I Japan har dei lange tradisjonar med å effektivisere komposten ved å tilføre mikroorganismar. No byrja teknikken å bli meir og meir vanleg i vesten. Lær korleis du kan omdanne matavfalle ditt til næringsrik jord.

Kompost under kjøkkenvasken

Bokashi er ein kompost du har i ein lufttett behaldar, gjerne under kjøkkenvasken. Vanlegvis vil matavfall som blir oppbevart i lufttette boksar lukte. Grunnen til at bokashi ikkje luktar er at komposten blir tilført mikroorganismar i form av bokashistrø eller bokashipapir som fermenterar komposten. Komposten din blir på ein måte sylta på same måte som sylteagurken du har i kjøpelskapet. Sjølv har eg bokashikomposten under vasken, og tek oppi matavfallet mitt etter kvart. Det som er flott med bokashi er at alt av matavfall kan komposterast. Du treng difor ikkje å overvåke komposten for å forsikre deg om at dei andre medlemmane i husstanden din brukar den riktig. På kvelden tek du eit lag bokashistrø over matavfallet for å halde i gang bokashien. Om du skal kompostere reker eller bein kan du bruke litt ekstra strø.

Når bokashibøtta er full må den stå i minst to veker i romtemperatur. Dette for at bokashikulturen skal få tid til å fermentere komposten.

Når er komposten klar?

Når komposten er klar skal det lukte litt søtleg. Då kan du velje om du vil grave den ned i bakken, i plantekassen din, eller i ein jordfabrikk. For at bokashien skal bli ferdig må den blandast med jord, og det er viktig at topplaget består av jord. Sjølv har eg ein plantekasse som eg kun brukar til kompostjord, samt ein kasse i kjellaren som eg brukar som jordfabrikk på vinterstider. Så lenge det er meir en 15 grader vil komposten arbeide, men er mest effektiv når det er over 20 grader.

Frå du blandar ut bokashien med jord, tek det 3-6 veker før komposten er klar til bruk. Du vil då ikkje lenger sjå særleg spor etter avfallet du har kompostert. Den ferdige jorda er svært næringsrik og passar godt til dyrking. Hugs at næringrik jord blir til næringsrik planter. Mykje av jorda vi kjøper i butikk er utvunne av myrer. Ikkje berre er det uhendig for det store co2-utsleppet dette medfører, jorda er også tilnærma næringsfattig.

Sjølv om det er fristande å bruke jorda frå komposten med ein gong, er det lurt å vente minst 3 veker. Dette fordi jorda har ein syrleg ph-verdi. Nokre brukar også komposten til i makkomposten. Utfordringa med dette er at komposten er for sur for makken, noko som vil slite på makken og mest truleg minke bestanden.

Kva treng du?

Ein lufttett behaldar i passande størrelse

• Mine behaldarar har eg fått gratis av den lokale kebabshappa. Plastikkbehaldarane til kebab er super størrelse som passar utmerka under kjøkkenvasken. Dei er også lette å stable under lagring både med og uten innhald. I tillegg er det gjennbruk av ein ressurss som ellers ville gått i søppelet. Om du ynskjer å kjøpe bøtter kan du gjere det her. Hugs at du treng fleire en ei bøtte sidan komposten må stå i 2 veker før den kan gravast ned.

Bokashistrø

• Bokashistrø kan du lage sjølv. Alt du treng er risvatn, melk, sukker og litt tid. Oppskrift finn du her. Eventuelt kan du kjøpe det her (plastikkemballert).

Ein plass å grave ned komposten

Om du ikkje har ein hage har du gjerne ein ven med ein hage. For urbane forhold er eg mest tilhengar av makkompost, då jorda kan brukast utan noko utblanding slik som med bokashikomposten. Det er også mange som ynskjer å kjøpe jorda, så det er ikkje noko problem å bli kvitt jord. Grunnen til at mange likevel brukar bokashikompost, er at den tek alt som makkomposten ikkje tek; sitrus, bein og kjøttrestar, samt mjelkeprodukt. Mange finn dette skremmande og lurer på om bokashimikroben kan fortære andre ting. Bokashimikroben er ikkje særleg motstandsdyktig i miljø med mykje oksygentilførsel. Det er difor den må dyrkast i ein lufttett behaldar.

Lag ein jordfabrikk

Dersom du har ei bod eller ein kjellar kan du lage det ein kalla ein jordfabrikk. Det er ein behaldar der du kan blande kompsten din med jord slik at bokashien blir til jord. Etter 3-6 veker er komposten klar til bruk og kan brukast som den er. Du kan sjølvsagt også lage jordfabrikken ute, men du vil ikkje ha mulighet til å blande inn komposten når det er frost ute. Komposten kan fint stå lagra over lengre tid utan at det gjer noko, men det er litt kjedelig å fylle boda med kompost dersom det er andre alternativ.

Kompost uten forråtning

Makkompost og bokashi produserar ikkje co2, då desse ikkje bryt ned maten med forråtning slik som tradisjonell varmkompost til dømes. I makkomposten et makken komposten før den byrjar å rotne og er difor luktfri. Bokashikomposten blir som sagt til ved fermentering og blir så brutt ned.

Støtte til kompost

Dersom du bur i Bergen støttar BIR med opptill 1000 kr i oppstart av kompost. Dette kan du søke om her.

Toppfoto: David Yttervik Seetiangtham/ Grønare kvardag