sin konkurrent, plastemballasjen.

Plastemballasje kan dessverre berre resirkulerast nokre få gonger før det blir permanent avfall. I tillegg inneheld mjukplast ftalater DINP, som blir tilsett for å gjere plasten mjuk. Dette ftalatet blir lenka til blant anna hormonforstyrring, særskild hos menn. Det same gjeld DINP’s forgjengar DEPH, som no er forboden. Norge ventar på vurdering frå EU før dei eventuelt forbyr ftalatet DINP. Sjå Fremtiden i våre hender sitt informasjon om ftalater.

Som forbrukar er det omlag umogleg å halde seg oppdatert med kunstige kjemikaliar i slike produkt. Det lettaste er difor å eliminere dei frå dine forbruksvanar. Lag ditt eige bivokspapir, samla av naturens hjelparar.

birøkt_pollen_bivoks_beewrap_Grønare kvardag_Zero Waste home_Kristine Ullaland — Foto: Kristine Ullaland

Bivokspapir

Du treng:

Eit stykke 100% bomull i fin kvalitet i ein passande størrelse

For brød, innpakking av større matpakke eller liknande: ca. 35-40 cm * 60 cm
For innpakking av matpakker type 2-3 brødskiver, ost eller liknande: ca. 25 cm * 40 cm

Saks

Bivoks (seljast på helsekost, hobbyforretningar).

Bakeunderlag i silikon eller liknande til å ha under tøystykket når det skal i omnen (ver obs på at det er vanskleg å fjerne voksen etter bruk)

Eventuelt eit steikebrett du ikkje er så redd for.

Ein kniv

Ei skjerefjøl

Ein kleshengar til å tørke bivokspapiret på (vil komme voks på)

Ein steikeomn

Førebuing:

Tenk ut kva du vil bruke bivokspapiret til og kva størrelse du treng. Du veit sjølv best kva matvanar (og emballasjevanar) du har og kva bivokspapir du har mest behov for.

Vel ut eit tøystykke i 100% bomull i fin kvalitet. Vel gjerne eit med mønster slik at eventuelle voksujevnheter ikkje blir synlege. Hugs at det ferdige produktet vil bli litt mørkare. Vask gjerne stoffet før du sett det inn med bivoks, om du vel å kjøpe noko nytt. Dette fordi nye stoff gjerne kan innehalde uheldige biprodukt frå produksjonen og/eller sprøytemiddel.

Framgangsmåte:

Bivoks klar til bruk. Om du ynskjer å kjøpe bivoks utan emballasje, ta kontakt med din lokale birøkter. Foto: Kristine Ullaland

Sørg for at bivoksen er oppbevart kaldt før bruk. Det gjer den mykje lettare å arbeide med. Om du har noko å raspe med, er dette det beste, men bivoks er vanskelig å vaske av etter bruk, så da må det vere ei rasp du berre vil bruke til bivoks. Det du eventuelt kan gjere er å skjere bivoksen opp i små bitar. Dette er mykje lettare å reingjere etter bruk.

Legg silikonbakepapiret i botnen av steikebrettet og tøystykket over. Om det er for stort for steikebrettet kan du brette det i to. Det kan vere lurt å velje eit mindre tøystykke første gang du lagar bivokspapir.

Kutt opp bivoksen i små bitar og fordel jamt utover. Pass på at du ikkje har for mykje voks på. Då vil papiret bli for stivt og flasse. Det er betre å ta litt for lite for så å ta ein ny omgang med voks. Pass godt på å få voks i endane og hjørna av stoffet. Eg eksprimentara no med kor mykje voks eg treng på dei ulike stoffstykka og har ikkje endå noko fasit. På dei minste stykka 25 cm*40 cm har eg brukt ca. 45-55 gram voks, men om du ynskjer eit stivare, eventuelt eit mindre stivt papir kan du regulere mengda voks.

Sett steikeomnen på 180 grader og plasser steikebrettet med bivokspapiret midt i omnen. Det vil, avhengig av størrelsen på voksbitane, ta rundt 5-10 min å smelte voksen. Når alle bitane er smelta tek du voksen ut. Sjå over om det er nokre områder som det ikkje har kome voks på. Om nokon områder ikkje har voks, legg du på litt voks på desse områda og tek papiret inn att i omnen til dei er smelta.

Heng so opp papiret og la det tørke. Etter 5-10 min kan du brette saman ditt heimelaga bivokspapir.

Bivokspapiret blir fort tørt. Det kan vere lurt å ta papiret av hengaren før det er heilt tørt for å unngå at voksen sett seg fast i hengaren. Foto: Kristine Ullaland

Bruk og vedlikehald

Papiret må berre vaskast i kaldt vatn, då varmt vatn vil løyse opp voksen. Bivoks er naturleg antiseptisk. Du treng difor ikkje å bruke såpe. Reint vatn er nok.

Papiret kan ikkje brukast til kjøtt og fisk.

Papiret er diskre i lukt, samanlikna med fleire kommersielle produkt, men har til gjengjeld kortare levetid. Personleg synst eg ikkje dette gjer so mykje, då papira etter mange månadars bruk ofte byrjar å få ein del flekkar og er klar for ein vask og ny runde med voks. Eventuelt komposten.

Om du ynskjer å kjøpe bivokspapir er desse til sal i mange av dei lokale helsekostbutikkane, som til dømes Reindyrka i Bergen. Bergen sin lokale nettbutikk Agent M fører også desse.

Har du lyst å lære meir om birøkting? Grønare kvardag vil publisere ein artikkel om dette til våren. Du kan eventuelt sjekke ut Bier og birøkting i by og bygd, av Ragna Ribe Jørgensen.

Lukke til!

Headerfoto: Kristine Ullaland

Bokashi, gjennbruk, Kompost, Makkompost, søppelfri, zero waste

Bokashikompost

oktober 10, 2015 Kristine Ullaland 7 kommentarar

I Japan har dei lange tradisjonar med å effektivisere komposten ved å tilføre mikroorganismar. No byrja teknikken å bli meir og meir vanleg i vesten. Lær korleis du kan omdanne matavfalle ditt til næringsrik jord.

Kompost under kjøkkenvasken

Bokashi er ein kompost du har i ein lufttett behaldar, gjerne under kjøkkenvasken. Vanlegvis vil matavfall som blir oppbevart i lufttette boksar lukte. Grunnen til at bokashi ikkje luktar er at komposten blir tilført mikroorganismar i form av bokashistrø eller bokashipapir som fermenterar komposten. Komposten din blir på ein måte sylta på same måte som sylteagurken du har i kjøpelskapet. Sjølv har eg bokashikomposten under vasken, og tek oppi matavfallet mitt etter kvart. Det som er flott med bokashi er at alt av matavfall kan komposterast. Du treng difor ikkje å overvåke komposten for å forsikre deg om at dei andre medlemmane i husstanden din brukar den riktig. På kvelden tek du eit lag bokashistrø over matavfallet for å halde i gang bokashien. Om du skal kompostere reker eller bein kan du bruke litt ekstra strø.

Når bokashibøtta er full må den stå i minst to veker i romtemperatur. Dette for at bokashikulturen skal få tid til å fermentere komposten.

Lag Bokashi av kebabemballasje_Grønare kvardag_Zero Waste_ — Som kompostbehaldar kan du bruke kebabemballasje. Det kan du få ta i hos din lokale kebabsjappe. Dei blir kvitt søppelet sitt og du får ein bokashibehaldar. Vinn-vinn for begge.

Når er komposten klar?

Når komposten er klar skal det lukte litt søtleg. Då kan du velje om du vil grave den ned i bakken, i plantekassen din, eller i ein jordfabrikk. For at bokashien skal bli ferdig må den blandast med jord, og det er viktig at topplaget består av jord. Sjølv har eg ein plantekasse som eg kun brukar til kompostjord, samt ein kasse i kjellaren som eg brukar som jordfabrikk på vinterstider. Så lenge det er meir en 15 grader vil komposten arbeide, men er mest effektiv når det er over 20 grader.

Frå du blandar ut bokashien med jord, tek det 3-6 veker før komposten er klar til bruk. Du vil då ikkje lenger sjå særleg spor etter avfallet du har kompostert. Den ferdige jorda er svært næringsrik og passar godt til dyrking. Hugs at næringrik jord blir til næringsrik planter. Mykje av jorda vi kjøper i butikk er utvunne av myrer. Ikkje berre er det uhendig for det store co2-utsleppet dette medfører, jorda er også tilnærma næringsfattig.

Sjølv om det er fristande å bruke jorda frå komposten med ein gong, er det lurt å vente minst 3 veker. Dette fordi jorda har ein syrleg ph-verdi. Nokre brukar også komposten til i makkomposten. Utfordringa med dette er at komposten er for sur for makken, noko som vil slite på makken og mest truleg minke bestanden.

Kva treng du?

Ein lufttett behaldar i passande størrelse

Mine behaldarar har eg fått gratis av den lokale kebabshappa. Plastikkbehaldarane til kebab er super størrelse som passar utmerka under kjøkkenvasken. Dei er også lette å stable under lagring både med og uten innhald. I tillegg er det gjennbruk av ein ressurss som ellers ville gått i søppelet. Om du ynskjer å kjøpe bøtter kan du gjere det her. Hugs at du treng fleire en ei bøtte sidan komposten må stå i 2 veker før den kan gravast ned.

Bokashistrø

Bokashistrø kan du lage sjølv. Alt du treng er risvatn, melk, sukker og litt tid. Oppskrift finn du her. Eventuelt kan du kjøpe det her (plastikkemballert).

Ein plass å grave ned komposten

Om du ikkje har ein hage har du gjerne ein ven med ein hage. For urbane forhold er eg mest tilhengar av makkompost, då jorda kan brukast utan noko utblanding slik som med bokashikomposten. Det er også mange som ynskjer å kjøpe jorda, så det er ikkje noko problem å bli kvitt jord. Grunnen til at mange likevel brukar bokashikompost, er at den tek alt som makkomposten ikkje tek; sitrus, bein og kjøttrestar, samt mjelkeprodukt. Mange finn dette skremmande og lurer på om bokashimikroben kan fortære andre ting. Bokashimikroben er ikkje særleg motstandsdyktig i miljø med mykje oksygentilførsel. Det er difor den må dyrkast i ein lufttett behaldar.

Bokashi_Grønare kvardag_Zero Waste_ Kristine Ullaland_Kompost inne_Urban kompost — Foto: Kristine Ullaland. Denne jorda er blitt til på totalt 5 veker. Det var opprinneleg sitrus og ananasskal. Denne lille fliken med ukompostert ananas med ein klisterlapp er alt som avsløre dets fortid. Bokashikompost er svært effektivt.

Lag ein jordfabrikk

Dersom du har ei bod eller ein kjellar kan du lage det ein kalla ein jordfabrikk. Det er ein behaldar der du kan blande kompsten din med jord slik at bokashien blir til jord. Etter 3-6 veker er komposten klar til bruk og kan brukast som den er. Du kan sjølvsagt også lage jordfabrikken ute, men du vil ikkje ha mulighet til å blande inn komposten når det er frost ute. Komposten kan fint stå lagra over lengre tid utan at det gjer noko, men det er litt kjedelig å fylle boda med kompost dersom det er andre alternativ.

Kompost uten forråtning

Makkompost og bokashi produserar ikkje co2, då desse ikkje bryt ned maten med forråtning slik som tradisjonell varmkompost til dømes. I makkomposten et makken komposten før den byrjar å rotne og er difor luktfri. Bokashikomposten blir som sagt til ved fermentering og blir så brutt ned.

Støtte til kompost

Dersom du bur i Bergen støttar BIR med opptill 1000 kr i oppstart av kompost. Dette kan du søke om her.

Grønare kvardag_Bokashi kompost_Lag Bokashikompost_Zero Waste Norge — Kompostjord gjev næringsrik jord som er flott å plante i. Hugs at næringsrik jord gjev næringsrike plantar. Foto: Kristine Ullaland

Toppfoto: David Yttervik Seetiangtham/ Grønare kvardag

emballasjefri, Gjesteinnlegg, null søppel, zero waste

Emballasjefri vegetarmiddag

september 24, 2015 Kristine Ullaland 5 kommentarar

Vekas innlegg er skrevet av Mia Frogner, bloggaren bak den inspirerande vegetarsida Green Bonanza. Mia blei nyleg utfordra av Grønare kvardag til å lage ein emballasjefri middag. Ho tok utfordringa med strak arm.

Emballasjefri vegetarmiddag

Da Grønare kvardag utfordret meg til å lage en emballasjefri middag med varer fra kommersielle dagligvarebutikker, tenkte jeg “jajamensann, det kan vel ikke være så trøblete”.

Det er lett å glemme det, når vi er innom butikken på vei hjem fra jobb og bare skal plukke opp det vi mangler til middagen. Det er lett å overse det, for vi har ikke fokuset vårt der, men om du ser etter, vil du bli både overrasket og sjokkert over hvor vanskelig det er å handle emballasjefritt på de største matvarekjedene i Norge.

Emballasjefri handel i 2015

Jeg vet at jeg er bortskjemt. Jeg bor midt på Grønland i Oslo, med byens største og beste grønnsaksbutikk i umiddelbar nærhet, i et lokale hvor en enorm Rema 1000 pleide å være. Rema forsvant, Grønland Frukt og Grønt flytta inn fra nabolokalet, og det er titalls meter med ferske råvarer året rundt. Inne får jeg både nøtter, urter og oster uten å måtte kjøpe med emballasje, og selv om det krever litt planlegging å ha med seg egne bokser eller poser er det fullt gjennomførbart. I Oslo begynner det nå å dukke opp flere butikker med fokus på emballasjefri handling, og gjerne også av økologiske og lokale råvarer. Holisten har åpnet på Mathallen, Økohjertet i Vika har noe utvalg og nylig åpnet også Mølleren Sylvia i Hegdehaugsveien på Majorstua. Helt top notch, men hva skjer om du tar turen til nærmeste Meny, Kiwi og Rema?

Handleregler

Som sagt, jeg gikk på med godt mot, utstyrt med både handlenett, noen ark beeswrap og et par mindre bomullsposer til løsvekt der det ikke er nok med en eller to som kan ligge løst i kurven. Jeg finner ofte inspirasjon av å gå og se på råvarer, og nå hadde jeg også skrudd på blikket som sorterte ut emballasje. Jeg inngikk en avtale med meg selv før jeg gikk inn i butikken, hvor jeg bestemte meg for fire grader av emballasje:

Ingen emballasje overhodet
Gjenbrukbar emballasje som jeg vet at jeg vil kunne bruke på nytt
I teorien gjenbrukbar emballasje, men med lav eller ingen sannsynlighet for gjennomføring
Emballasje som må kastes etter jeg har brukt det den inneholder

Jeg ville i hovedsak bruke råvarer i kategori 1, til nød 2, om jeg ikke så andre utveier. I tillegg har jeg jo fra før et kriterie om kvalitetsråvarer, og det viser seg at disse ikke alltid er i overensstemmelse.

Hva blir det til middag?

Jeg startet på Meny. I fruktdisken er emballasjefritt ganske så uproblematisk, men det var nå ikke frukt jeg skulle ha til middag, heller. Et raskt blikk på salatutvalget gjorde salat uaktuelt, med mindre jeg var interessert i en avocado- og tomatsalat. Det kunne jeg jo godt ha vært, men det må jo passe sammen med resten, og det viste seg at resten i all hovedsak består av rotgrønnsaker og løk. Jeg fant både vanlig potet, bakepotet og søtpotet i løsvekt, samt løk og purreløk, det fantes fennikel og ingefær (men det fikk jeg ikke til å passe i menyen), og blomkål (men all brokkoli var i plast). Utvalget av råvarer er nok også ganske sesongbasert, for jeg fant både neper, rødbeter og masse sopp i løsvekt på Meny, og det kan jeg ikke huske å ha sett i løsvekt året rundt. Jeg plukket med meg et par bakepoteter, en søtpotet, en løk, en bunt rødbeter, et blomkålhode, og pakket et lite bomullsnett fullt av kantarell, for de klarer jeg ikke la være å handle når jeg først ser dem.

So far, so good. Men så begynte det. For hva skal middagen egentlig smake? Ikke ingefær, det passer ikke så godt til rotgrønnsaker. Hvitløk og chili lå godt pakket inn i både plastikk og papp. Urtepottene har et fint lag med plastikk rundt seg de også. En sitron! Ja, en sitron kan jeg saktens bruke, tenkte jeg. Og så da?

Jeg vil ha hvitløk!

Tomatsaus, kanskje. Det kan jo funke, om enn uten hvitløk og chili og friske urter, jeg har jo sitron og løk. De fine, røde tomatene lå godt pakket inn i både papp og plast, og de eneste som lå utenfor, var vassne, lyse og ikke veldig innbydende. Og som vi alle vet, tomatsaus av kjipe tomater blir en kjip tomatsaus. På Meny selger de passatatomater fra Mutti på glassflaske, og jeg er heldigvis flink til å gjenbruke glassflasker (blant annet til hjemmelaget mandelmelk og saft), så jeg la en i kurven, og tenkte på kategori 2. Kategori 3 og 4 er jo fortsatt uaktuelt, og heldigvis finnes gode olivenoljer også på glassflasker som helt fint kan gjenbrukes.

Men tilbake til smaken, da. Salt? Pepper? Nja. På små glass eller poser, som jeg måtte erkjenne for meg selv at jeg aldri kommer til å gjenbruke. Så der sto jeg, og kikket, kikket og kikket, tenkte så det knaket, før jeg så én enslig liten glasskrukke med havsalt – som til alt overmål var iblandet økologiske urter! Jubel! Glasskrukker bruker jeg jo til alt, og denne er faktisk perfekt til Not Parmesan. Nok en kategori 2 der altså, om du er interessert i å ha smak i maten.

Ørlite knekk i motivasjonen

Vel ute av grønnsaksavdelingen på Meny tok det dog slutt. Og hva proteiner angår, som det finnes overflod av i det plantebaserte matriket, er helt umulig uten å få med seg emballasje som må kastes på kjøpet. Metallbokser kan riktignok gjenvinnes og gjenbrukes som for eksempel potte til en plante, men det er selvsagt en grense for hvor mange man trenger. Pappbokser kan komposteres, og det er faktisk godt likt av mark. Dessverre har jeg ikke tilgang til dette, og pappen havner derfor i papirsøppelet. Korn, ris, melkeprodukter, smør og ost var det bare å tusle forbi, da butikken jeg var i ikke hadde ferskvaredisk. Det hadde vert noe, å kunne spørre en ansatt om de kunne pakke inn en ostebit i mitt medbrakte beeswaxpapir. Vegansk middag spiser jeg jo uansett stadig vekk, men den største utfordringen med å finne embalasjefrie alternativ i en vanlig dagligvarebutikk, er å finne proteinrike varer. Om jeg hadde hatt kompost hadde egg vert et godt alternativ, da denne pappen er super å kompostere.

Dagens redning ble løsvektnøtter fra Den Lille Nøttefabrikken. Utfordringen her er dog at når du betaler på vekt, må den medbrakte emballasjen din veie tilnærmet null, om du ikke ønsker å betale ekstra for vekten av et plastglass. Det kan derfor være lurt å veie emballasjen sin før en fyller den opp om du for eksempel har en glassbeholder. Kjøpte bomullsposer har som oftest vekt notert på posen, slik at det kan trekkes fra i kassen. Jeg fylte noen desiliter i en liten bomullspose, og gikk for å betale.

Jeg vil jo bare betale

Jeg hadde ikke tenkt over at dette ville ta litt ekstra tid i kassen og gikk i på butikken rett etter jobb.. Og det tok altså så lang tid. Herremannen i kassa visste ikke hva grønnsakene var, han kunne verken prisene eller PLU-kodene, for grønnsaker i løsvekt har dessverre ingen innebygd strekkode. Det varte og rakk, og varte og rakk for hver eneste grønnsak, og køen ble mer og mer urolig og jeg ble mer og mer ukomfortabel der jeg sto med handlenettet mitt. I tillegg knotet denne mannen såpass at jeg endte opp med å betale 29,90 for en liten purreløk, så jeg måtte tusle tilbake og få tilbake 27 kroner etterpå.

Jeg gikk innom både Kiwi og Rema på veien hjem for å se om de hadde hvitløk, chilli, urter eller noe annet i løsvekt enn hva Meny kunne by på, men det var enda mindre å finne der. Poteter, løk, blomkål og frukt går fint, men utover det er vanskelig.

Alt var faktisk bedre før

Skal vi virkelig ha et matvareinnkjøpssystem som er så bygget på effektivitet, at det er umulig å handle økonomisk og miljøvennlig i løsvekt i ordinære matvarebutikker, som tross alt er hverdagen og realiteten til de aller, aller fleste i Norge? Jeg kan komme på en rekke løsninger som vil gjøre dette både gjennomførbart, effektivt og ikke minst hyggelig, og så kommer jeg på at jajamensann, det var visst sånn det var før i tiden, når ikke alt handlet om å spare minutter i enhver sammenheng. Selv om utfordringen med å handle søppelfritt absolutt var krevende, er det virkelig viktig å få fokus på dette. Nå har jeg gått for en nærmest total søppelfri middag, men bare ved å være bevisst på emballasje når man handler, vil merkes i søppelspannet hjemme. Jeg håpar at de positive trendene vi ser nå fortsetter slik at det ikke blir så ressurskrevende for oss forbrukere å velge emballasjefrie alternativ.

Så, hva ble det til middag?

Jeg endte opp med å ikke bruke kantarellene eller nøttene, jeg gikk for ovnsbakte rotgrønnsaker med en tomat- og rødbetesaus, sammen med blomkålris med sitron og purreløk. Det var godt, det smakte masse.. Glasset med salt og urter ble redningen smaksmessig når jeg ikke fant hvitløk, og jeg brukte olivenolje på glassflaske som kan gjenbrukes, men utover det holdt jeg meg unna ingredienser jeg hadde hjemme fra før.

Bakte rotgrønnsaker med blomkålris og tomatsaus

2-3 porsjoner

2 bakepoteter / 4-6 poteter

2-3 små rødbeter

1 liten søtpotet

1 gul løk

1 blomkålhode

1 liten purreløk

1/2 flaske passata-tomatsaus

Saft av 1/2 sitron

Urtesalt

Olivenolje

Sett ovnen på 200 grader. Kok opp vann i en kjele, og skjær potetene og rødbetene (skrell dem først) i skiver på ca 1 cm. La først potetskivene koke i fem minutter før du fisker dem ut, og legger dem utover bakebrettet. La rødbetene koke i fem minutter også (legg av en halv til sausen), før de også legges på brettet. Søtpoteten trenger du ikke koke på forhånd. Risle over olivenolje, og strø over urtesalt, før du setter brettet inn i ovnen. Der skal det stå i ca. 30 minutter.

Tomatsausen lager du ved å surre finhakket løk og halve purreløken (den hviteste delen) i olivenolje og en klype urtesalt til løken er mør, før tomaten has oppi. Rasp den siste halve rødbeten, og ha den også oppi tomatsausen, sammen med 2 dl vann. La det småkoke på lav varme mens grønnsakene står i ovnen.

Blomkålris lager du enkelt ved å finhakke blomkålen, eller kjøre den kornete i en matmølle, før den varmes i en panne sammen med noen dråper olje, resten av purreløken finhakket, og saften fra en halv sitron.

God emballasjefri middag!

Headerfoto: Mia Frogner/ Green Bonanza

Dumpster diving, søppelfri, skralling, zero waste

Prøv deg som søppeldykkar

september 20, 2015 Kristine Ullaland Kommenter innlegget

Daglegvarehandlar med eit godt utval frukt, grønt og ferske brød til stengetid er noko vi no anser som normalen. Likevel skal vi ikkje lenger tilbake en til 80-tallet før utvalet av ferske matvarer var mykje meir sesongbetont. Heile daglegvarekonseptet slik vi har i dag er eit relativt nytt tilbod, og er ein vidareutvikling av landhandelen og kolonialhandelen.

Ordet kolonial kjem frå ordet koloni, og kolonialen var ein butikk for varer som kom frå dei ulike koloniane. I dag har kolonialen ikkje lenger krydder frå India, men geitost frå Voss. Varene er framleis eksklusive, men kva vi ser som eksklusivt har endra seg. I daglegvarebutikkane er det ikkje eksklusivt. Det er billig. Og vi vel gjerne butikk etter kva som er på tilbod.

Den faste handlelista er ikkje lenger norma. Vi veit gjerne ikkje kva vi skal ha i til middag i dag før vi står i butikken. Sjølv om butikkane til ein viss grad kan stimulere oss til å velje visse varer, er eit uberekneleg handlemønster med på å auke matsvinn. Vekas innlegg tek føre seg søppeldykking og matsvinn i norske matbutikkar.

Kven eig søppelet?

Søppelet vårt er ikkje lenger vårt eige eller ansvar når vi legg det i søppelspannet utanfor huset eller butikken. Det er i ein mellomfase mellom deg, avsendar, og renovasjonsanlegga, mottakarane. Søppelet blir på mange måtar allemannseige. Det fekk Bob Dylan smerteleg erfare då eit av hans fan byrja å gå systematisk igjennom Dylan’s søppel. Søppelsøkaren, A. J. Weberman blei til slutt saksøkt av Dylan, men Dylan tapte saken. Søppelet var jo ikkje lenger hans.

Søppeldykking, også kalla dumpster diving og skralling, har for mange blitt ein politisk handling. Søppeldykking er ikkje ei løysing for å bli kvitt matsvinn, men det er ein fin måte å få ein personleg relasjon til den norske kastekulturen. Dei mest dristige søppeldykkarane dykkar også i søppelet til private hushald. I følgje Forskning.no kastar vi i Norge i snitt ¼ av all maten vi kjøper.

Alle søppelspann utan hengelås kan dykkast i. Foto: Coupesetique

Prøv deg på Søppeldykking

Ynskjer du å få litt spenning i kvardagen? Er du nyfiken på kva din lokale matbutikk kastar? Er du student på budsjett? Prøv deg som søppeldykkar!

Du treng:

Eddik – Til å vaske maten i
Hanskar
Lommelykt – Dersom de tek turen på kvelden
Sekk – Eventuelt ein bag som er god å bære
Passande kle

Få med deg ein ven

Det er alltid kjekt å gjere ting med ein ven. Søppeldykking er ingen unntak. Men unngå å samle fleire venner. Dette skaper unødig oppsikt. Sjølv om søppeldykking ikkje er ulovleg, er det mange butikkeigarar som irritera seg over at folk fråtsar i uselde varer. De kan heller møtast etter de har henta mat og lage eit festmåltid!

Søppelfangsten kan lett bli eit festmåltid saman med gode vener. Foto: Kristine Ullaland

Finn eit bosspann

Sjå etter butikkar som har hyller som bognar av ferske matvarer, som til dømes Meny. Butikkar med bognande fersvarehyller, har ofte og søppelspann som bognar av frukt og grønt. Der er ikkje ulovleg å ta mat frå bosspann, med mindre dei er låst att eller låst inne. Sidan eBay er eit eldorado for universellnøkklar til bosspann, vel nokre butikkar å låse med hengelås.

Bergen har matavfalltilbod for bedrifter. Desse bosspanna har brunt lokk. Det er også mange som kastar matavfall i containerar med svart lokk. Det er ofte lettare å finne tilgjengelege søppelspann i utkantstrøk en i byar. Forhøyr deg med venner og søk på nettet etter tips om bra plassar. Eit godt tips er å melde seg inn i facebookgrupper for søppeldykkarar.

Korleis går du fram:

Sjølv om mange matkjeder i Bergen nyttar seg av matavfallsordninga til BIR, er det få som tek vekk emballasjen på maten før dei kastar den i boss. Det er flott for deg når du skal hente ut mat som du vil ta heim, men som kompost eller bioenergi kan dette virke litt upraktisk. BIR gjev ingen informasjon på sine nettsider om kva dei gjer med matavfallet etter innsamling.

Saml maten i ein sekk. Nokre vel å plukke vekk dårleg mat undervegs, medan andre tek alt med heim, for so å ordne det der.

Bruk sunn fornuft dersom de vel å plukke med deg kjøtt og fisk eller andre matvarer som kan gjere deg sjuk. Er maten i emballasje eller ikkje? Korleis kan du reingjere det du tek med deg? Det er viktig å vere bevisst på dette før du tek med deg maten heim. Tenk sikkerhet og sjå kva du tek i før du tek i matavfallet.

Ikkje ta meir en du kan ete

Det er lett å bli overvelda over all den gode maten, men ikkje bli freista til å ta meir en du kan ete. Det er bortkasta å ta med deg mat du ikkje rekk å ete den før den blir dårleg. Då er det betre å la noko ligge att. Det er ikkje utenkeleg at det er fleire som dykkar der du går.

Rydd opp etter deg

Rydd opp dykk. Det er viktig at det ryddig ut når de går. Ellers risikerar de at butikkeigaren sett lås på søppelspanna. Foto: Flickr/ Jes

Sørg for at det ser ryddig og fint ut før du går.

Når maten er i hus

Sjølv om maten er innpakka vil eg anbefale at de vaskar maten i eddikvatn. Fyll ein bolle med vatn og bland inn ½ kopp eddik og legg maten i vatnet i ca. 15 min. Fjern deler av maten som ikkje er etande og komposter. Noko av maten du vil finne, må etast eller forvellast raskt for at dei ikkje skal gå til spille. Det er difor lurt å sette av litt tid etterpå til å forvelle maten. Nokre ting er vanskeleg å forvelle, som til dømes salat medan andre ting er berre å fryse ned, som til dømes sjampinjong. Den kan også skrellast. Ring familiemedlem og vener for råd. Tenk kreativt og bruk gjerne maten på ein anna måte en du pleier. Druer, som er ein vanleg fangst, er for eksempel kjempegode å juice.

Frys er ein god hjelpar om du finn meir mat en du klarer å ete før den blir dårleg. Å hermetisere er også eit godt alternativ. Tomatar er til dømes ein vanleg fangst som er lett å forvelle. Hugs å koke glaskrukkene før du hermetiserer mat i dei. Dersom dei ikkje er heilt bakteriefrie kan det utvikle seg bakteriar i maten. Lokket må også vere heilt tett.

Siste søppelfangst inkluderte blant anna 10 ananasar.

Del gjerne dine tips og erfaringar i kommentarfeltet.

God matjakt!

Headerfoto: Peiyu Liu

helse, Oppskrift, Søppelfritt, zero waste

Grønare husvask

september 2, 2015 Kristine Ullaland 10 kommentarar

I følgje Sosialantropologen Mary Douglas, er avfall noko som er nødvendig for å kunne skape orden. Det same kan ein sei om skitt, og det er mange måtar å fjerne den på. Det finst eit hav av ulike oppvaskmiddel, som lovar både det eine og det andre. Men kva treng vi eigentleg (og endå viktigare, kva treng vi ikkje)? Denne veka tek Grønare kvardag føre seg korleis du kan gjere husvasken grønare.

I følgje Forskning.no er barn i familiar som tar oppvasken for hand mindre utsatt for allergiar. Dersom kosthaldet til barna i tillegg besto av ferske matvarer frå gard, som har høgre bakterinnhold, var sjansens desto mindre. Bakteriar er faktisk viktige for oss, spesielt i våre barneår. Dei bakteriane vi får i oss som barn og spedbarn er med på å forme immunforsvaret vårt. Dersom det var intendert at vi skulle vere bakteriefrie hadde vi blitt skapt på ein heilt anna måte. Det har blitt forska på kor vidt ein bakteriefri tilværelse vil styrke immunforsvaret (på mus). Konklusjonen er at mus som ikkje blir utsatt for bakteriar har svekka immunforsvar.

Det betyr sjølvsagt ikkje at vi skal slutte å vaske heimen vår, men at vi kanskje må tenke litt annleis rundt kva vi ser på som reint og ureint. Til dømes er ikkje lukta av grønsåpe einstydande med ein rein heim.

Mikrofiberklutar

Mikrofiberklutar har det siste tiåra fått sterkt rotfeste. Dei krev ingen vaskemiddel og er svært effektive. Materiale er ofte ein miks av polyester og polyamid, som er eit syntetisk stoff. Utfordringa med dette er at alt vi vaskar i vaskemaskinar avgjer små partiklar som ender i havet. Mikroorganismar som til dømes plankton, et desse partiklane. Det problematiske med dette er at syntetiske stoff, i motsetning til ull, silke og bomull ikkje blir nedbrote. Syntetiske stoff hopar seg difor opp i næringskjeda og ender til slutt opp på matfatet vårt. Naturlege klutar av bomull er difor å føretrekke, men ein kan sjølvsagt diskutere kor vidt dette har ein miljøgevinst om klutane blir brukt saman med sterke vaskemiddel og skurekremar. «Miljøkakalkulatoren» er eit evig reknestykke, og kvar forbrukar må tilpasse sine forbruksvarer etter sin individuelle livsstil. Dersom ein likevell vel å bruke mikrofiberklutar bør ein styre unda klutar med innvevd nanosølv, som ofte blir brukt for sin antibakterielle eigenskap. Nanosølv er små partiklar og det spekulerast i korvidt nanosølv kan forandre cellene våre. Nanosølv finn du blant anna i vaskeklutar, treningskle, deodorant, drikkeflasker og matemballasje.

Reingjer heimen med med gamle klassikarar

Du kan lage det meste av det du treng til reingjering med gamle klassikarar som Castilla såpe, natron, krystallsoda, kvit eddik, bakepulver, kaustisk soda og sitron. Dei same ingrediensane kan du også bruke til å lageblant anna vaskemiddel, tannkrem og såpe.

Castilla såpe kan lagast heime (engelsk oppskrift på flytande såpe) eller det kan kjøpast hos din lokale helsekost. Agent M, blant andre norske nettbutikkar, fører såpa i flytande og fast form. Såpa er kraftig og passar got til å bruke på kjøkkenet, badet, på hunden,hender, hår, klede, for å nemne nokre bruksområder.

Zero Waste pioneren Bea Johnson svergar til kvit eddik og vatn for å reingjere heimen. Eddik sin stramme lukt kan kamuflerast med duftolje, eller du kan blande den med for eksempel appelsinskal og la stå nokre dagar.

Multireingjerar:

5-10 dråpar duftolje / 1 ½ ss Castilla såpe med lukt (alternativt)

3 ss. Kvit eddik

4 koppar vatn

Denne passar godt til å den vekentlege husreingjeringa. Du kan velje om du vil ha den på sprayflaske eller bruke den som den rett på kluten.

Golv:

Vask flekkar på golv i staden for å vaske heile golvet. Dersom ein er nøye med å ta av seg skoa før ein går inn, skal støvsuging vere nok. Vask golvet etter behov. Om du allereie har mikrofibermopp er denne fin å bruke med vatn. Dersom du ynskjer eit totalt søppelfritt alternativ kan du bruke tøymopp av bomull som du kan lage sjølv. Om du treng ny vaskebøtte kan du kjøpe ei i metall. Denne kan resirkulerast 100% i motsetning til ei vaskebøtte som går i hushaldningsavfallet. Mange kvittar seg med støvsugaren og brukar i staden en tørrmopp eller ein fuktig bomullsmopp. Finn det alternativet som passar best din livsstil. Hugs at hybelkaniner, lo frå filteret i tørketrommelen, avfall frå støvsugaren og hår frå sluken også kan komposterast.

Oppvasksåpe:

1 1/4 kopp kokande vatn

1/4 kopp samantrykt raspa Castillasåpe

1 ss Krystallsoda

1/4 kopp flytande Castillasåpe

10-30 dråpar duftolje (til dømes 20 dråpar appelsin og 10 dråpar tea tree olje)

Smelt alt saman i ein kjele og tilsett duftolje når blandinga har kjølna. Blandinga vil stivne noko når den byrjar å kjølne, men vil få ein tynnare konsistens en vanleg oppvasksåpe. Oppskrifta er henta frå Naturesnurtureblog.com.

Krystallsoda er alkalisk og kan difor vere litt hardt for hendene.

Dersom du vel å kun bruke castillasåpe kan det vere lurt å vatne den ut slik at den ikkje blir for konsentrert. Dersom den blir liggande på kjøkkenbenken kan den lage flekkar. For dei som har prøvd seg på heimelaga oppvasksåpe, veit kor vanskeleg det er å finne ei oppskrift som virkar. Castillasåpe, vatn og krystallsoda er svært effektivt og du kan eventuelt bytte ut såpebaren med ein heimelaga kokossåpe. Eventuelt kan du prøve deg fram med flytande castillasåpe. Såpa får du kjøpt hos din lokale helsekost eller på nettbutikkar som til dømes Agent M.

Små kvardagstips:

Rens oppvaskmaskina: Fyll to koppar eddik og plasser dei på den øvste hylla i oppvaskmaskina. Køyr maskina som normalt. Fjernar lukt og løyser fett.

Vifta over omnen: Bruk eddik og kokande vatn for å løyse opp fett I viftefilteret.

Reint toalett: Kast ein kopp natron I toalettet og la det virke I ein time. Ta deretter ein kopp med kvit eddik og la det virke i 5 minutt før du skyl ned. Med mindre toalettet er svært skittent, vil løysinga gjere reint utan skrubbing.

Tett sluk: tøm 1/2 kopp med natron i sluket, og følg opp med 1 kopp kvit eddik og 1 kopp kokande vatn. Sett i proppen om du har ein og lat det sitte i 5-10 min. Skyl med kokande vatn.

Ein grønare heim

Bakteriefritt er ikkje vegen å gå. Dei har eksistert mykje lenger en oss og kan lett finte oss ut. Vi må lære oss å spele på lag med dei i staden for å gå mot dei. Vi bør difor ta avstand til antiback og produkt med antibakterielle eigenskapar. Dersom du ynskjer fleire tips om kva oppskrifter du kan lage sjølv, finst det flust i informasjon på nettet. Eigentleg trur eg det handlar mest om å snu tankegangen vår. Vi treng ikkje so mykje ulike produkt som vi trur. Dei gamle klassikarane held i massevis. Du kan til og med forme produkta slik du sjølv ynskjer. Sjå Lauren Singer, den søppelfrie bloggaren bak Trash is for tossers, snakke om kvifor du bør lage eigne produkt og kvifor dette er spesielt viktig for vaskemiddel.

Del gjerne dine tips og meiningar!

Toppfoto: Brooke Raymond

Søppelfritt, zero waste

Grønare studiestart

august 10, 2015 Kristine Ullaland 2 kommentarar

Ein ny haust byr på nye moglegheiter. Kva med å ta fatt på det nye semesteret ved å ty til grønare vanar, som til og med kan spare lommeboka di? Grønare kvardag gjev deg dei beste tipsa for eit grønare (og økonomisk) semester.

Ta avstand frå ting du ikkje treng og erstatt det med berekraftige alternativ (Refuse)

Erstatt kaffipappkrus med termokopp. For 300 kr får du Studentsamskipnaden sin termokopp og fri kaffi og te for semesteret i Bergen.
Smør di eiga matpakke. Ved å ta med di eiga niste har du oversikt over kva du et og du blir ikkje like lett freista til å velje usunne alternativ. Om du et brødmat til niste kan du bruke eit kjøkkenhandkle eller ein duk til emballasje. Om du et salat kan du bruke eit glas eller noko liknande du har heime.
Ta med ein tøypose om du skal handle, og ta gjerne med mindre tøyposar for oppbevaring av tomat, sopp, sitrus eller liknande. Mindre tøyposar kan du lett lage sjølv, eller eventuelt kjøpe. Ynskjer du å prøve deg på emballasjefri handel? Ta med eigne behaldarar til butikken. For våte matvarer som kjøtt og ost emballasjefritt, kan du for eksempel bruke eit glas frå Ikea som behaldar, alt anna tek du i tøyposar. I Norge har vi eit gjennomsnittleg høgt bruk av plastposer, men du treng ikkje vere ein del av statistikken av den grunn. Om du ynskjer å prøve å kjøpe all mat utan emballasje kan du sjå denne oversikta over Bergen.
Lag di eiga såpe. Det er faktisk utruleg enkelt og ei oppskrift gjev ca. 6-8 såper. Mange trur at ein såpebar ikkje er like hygienisk som flytande såpe. Dette stemmer ikkje. Såpa kan og brukast som sjampo. Sjå oppskrift her.
Lag ditt eige vaskemiddel. Om kollektivet ditt har ei god vaskemaskin, som til dømes Miele, er det faktisk ikkje sikkert at du treng vaskemiddel i det heile. Prøv deg fram. Oppskrift til vaskemiddel finn du her. Om du likevell ynskjer å kjøpe vaskemiddel, kjøp pulver. Den er mykje drygare i bruk og gjev meir valuta for pengane. Det same gjeld oppvaskmiddel.
Følg Klean Kanteene sin Instragramkonto @kleankettle
Kutt flaskevatn. Det er bortkasta pengar og ikkje bra for miljøet. Det er til no ingen kvalitetskontroll på vatnet som blir seld i Norge, og flaskene blir berre resirkulert nokre få gonger. Invester heller i ei flaske i glas eller metall som til dømes Klean Kanteene sine drikkeflasker er i rustfritt stål. Dei førast både med enkle og doble veggar, og kan godt brukast til suppe, varm drikke eller kald drikke. Dei fører også tåteflaske om du har barn. Chillout i Bergen førte tidlegare desse flaskene, men no er det ingen som fører dei lengre. Tips gjerne i kommentarfeltet om du veit om noko. Om du ikkje ynskjer å legge so mykje pengar i flaska er Blafre sine flasker flotte. Dette er ei norsk bedrift med miljø på agendaen. Flaskene deira er også svært rimelege. Dei kan kjøpast på Norli på Galleriet, Bergen. Du kan og sjekke ut S’well. Det kan vere lurt å kjøpe ei flaske som passar for alle dine behov. Unngå å kjøpe fleire eigendelar en du treng. Kanskje du treng mindre eigendelar en du trur?
Om du er kvinne, sei nei til tampongar og bind. Bruk menskopp i staden. Koppen kostar rundt 250-300,. og kan brukast opptil 12 timar. Praktisk, økonomisk og miljøvennleg.
Sei nei til reklame enten det er på mail, i posten, eller i studentpakken. Studentpakken har mykje forbetringspotensial og består i dag av unødig mykje søppel. Posten tilbyr klistermerke du kan ta på postkassa di, om du ikkje ynskjer å lage ein lapp sjølv. På mail vil dei fleste reklamebreva innehalde ei lenke nedst i brevet der du kan avslutte abonnementet.

Reduser det du treng (Reduce):

Kollektiv har ein tendens til å bli ein samlingsstad for ostehøvlar, matboksar utan lokk, hundrevis av halvtomme te-boksar, lamper, sko, jakker. Lista er lang. Kva med å starte semesteret med å engasjere kollektivet til å redusere ting de ikkje treng. Det vil garantert minke frustrasjon over oppvask som hopar seg opp, eller sko som tek opp heile gangen. Kanskje de til og med kan tene litt pengar til fellespotten ved å ha eit loppemarknad? Det er mest truleg nokre nye studentar i nabolaget ditt som treng noko av det du vil kvitte deg med. Ved å kvitte dykk med duplikata på kjøkkenet til dømes, vil det vere lettare å halde orden og de slepp at det hopar seg opp vekegammal oppvask.
Reduser strømforbruket. Strøm er billig i Norge, og vi er godt vant med å ha lyset på i alle rom sjølv om vi ikkje oppheld oss der. Dersom de byrjar å skru av lys og elektroniske artiklar når de går frå rommet er det godt mogleg at de vil sjå ein skilnad på rekningane. Spesielt om du bur i eit større kollektiv.
Foto: Sebastien Wiertz
Brukar du mange skrivebøker i løp av semesteret? Kva med å skrive notater elektronisk? Gratissystem som Evernote let deg lagre filene på nett, og er ein fin måte å samle alle notat og artiklar du treng. Det gjer det også lett å dele notatar med klassekameratar. Nokre pensumbøker er også tilgjengeleg på nett, eventuelt på nettbrett eller Kindle.
Reduser inntaket av rødt kjøtt og sjømat som ikkje er berekraftig. Når du kjøpe kjøtt er det lurt å velje norsk kjøtt, då Norge har eit av dei strengaste reglementet angåande penicillin i jordbruk. Les meir her.
Ta med deg nokre vener å prøv dykk på dumpster diving, som på norsk blir noko slikt som søppeldykking. Dei beste plassane for dette er dessverre matvarebutikkar utanfor sentrum, men sjå gjerne om du ser noko i ditt nærmiljø. Hugs at matbutikkar som har hyller som bognar av frukt og grønt, gjerne har søppelspann som gjer det same. Maten som du finn må ofte forvellast eller etast innan dei neste dagane, så sett gjerne av litt tid etter søppeldykkinga til å vaske og klargjere maten. Bland 1/10 eddik med vatn som vask av maten, og la det ligge i nokre minuttar. Dette kan vere ein spennande, augeopnande ekspedisjon, samtidig som det sparar deg litt å vere politisk rebell. Del gjerne funnet ditt med @gronarekvardag

Bruk om att det du har (Reuse):

Kjøp kle du kan bruke i fleire anledningar. Du treng ikkje å bli sett i nytt antrekk kvar dag. Invester heller i plagg og eigendelar som er meint for å vare og som du likar. I eit kollektiv er det ofte litt trongt om plassen, så mindre eigendelar kan faktisk gjere det mykje koselegare og spare deg for rydding. Om du er kvinne kan du sjå Bea Johnson for inspirasjon.
Kjøp brukt. På Second Love, Kleskapet og Fretex kan du finne mange skattar i Bergen. Det same gjeld Finn.no og sjølvsagt, loppemarknad. Kvitevarer og elektriske artiklar kan du få kjøpt hos blant andre Bergen Brukthandel Boumaza, Sandviken og Brukthandelen i Nygårdsgata, Bergen.
Foto: Mike Gifford

Resirkuler (Recycle):

Resirkuler det som kan resirkulerast. Om du byrjar å sjå kva du har i søppla ditt, vil du sikkert bli overraska over at det meste der enten kan resirkulerast eller komposterast. Visste du forresten at dei små aluminiumsarka som er på til dømes mjukost kan resirkulerast som metall? Det same gjeld aluminiumsfolie. Om du bur i Bergen kan du sjekke ut BIR sine sider for å sjå kvar du kan levere avfallet ditt. For deg som ikkje bur i Bergen, sjekk ut ditt lokale avfallsselskap.Usikker på kva som skal sorterast kvar? Sjekk ut Sortere.no

Komposter (Rot):

Visste du at dersom du kompostera kan du få billigare avtale med BIR? I tillegg gjev dei opptil 1000 kr i støtte for etablering av ny kompost. Dei fleste studentar betalar ikkje søppelavgifta sjølv, men om de etablera ein kompost og kan vise til minka avfall, kan de inngå ein avtale med huseigar der de trekk i frå det huseigaren sparar på at de kastar mindre. Kanskje de til og med klarer å bli søppelfrie? Etablering av ny Makkompost vil koste ca. 900-1000,- kr og ein Bokashikompost ligg rundt 300 kr og oppover. Det betyr at de vil få støtta heile beløpet de legg ut for ein ny kompost. Dei tradisjonelle kompostane vi har i Norge ligg på rundt 5000,-. Både Bokashi og Makkompost er luktfri, krev lite plass og kan oppbevarast inne. Med mindre du har ein plass du kan grave ned Bokashikomposten, som er nødvendig for at jorda skal bli jord, er Makkompost det enklaste alternativet, då komposten er klar til bruk når makken er ferdig med den. Jorda er utruleg næringsrik og passar godt til alle slags vekstar. Kva med å starte ein liten grønsaksage på kjøkkenet, eller kva med å overtale naboen til å bruke den overgrodde hagen? Les korleis du kan etablere ein sunn hage i urbane omgjevnadar.

Hugs at sjølv små endringar kan få store ringverknadar. Dine gode vaner vil påverke og inspirerer dei rundt deg.

Lukke til med det nye semesteret!

Følg Grønare kvardag for nye innlegg og inspirasjon til ein søppelfri kvardag.

Toppfoto: Markus Spiske

Søppelfritt, zero waste

Menskopp

juni 11, 2015 Kristine Ullaland 6 kommentarar

På trass av at vi lever i 2015 er mensen framleis eit tabu. Det kan vere ein av grunnane til at menskoppen, som har eksistert sidan 1930-tallet, ikkje er meir brukt. Gjennom ei livstid vil kvinner i snitt kaste mellom 100 til 140 kg sanitetsprodukt. I tillegg inneheld dei kunstige kjemiske stoffer som til dømes det hormonforstyrrande Dioxin. Tenk deg at du kunne kutta dette heilt i frå innkjøpslista di, og gått over til eit søppelfritt alternativ. Kva med å sjekke ut menskopp?

Kunstig kjemi i bind og tampongar

Tampongar, som er eit vanleg sanitetsprodukt for mange kvinner, er laga av ei blanding mellom bomull og viskose (ryan). Desse produkta er klora, og eit biprodukt av dette er Dioxin og desinfeksjonsbiprodukt (DBPs) som trihalometan. Dioxin er hormonforstyrrande og eit kjendt kreftframkallande stoff (karsinogen). Når vi et kjemikaliar får vi hjelp av enzym i spyttet og magesyra til å bryte ned og skilje ut kunstige kjemiske stoffer. Vegen gjennom huda og til organa våre derimot, er kort og uproblematisk. Når kunstige kjemiske stoff først har inntatt kroppen er dei vanskelege å skilje ut. Desse stoffa er også tilstade i bind. I tillegg er leverandørane hemmelegheitsfulle angåande kva andre kjemiske stoff binda består av. Dette er urovekkande, særskild for dei med barbert underliv som får mykje meir direkte hudkontakt med sanitetsprodukta. Bloggaren Andrea Donsky brende eit konvensjonelt bind og eit økologisk bind for å samanlikne flammane, og det var klart mykje større flammar frå det konvensjonelle produktet. Det er skremmande å sjå forskjellen og ein kan spørje seg kva det er som gjer at det konvensjonelle bindet brenn så fort. Vi tek for gitt at produkt som er masseproduserte og ein del av vår kvardag er nøye dokumenterte. Vår moderne verd har eit høgt produksjonstempo, og mange av vidunderprodukta som er raske og lette å produsere, veit vi dessverre veit alt for lite om. Som forbrukar er det omlag umogeleg å halde seg oppdatert. Den lettaste løysninga er å forhalde seg til færre produkt.

Menskopp kan brukast 12 timar samanhengande

Tampong bør skiftast kvar 4. time, ikkje fordi den er full av væske som mange trur, men fordi den begynner å rotne i kroppen. Sidan tampongen tar opp all veske i kjeden, forstyrra den balansen i kjeden. Fleire gynekologar tilrår difor ikkje kvinner å bruke tampong. Menskopp har ingen kjende ulemper, og kan brukast i opptil 12 timar utan tømming. I motsetning til tampong som trekk til seg veske, samlar menskoppen den opp, og tørker difor ikkje ut skjeden. Det betyr at du kan bruke koppen før du får mensen, utan at dette vil irritere skjeden. Visste du at du til og med kan symje med menskopp? https://youtu.be/r-C4p3Dtz74

Kva kopp bør eg velje?

Det er mange ulike typar menskoppar og det anbefalast å kjøpe ein kopp av medisinsk silikon eller naturgummi, då desse har minst utslepp av kunstige kjemikaliar. Dei fleste koppane seljast i to størrelsar. Ein for dei som har født og ein for dei som ikkje har født. Størrelsar er individuelt og nokre som ikkje har født kan framleis trenge å bruke den største størrelsen. Kapasiteten på koppen har ikkje so mykje med bredda på koppen å gjere, men med lengda og forma på koppen. Koppar med «klokkeform» har meir kapasitet en spisse koppar. Nokre vel likevel spisse koppar fordi dei merkast mindre. Dersom ein kjenner koppen sjølv om den er satt inn riktig, bør du bytte til ein kopp med anna størrelse eller form. Menskoppen blir produsert med ulike lengder og grader av stivhet. Nybegynnarar blit tilrådd å velje ein stivare kopp sidan den er lettare å sette inn. Eg anbefalar deg å sjå Precious Stars Pads sine informasjonsvideoar som du finn fleire plassar i denne artikkelen. På trass av formidlaren sin unge alder, er dette ei av dei beste informasjonssidene om menskoppar, og kan gje deg ein god peikepinn på kva kopp som vil passe deg. https://youtu.be/_G87oBd6rOw Oversikt frå Menskopp.org Menskopp hard/mjukheitsskala, 1= mjukast, 10=stivast: Si-Bell 1 CupLee: 1.2 Meluna (Small Soft): 1.5 FemmyCycle: 1.7 IrisCup: 1.7 SheCup: 2 LilyCup: 2 RubyCup: 2 Green Donna (large/small) 2 LadyCup (large/small, kanten er tjukkare enn resten): 2 Fleurcup (large/small): 2 Meluna (Medium Soft): 2 Femmecup (i midten, botnen og kant er tjukkare): 2.5 Naturcup (Large, mjuare i botnen en i kanten): 3 Miacup (Large/small): 3 JuJu (large/small): 3 Diva Cup (large/small): 4 Small Lunette: 4 Meluna (X large, large, og Small classic, kanten er tjukkare en resten): 6 MoonCup UK (large/small): 7.5 Keeper Moon Cup (large/small): 7.5 Large Lunette: 8 Yuuki (large/small): 8.5 Mpower: 9 Medium Original Meluna: 9.5 Keeper (generelt tjukkare): 10

Korleis sette inn og ta ut menskoppen

Det er mange ulike måtar å sette inn koppen på. Sjå video for tips: https://youtu.be/Nt6L-POE-b0 Det er viktig å få koppen mest mulig inn før den sprett opp dersom du har ein mjuk kopp. Dersom du har ein stivare kopp vil den lettare skli på plass sjølv. Sjekk med fingeren rundt heile kanten for å forsikre deg om at den har bretta seg ut. Om den ikkje har det pressar du litt på koppen med fingeren for å sleppe inn luft og den vil skli på plass av seg sjølv. Det same gjer du når du skal ta ut koppen. Då klemmer du på den slik at vakuumet gjev slepp. Koppen skal då opne seg og du drar den forsiktig ut. Nokre klipper vekk stilken etter kvart, men bruk koppen ein syklus før du eventuelt klipper vekk stilken. Den gjer det raskt å lokalisere enden på koppen. Hugs at sjølv om koppen sit lengre nede enn ein tampong, vil den gjerne skli litt opp og stilken gjer det difor mykje lettare å ta ut koppen. Det er svært viktig å ha god handhygiene kvar gang du tømmer koppen.

Reingjering av menskoppen

Koppen kan skyljast i vatn mellom kvar tømming, og etter endt syklus kokar du opp vatn som du heller over koppen. Såpe er ikkje nødvendig. Om koppen din har ein eigen behaldar, kan du desinfisere koppen direkte i behaldaren. Du kan eventuelt koke koppen i mikrobølgjeomnen. Dersom du ynskjer å fjerne missfarging på koppen kan du koke den med 1 ts. natron. Koppen har ei levetid på 5-10 år.

Kvar får eg kjøpt menskopp?

Reindyrka i Bergen fører dette og dei ligg på rundt 200-300 kr. Dersom du ynskjer å bestille på nett, fører Iherb dei kjende merkene Moon Cup og Lady Cup som er laga av medisinsk silikon. Menskopp.se fører koppar i naturgummi. Du kan og sjekke ut dei norske nettbutikkane; Etikken og Frøya-Natur. Følg Grønare kvardag på Facebook Headerfoto: Menstruationtasse.net

Grønare kvardag har som intensjon å bli ein hub for folk som ynskjer grei og oversiktleg informasjon om korleis ein kan få ein grønare livsstil. Sida er inspirert av Zero Waste-bevegelsen.